Tsintaosaurus: Różnice pomiędzy wersjami
m (Ref.) |
|||
| Linia 25: | Linia 25: | ||
|- | |- | ||
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''': | ! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''': | ||
| − | | [[Chiny]] - | + | | [[Chiny]] - Shantung |
<small>([[formacja]] [[Jingangkou]])</small> | <small>([[formacja]] [[Jingangkou]])</small> | ||
| Linia 58: | Linia 58: | ||
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | [[Holotyp]]: IVPP V725 to częściowa artykułowana czaszka (puszka mózgowa, kości czołowe, nosowe, łuskowe, zaoczodołowe, ciemieniowa i lewa przedczołowa). Young zaliczył do niego również wiele elementów czaszki i pozaczaszkowych, które niekoniecznie pochodzą od tego samego osobnika. Są to: dystalne części lewego i prawego wyrostku nosowego, [[kręg]]i szyjne, grzbietowe i ogonowe, kompletna kość krzyżowa, lewa k. łopatkowa i krucza, lewa i prawa płyta mostkowa, obie k. ramienne, lewa k. biodrowa, prawa i częściowa lewa k. kulszowa, częściowa lewa k. łonowa, prawa i częściowa lewa k. udowa, częściowa lewa i prawa k. strzałkowa i dystalna część lewej k. piszczelowej ([[Albert Prieto-Márquez|Prieto-Márquez]] i Wagner, 2013). | + | [[Holotyp]]: IVPP V725 to częściowa artykułowana czaszka (puszka mózgowa, kości czołowe, nosowe, łuskowe, zaoczodołowe, ciemieniowa i lewa przedczołowa). Young zaliczył do niego również wiele elementów czaszki i pozaczaszkowych, które niekoniecznie pochodzą od tego samego osobnika. Są to: dystalne części lewego i prawego wyrostku nosowego, [[kręg]]i szyjne, grzbietowe i ogonowe, kompletna kość krzyżowa, lewa k. łopatkowa i krucza, lewa i prawa płyta mostkowa, obie k. ramienne, lewa k. biodrowa, prawa i częściowa lewa k. kulszowa, częściowa lewa k. łonowa, prawa i częściowa lewa k. udowa, częściowa lewa i prawa k. strzałkowa i dystalna część lewej k. piszczelowej ([[Albert Prieto-Márquez|Prieto-Márquez]] i [[Jonathan Wagner|Wagner]], [[2013]]). |
[[Paratyp]]: IVPP V818 to artykułowane części czaszki (puszka mózgowa, kości czołowe, łuskowe, zaoczodołowe, ciemieniowa i lewa przedczołowa). | [[Paratyp]]: IVPP V818 to artykułowane części czaszki (puszka mózgowa, kości czołowe, łuskowe, zaoczodołowe, ciemieniowa i lewa przedczołowa). | ||
| − | Materiał przypisany (Prieto-Márquez i Wagner, 2013): IVPP V723 to k. przedzębowa oraz prawa i lewa k. zębowa; V727 to obie k. ramienne; V728 to k. krzyżowa, obie k. ramienne, prawe k. biodrowa, kulszowa i łonowa oraz lewa k. udowa; V729 to k. krzyżowa i lewa k. ramienna; V768 to izolowane korony zębowe k. zębowej; V829 to artykułowany grzbietowy fragment czaszki: zrośniętego "romboida" (ang. ''rhomboid'', którego autorzy uznają za część kości nosowej), dystalnych wyrostków k. nosowej i grzbietowej części k. przedszczękowej; V830 to częściowa lewa i prawie kompletna prawa k. jarzmowa. Dodatkowo do ''T. spinorhinus'' zalicza się: IVPP (numery nadane kościom w wykopaliskach, nie formalne numery katalogowe w IVPP): K24 - częściowa k. przedzębowa; K63 - k. przedzębowa; K28 - lewa k. kwadratowa i prawa k. szczękowa; K45 - lewa k. szczękowa; K63 - lewa i prawa k. zębowa; K68 - prawie kompletna lewa k. kwadratowa; K69 - lewa k. łokciowa; K70 - prawa k. krucza i łopatka; K82 - prawa k. łokciowa; K86 - lewa k. promieniowa; K93 - lewa k. szczękowa; | + | Materiał przypisany (Prieto-Márquez i Wagner, 2013): IVPP V723 to k. przedzębowa oraz prawa i lewa k. zębowa; V727 to obie k. ramienne; V728 to k. krzyżowa, obie k. ramienne, prawe k. biodrowa, kulszowa i łonowa oraz lewa k. udowa; V729 