Tsintaosaurus

Autorzy:

Marcin Szermański Maciej Ziegler Jakub Starzyński

---

Tsintaosaurus (tsintaozaur)
Długość:	8,3-9 m
Masa:	2,5-4 t
Miejsce występowania:	Chiny - Shantung (formacja Jingangkou)
Czas występowania	ok. 80,3 Ma późna kreda (wczesny kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Ornithopoda Iguanodontia Hadrosauridae Lambeosaurinae Tsintaosaurini
Rekonstrukcja przyżyciowa tsintaozaura. © Nobu Tamura [6]

Wstęp

Tsintaozaur to przedstawiciel Lambeosaurinae z terenów dzisiejszych Chin. Został opisany przez Younga w 1958 roku, jako ornitopod należący do Saurolophinae. Żył w późnej kredzie, we wczesnym kampanie.

Materiał kopalny

Aktualna rekonstrukcja czaszki. Źródło: Prieto-Márquez i Wagner, 2013 [2].

Tsintaosaurus znany jest z przynajmniej czterech osobników (zważywszy na ilość kości ramiennych) (Prieto-Márquez i Wagner, 2013). O pięciu osobnikach piszą Horner i in. (2004), z kolei Young (1958) pisze o przynajmniej trzech. Jednak okazów może być więcej, zważywszy na liczne fragmenty czaszki czy kości śródręcza i paliczki mające należeć do "wielu" osobników.

Holotyp: IVPP V725 to częściowa artykułowana czaszka (puszka mózgowa, kości czołowe, nosowe, łuskowe, zaoczodołowe, ciemieniowa i lewa przedczołowa). Young zaliczył do niego również wiele elementów czaszki i pozaczaszkowych, które niekoniecznie pochodzą od tego samego osobnika. Są to: dystalne części lewego i prawego wyrostku nosowego, kręgi szyjne, grzbietowe i ogonowe, kompletna kość krzyżowa, lewa k. łopatkowa i krucza, lewa i prawa płyta mostkowa, obie k. ramienne, lewa k. biodrowa, prawa i częściowa lewa k. kulszowa, częściowa lewa k. łonowa, prawa i częściowa lewa k. udowa, częściowa lewa i prawa k. strzałkowa i dystalna część lewej k. piszczelowej (Prieto-Márquez i Wagner, 2013).

Paratyp: IVPP V818 to artykułowane części czaszki (puszka mózgowa, kości czołowe, łuskowe, zaoczodołowe, ciemieniowa i lewa przedczołowa).

Materiał przypisany (Prieto-Márquez i Wagner, 2013): IVPP V723 to k. przedzębowa oraz prawa i lewa k. zębowa; V727 to obie k. ramienne; V728 to k. krzyżowa, obie k. ramienne, prawe k. biodrowa, kulszowa i łonowa oraz lewa k. udowa; V729 to k. krzyżowa i lewa k. ramienna; V768 to izolowane korony zębowe k. zębowej; V829 to artykułowany grzbietowy fragment czaszki: zrośniętego "romboida" (ang. rhomboid, którego autorzy uznają za część kości nosowej), dystalnych wyrostków k. nosowej i grzbietowej części k. przedszczękowej; V830 to częściowa lewa i prawie kompletna prawa k. jarzmowa. Dodatkowo do T. spinorhinus zalicza się: IVPP (numery nadane kościom w wykopaliskach, nie formalne numery katalogowe w IVPP): K24 - częściowa k. przedzębowa; K63 - k. przedzębowa; K28 - lewa k. kwadratowa i prawa k. szczękowa; K45 - lewa k. szczękowa; K63 - lewa i prawa k. zębowa; K68 - prawie kompletna lewa k. kwadratowa; K69 - lewa k. łokciowa; K70 - prawa k. krucza i łopatka; K82 - prawa k. łokciowa; K86 - lewa k. promieniowa; K93 - lewa k. szczękowa; K96 - prawa k. krucza i łopatki; K97 - prawa k. kątowa górna; K107 - dziobowy region lewej k. przedszczękowej; K141 - k. przedzębowa; K149 - lewa k. kątowa górna; K150 - lewa k. kątowa górna; K155 - ząb k. zębowej; K156 - kilka/kilkanaście (ang. several) k. śródręcza i paliczki "dłoni" wielu osobników; K197 - lewa i częściowa prawa k. zębowa.