to k. krzyżowa i lewa k. ramienna; V768 to izolowane korony zębowe k. zębowej; V829 to artykułowany grzbietowy fragment czaszki: zrośniętego "romboida" (ang. ''rhomboid'', którego autorzy uznają za część kości nosowej), dystalnych wyrostków k. nosowej i grzbietowej części k. przedszczękowej; V830 to częściowa lewa i prawie kompletna prawa k. jarzmowa. Dodatkowo do ''T. spinorhinus'' zalicza się: IVPP (numery nadane kościom w wykopaliskach, nie formalne numery katalogowe w IVPP): K24 - częściowa k. przedzębowa; K63 - k. przedzębowa; K28 - lewa k. kwadratowa i prawa k. szczękowa; K45 - lewa k. szczękowa; K63 - lewa i prawa k. zębowa; K68 - prawie kompletna lewa k. kwadratowa; K69 - lewa k. łokciowa; K70 - prawa k. krucza i łopatka; K82 - prawa k. łokciowa; K86 - lewa k. promieniowa; K93 - lewa k. szczękowa; K96 - prawa k. krucza i łopatki; K97 - prawa k. kątowa górna; K107 - dziobowy region lewej k. przedszczękowej; K141 - k. przedzębowa; K149 - lewa k. kątowa górna; K150 - lewa k. kątowa górna; K155 - ząb k. zębowej; K156 - kilka/kilkanaście (ang. ''several'') k. śródręcza i paliczki "dłoni" wielu osobników; K197 - lewa i częściowa prawa k. zębowa. |
| − | Materiał przypisany do ''[[Tanius]]'' przez Younga (1958) może należeć do tsintaozaura (Prieto-Márquez i Wagner, 2013); autorzy ci uznają '' | + | Materiał przypisany do ''[[Tanius]]'' przez Younga (1958) może należeć do tsintaozaura (Prieto-Márquez i Wagner, 2013); autorzy ci uznają ''Tanius chingkankouensis'' za ''[[nomen dubium]]''. |
| − | Ze względu na prawdopodobne wymieszanie szczątków różnych hadrozaurydów [[David Weishampel|Weishampel]] i | + | Podsumowując, wydaje się, że ''Tsintaosaurus'' znany jest z przynajmniej pięciu osobników: [[holotyp]] (o ile faktycznie składa się pojedynczy osobnik), [[paratyp]] i przynajmniej trzy osobniki z materiału przypisanego (3 kości ramienne). O pięciu osobnikach piszą również [[John Horner|Horner]] i in. ([[2004]]), z kolei Young ([[1958]]) pisze o przynajmniej trzech. Jednak najprawdopodobniej okazów jest więcej, zważywszy na liczne fragmenty czaszki czy kości śródręcza i paliczki mające należeć do "wielu" osobników. |
| + | |||
| + | Ze względu na prawdopodobne wymieszanie szczątków różnych hadrozaurydów [[David Weishampel|Weishampel]] i Horner ([[1990]]) stwierdzili, że ''Tsintaosaurus'' to możliwa [[chimera]]. Ograniczenie [[holotyp]]u do artykułowanej części czaszki (Prieto-Márquez i Wagner, 2013) powoduje, że niezależnie od identyfikacji materiału pozaczaszkowego, ''Tsintaosaurus'' jest ważny. | ||
==Budowa== | ==Budowa== | ||
| Linia 73: | Linia 75: | ||
[[Plik:Tsintao DB.jpg|200px|thumb|right|Klasyczna (niepoprawna) rekonstrukcja ''Tsintaosaurus'' z charakterystycznym wyrostkiem na głowie. Autor: Dmitry Bogdanov [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tsintao_DB.jpg].]] | [[Plik:Tsintao DB.jpg|200px|thumb|right|Klasyczna (niepoprawna) rekonstrukcja ''Tsintaosaurus'' z charakterystycznym wyrostkiem na głowie. Autor: Dmitry Bogdanov [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tsintao_DB.jpg].]] | ||
| − | Cechą wyróżniającą ''Tsintaosaurus'' miał być długi i wąski wyrostek na głowie (Young, 1958). Wg badań przeprowadzonych w latach 90-tych (Taquet, [[1991]]) stwierdzono, że ten "wyrostek" jest w rzeczywistości złamaną kością nosową, która została zniekształcona przez zmiażdżenie i pierwotnie była ułożona dość płasko, jak u przedstawicieli [[Saurolophinae]]. Teza ta została zakwestionowana przez [[Eric Buffetaut|Buffetaut]]a i Tonga ([[1995]]), którzy przebadali dziobową część kości czołowej i przedczołowej u dwóch osobników (uwzględnili także pomijany wcześniej [[paratyp]]) i stwierdzili, że grzebień był skierowany ku górze, jak w pierwotnej rekonstrukcji. Prieto-Márquez i Wagner ([[2013]]) zgodzili się częściowo z Taquetem, uznając, że wyrostek jest przemieszczony. Wg ich rekonstrukcji czaszki tsintaozaura, miał on na czubku głowy grzebień, przypominający nieco ozdobę np. ''[[Corythosaurus]]''. Był wg nich skierowany ku tyłowi, nie ku przodowi, jak w rekonstrukcji Younga. Reszta ciała jest podobna do innych hadrozaurów, jak np. ''[[Lambeosaurus]]''. | + | Cechą wyróżniającą ''Tsintaosaurus'' miał być długi i wąski wyrostek na głowie (Young, 1958). Wg badań przeprowadzonych w latach 90-tych ([[Philippe Taquet|Taquet]], [[1991]]) stwierdzono, że ten "wyrostek" jest w rzeczywistości złamaną kością nosową, która została zniekształcona przez zmiażdżenie i pierwotnie była ułożona dość płasko, jak u przedstawicieli [[Saurolophinae]]. Teza ta została zakwestionowana przez [[Eric Buffetaut|Buffetaut]]a i Tonga ([[1995]]), którzy przebadali dziobową część kości czołowej i przedczołowej u dwóch osobników (uwzględnili także pomijany wcześniej [[paratyp]]) i stwierdzili, że grzebień był skierowany ku górze, jak w pierwotnej rekonstrukcji. Prieto-Márquez i Wagner ([[2013]]) zgodzili się częściowo z Taquetem, uznając, że wyrostek jest przemieszczony. Wg ich rekonstrukcji czaszki tsintaozaura, miał on na czubku głowy grzebień, przypominający nieco ozdobę np. ''[[Corythosaurus]]''. Był wg nich skierowany ku tyłowi, nie ku przodowi, jak w rekonstrukcji Younga. Reszta ciała jest podobna do innych hadrozaurów, jak np. ''[[Lambeosaurus]]''. |
==Filogeneza== | ==Filogeneza== | ||
| Linia 79: | Linia 81: | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | + | Young w swojej pracy opisującej tsintaozaura ([[1958]]) nie wyjaśnia oficjalnie, skąd zaczerpnął jego nazwę. Jednakże np. [[Thomas Holtz|Holtz]] ([[2012]]) wyjaśnia nazwę [[rodzaj]]ową - ''Tsintaosaurus'' znaczy "jaszczur z Tsingtao" (obecnie Qingdao). Epitet gatunkowy ''spinorhinus'' najprawdopodobniej w wolnym tłumaczeniu znaczy "kolczasty nosorożec" i odnosi się do pierwotnego (jak się okazało błędnego) wyobrażenia kształtu głowy tego hadrozaura. | |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
| Linia 103: | Linia 105: | ||
Weishampel, D.B. & Horner, J.R. (1990) "Hadrosauridae" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. [red.] "The dinosauria" Berkeley, University of California Press, 534–561 | Weishampel, D.B. & Horner, J.R. (1990) "Hadrosauridae" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. [red.] "The dinosauria" Berkeley, University of California Press, 534–561 | ||
| + | |||
| + | Young, C.C. (1958) The dinosaurian remains of Laiyang, Shantung. Palaeontologia Sinica 142: 53–159 | ||
<references/></small> | <references/></small> | ||
Wersja z 11:31, 24 lis 2013
| Autorzy: |
| Marcin Szermański |
| Tsintaosaurus (tsintaozaur) | |
|---|---|
| Długość: | 8,3[1]-9[2] m |
| Masa: | 2,5[1]-4 t |
| Miejsce występowania: | Chiny - Shantung |
| Czas występowania | późna kreda (wczesny kampan)
ok. 84-?75 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Aktualna rekonstrukcja czaszki T. spinorhinus. Źródło: Prieto-Márquez i Wagner, 2013. | |
Wstęp
Tsintaozaur to przedstawiciel Lambeosaurinae z terenów dzisiejszych Chin. Został opisany przez Younga w 1958 roku, jako ornitopod należący do Saurolophinae. Żył w późnej kredzie, we wczesnym kampanie.