Holotyp (tylna część czaszki) wraz z dodatkowym materiałem (C) i zbliżenia na wyrostek (A-B). Źródło: Prieto-Márquez i Wagner, 2013 [3].

Materiał przypisany do Tanius przez Younga (1958) może należeć do tsintaozaura (Prieto-Márquez i Wagner, 2013); autorzy ci uznają Tanius chingkankouensis za nomen dubium.

Ze względu na prawdopodobne wymieszanie szczątków różnych hadrozaurydów Weishampel i Horner (1990) stwierdzili, że Tsintaosaurus to możliwa chimera. Ograniczenie holotypu do artykułowanej części czaszki (Prieto-Márquez i Wagner, 2013) powoduje, że niezależnie od identyfikacji materiału pozaczaszkowego, Tsintaosaurus jest ważny.

Budowa

Rekonstrukcja Tsintaosaurus, obecnie uznawana przez autora - Jaime'go A. Headdena - za niepoprawną [4].

Klasyczna (niepoprawna) rekonstrukcja Tsintaosaurus z charakterystycznym wyrostkiem na głowie. Autor: Dmitry Bogdanov [5].

Cechą wyróżniającą Tsintaosaurus miał być długi i wąski wyrostek na głowie (Young, 1958). Wg badań przeprowadzonych w latach 90-tych (Taquet, 1991) stwierdzono, że ten "wyrostek" jest w rzeczywistości złamaną kością nosową, która została zniekształcona przez zmiażdżenie i pierwotnie była ułożona dość płasko, jak u przedstawicieli Saurolophinae. Teza ta została zakwestionowana przez Buffetauta i Tonga (1995), którzy przebadali dziobową część kości czołowej i przedczołowej u dwóch osobników (uwzględnili także pomijany wcześniej paratyp) i stwierdzili, że grzebień był skierowany ku górze, jak w pierwotnej rekonstrukcji. Prieto-Márquez i Wagner (2013) zgodzili się częściowo z Taquetem, uznając, że wyrostek jest przemieszczony. Wg ich rekonstrukcji czaszki tsintaozaura, miał on na czubku głowy grzebień, przypominający nieco ozdobę np. Corythosaurus. Był wg nich skierowany ku tyłowi, nie ku przodowi, jak w rekonstrukcji Younga. Reszta ciała jest podobna do innych hadrozaurów, jak np. Lambeosaurus.

Filogeneza

Tsintaosaurus jest uniwersalnie uważany za bazalnego przedstawiciela Lambeosaurinae. Wraz z późniejszym, europejskim Pararhabdodon tworzy Tsintaosaurini (zob. kladogramy).

Etymologia

Young w swojej pracy opisującej tsintaozaura (1958) nie wyjaśnia oficjalnie, skąd zaczerpnął jego nazwę. Jednakże np. Creisler wyjaśnia nazwę rodzajową - Tsintaosaurus znaczy "jaszczur z (miasta) Qingdao" (Tsingtao, Ch'ing-tao). Epitet gatunkowy spinorhinus najprawdopodobniej w wolnym tłumaczeniu znaczy "kolczasty nosorożec" i odnosi się do pierwotnego (jak się okazało błędnego) wyobrażenia kształtu głowy tego hadrozaura.

Spis gatunków

Tsintaosaurus	Young, 1958
T. spinorhinus	Young, 1958
?= Tanius chingkankouensis	Young, 1958	nomen dubium
= Tanius laiyangensis	Zhen, 1976

Bibliografia

Horner, J.R., Weishampel, D.B. & Forster, C.A. (2004) "Hadrosauridae" [w]: Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. [red.] "The Dinosauria" Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 438–463.

Prieto-Márquez, A. & Wagner, J.R. (2013) "The ‘Unicorn’ Dinosaur That Wasn’t: A New Reconstruction of the Crest of Tsintaosaurus and the Early Evolution of the Lambeosaurine Crest and Rostrum" PLoS ONE, 8(11), e82268. doi:10.1371/journal.pone.0082268

Weishampel, D.B. & Horner, J.R. (1990) "Hadrosauridae" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. [red.] "The Dinosauria" Berkeley: University of California Press, 534–561.

Young, C.C. (1958) "The dinosaurian remains of Laiyang, Shantung" Palaeontologia Sinica, 142, 53–159.