Materiał kopalny
Holotyp: IVPP V725 to częściowa artykułowana czaszka (puszka mózgowa, kości czołowe, nosowe, łuskowe, zaoczodołowe, ciemieniowa i lewa przedczołowa). Young zaliczył do niego również wiele elementów czaszki i pozaczaszkowych, które niekoniecznie pochodzą od tego samego osobnika. Są to: dystalne części lewego i prawego wyrostku nosowego, kręgi szyjne, grzbietowe i ogonowe, kompletna kość krzyżowa, lewa k. łopatkowa i krucza, lewa i prawa płyta mostkowa, obie k. ramienne, lewa k. biodrowa, prawa i częściowa lewa k. kulszowa, częściowa lewa k. łonowa, prawa i częściowa lewa k. udowa, częściowa lewa i prawa k. strzałkowa i dystalna część lewej k. piszczelowej (Prieto-Márquez i Wagner, 2013).
Paratyp: IVPP V818 to artykułowane części czaszki (puszka mózgowa, kości czołowe, łuskowe, zaoczodołowe, ciemieniowa i lewa przedczołowa).
Materiał przypisany (Prieto-Márquez i Wagner, 2013): IVPP V723 to k. przedzębowa oraz prawa i lewa k. zębowa; V727 to obie k. ramienne; V728 to k. krzyżowa, obie k. ramienne, prawe k. biodrowa, kulszowa i łonowa oraz lewa k. udowa; V729 to k. krzyżowa i lewa k. ramienna; V768 to izolowane korony zębowe k. zębowej; V829 to artykułowany grzbietowy fragment czaszki: zrośniętego "romboida" (ang. rhomboid, którego autorzy uznają za część kości nosowej), dystalnych wyrostków k. nosowej i grzbietowej części k. przedszczękowej; V830 to częściowa lewa i prawie kompletna prawa k. jarzmowa. Dodatkowo do T. spinorhinus zalicza się: IVPP (numery nadane kościom w wykopaliskach, nie formalne numery katalogowe w IVPP): K24 - częściowa k. przedzębowa; K63 - k. przedzębowa; K28 - lewa k. kwadratowa i prawa k. szczękowa; K45 - lewa k. szczękowa; K63 - lewa i prawa k. zębowa; K68 - prawie kompletna lewa k. kwadratowa; K69 - lewa k. łokciowa; K70 - prawa k. krucza i łopatka; K82 - prawa k. łokciowa; K86 - lewa k. promieniowa; K93 - lewa k. szczękowa; K96 - prawa k. krucza i łopatki; K97 - prawa k. kątowa górna; K107 - dziobowy region lewej k. przedszczękowej; K141 - k. przedzębowa; K149 - lewa k. kątowa górna; K150 - lewa k. kątowa górna; K155 - ząb k. zębowej; K156 - kilka/kilkanaście (ang. several) k. śródręcza i paliczki "dłoni" wielu osobników; K197 - lewa i częściowa prawa k. zębowa.
Materiał przypisany do Tanius przez Younga (1958) może należeć do tsintaozaura (Prieto-Márquez i Wagner, 2013); autorzy ci uznają Tanius chingkankouensis za nomen dubium.
Podsumowując, wydaje się, że Tsintaosaurus znany jest z przynajmniej pięciu osobników: holotyp (o ile faktycznie składa się pojedynczy osobnik), paratyp i przynajmniej trzy osobniki z materiału przypisanego (3 kości ramienne). O pięciu osobnikach piszą również Horner i in. (2004), z kolei Young (1958) pisze o przynajmniej trzech. Jednak najprawdopodobniej okazów jest więcej, zważywszy na liczne fragmenty czaszki czy kości śródręcza i paliczki mające należeć do "wielu" osobników.
Ze względu na prawdopodobne wymieszanie szczątków różnych hadrozaurydów Weishampel i Horner (1990) stwierdzili, że Tsintaosaurus to możliwa chimera. Ograniczenie holotypu do artykułowanej części czaszki (Prieto-Márquez i Wagner, 2013) powoduje, że niezależnie od identyfikacji materiału pozaczaszkowego, Tsintaosaurus jest ważny.
Budowa
Cechą wyróżniającą Tsintaosaurus miał być długi i wąski wyrostek na głowie (Young, 1958). Wg badań przeprowadzonych w latach 90-tych (Taquet, 1991) stwierdzono, że ten "wyrostek" jest w rzeczywistości złamaną kością nosową, która została zniekształcona przez zmiażdżenie i pierwotnie była ułożona dość płasko, jak u przedstawicieli Saurolophinae. Teza ta została zakwestionowana przez Buffetauta i Tonga (1995), którzy przebadali dziobową część kości czołowej i przedczołowej u dwóch osobników (uwzględnili także pomijany wcześniej paratyp) i stwierdzili, że grzebień był skierowany ku górze, jak w pierwotnej rekonstrukcji. Prieto-Márquez i Wagner (2013) zgodzili się częściowo z Taquetem, uznając, że wyrostek jest przemieszczony. Wg ich rekonstrukcji czaszki tsintaozaura, miał on na czubku głowy grzebień, przypominający nieco ozdobę np. Corythosaurus. Był wg nich skierowany ku tyłowi, nie ku przodowi, jak w rekonstrukcji Younga. Reszta ciała jest podobna do innych hadrozaurów, jak np. Lambeosaurus.
Filogeneza
Tsintaosaurus jest uniwersalnie uważany za bazalnego przedstawiciela Lambeosaurinae. Wraz z póżniejszy, europejskim Pararhabdodon tworzy Tsintaosaurini (zob. kladogramy).
Etymologia
Young w swojej pracy opisującej tsintaozaura (1958) nie wyjaśnia oficjalnie, skąd zaczerpnął jego nazwę. Jednakże np. Holtz (2012) wyjaśnia nazwę rodzajową - Tsintaosaurus znaczy "jaszczur z Tsingtao" (obecnie Qingdao). Epitet gatunkowy spinorhinus najprawdopodobniej w wolnym tłumaczeniu znaczy "kolczasty nosorożec" i odnosi się do pierwotnego (jak się okazało błędnego) wyobrażenia kształtu głowy tego hadrozaura.
Spis gatunków
| Tsintaosaurus | Young, 1958 | |
|---|---|---|
| T. spinorhinus | Young, 1958 | |
| ?= Tanius chingkankouensis | Young, 1958 | nomen dubium |
| = Tanius laiyangensis | Zhen, 1976 |
Bibliografia
Horner, J.R.; Weishampel, D.B. & Forster C.A. (2004) Hadrosauridae. [w]: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press
Prieto-Márquez, A. & Wagner, J.R. (2013) The ‘unicorn’ dinosaur that wasn’t: a new reconstruction of the crest of Tsintaosaurus and the early evolution of the lambeosaurine crest and rostrum. Submitted to PLoS ONE. doi: 10.1371/journal.pone.0082268
Weishampel, D.B. & Horner, J.R. (1990) "Hadrosauridae" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. [red.] "The dinosauria" Berkeley, University of California Press, 534–561
Young, C.C. (1958) The dinosaurian remains of Laiyang, Shantung. Palaeontologia Sinica 142: 53–159
![[3]](http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tsintao_DB.jpg){kind=link}