Halszkaraptor: Różnice pomiędzy wersjami
m |
m |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{DISPLAYTITLE:''Halszkaraptor''}} | {{DISPLAYTITLE:''Halszkaraptor''}} | ||
− | + | {{Opis | |
− | { | + | |Autor = [[Kamil Kamiński]] |
− | | Autor | + | |nazwa = ''Halszkaraptor'' (halszkaraptor) |
− | + | |długość = >75 cm | |
− | + | |wysokość = | |
− | + | |dieta = | |
− | | | + | |miejsce = |
− | + | [[Mongolia]] <br><small>ajmak południowogobijski <br>Ukhaa Tolgod([[formacja]] ?[[Djadokhta]])</small> | |
− | + | |czas = {{Występowanie|75|71}} | |
− | + | {{Wiek|kampan|kampan}}<br> | |
− | + | <small>późna [[kreda]] ([[kampan]])</small> | |
− | + | |systematyka = [[Dinosauria]] | |
− | |||
− | |||
− | | | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | | | ||
− | |||
− | | | ||
− | |||
− | | | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | <small>([[formacja]] [[ | ||
− | | | ||
− | |||
− | | | ||
− | |||
− | <small>[[ | ||
− | | | ||
− | |||
− | |||
[[Saurischia]] | [[Saurischia]] | ||
Linia 49: | Linia 26: | ||
[[Halszkaraptorinae]] | [[Halszkaraptorinae]] | ||
− | | | + | |grafika = Halszkaraptor_reconstruction_by_Tom_Parker.png |
− | + | |podpis = Rekonstrukcja płynącego halszkaraptora. Autor: Tomopteryx | |
− | |||
[https://en.wikipedia.org/wiki/Halszkaraptor#/media/File:Halszkaraptor_reconstruction_by_Tom_Parker.png] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Halszkaraptor#/media/File:Halszkaraptor_reconstruction_by_Tom_Parker.png] | ||
− | < | + | |PorównanieGrupa = Velociraptor_phylopic.png |
+ | |PorównanieDługość = 0.75 | ||
+ | |mapa = | ||
+ | <display_points type="terrain" zoom=3> | ||
+ | 44.0° N, 104.5° E~Ukhaa Tolgod<br>[[formacja]] [[Djadokhta]]~''[[Halszkaraptor|Halszkaraptor escuilliei]]''<br>holotyp | ||
+ | </display_points> | ||
+ | }} | ||
+ | <small> | ||
+ | {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | ||
+ | | Autor: | ||
+ | | Korekta: | ||
|- | |- | ||
+ | | | ||
+ | | | ||
|} | |} | ||
− | + | </small> | |
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
''Halszkaraptor'' to [[rodzaj]] małego, ale niezwykłego [[Theropoda|teropoda]], prawdopodobnie z rodziny [[Dromaeosauridae]], żyjącego na terenie dzisiejszej Mongolii w późnej kredzie. Naukowcy twierdzą, że prowadził on ziemnowodny tryb życia. Dotychczas takie zachowania podejrzewano tylko u znacznie większych [[Spinosauridae|spinozaurydów]]. | ''Halszkaraptor'' to [[rodzaj]] małego, ale niezwykłego [[Theropoda|teropoda]], prawdopodobnie z rodziny [[Dromaeosauridae]], żyjącego na terenie dzisiejszej Mongolii w późnej kredzie. Naukowcy twierdzą, że prowadził on ziemnowodny tryb życia. Dotychczas takie zachowania podejrzewano tylko u znacznie większych [[Spinosauridae|spinozaurydów]]. |
Wersja z 09:17, 17 lip 2019
Autor: | Kamil Kamiński |
Halszkaraptor (halszkaraptor) | |||||
---|---|---|---|---|---|
Długość | >75 cm | ||||
Miejsce | Mongolia ajmak południowogobijski Ukhaa Tolgod(formacja ?Djadokhta) | ||||
Czas | |||||
Systematyka | Dinosauria | ||||
Rekonstrukcja płynącego halszkaraptora. Autor: Tomopteryx [4]
Porównanie wielkości Halszkaraptor i człowieka. | |||||
Mapa znalezisk | |||||
Wczytywanie mapy…
|
Autor: | Korekta: |
Wstęp
Halszkaraptor to rodzaj małego, ale niezwykłego teropoda, prawdopodobnie z rodziny Dromaeosauridae, żyjącego na terenie dzisiejszej Mongolii w późnej kredzie. Naukowcy twierdzą, że prowadził on ziemnowodny tryb życia. Dotychczas takie zachowania podejrzewano tylko u znacznie większych spinozaurydów.
Materiał kopalny
Holotyp oznaczony jako MPC D-102/109 to niemal kompletny szkielet wraz z czaszką. Brakuje jedynie niewielkich elementów czaszki, żeber, części obręczy barkowej i kończyn przednich, fragmentów miednicy oraz kilkunastu kręgów ogonowych.
Etymologia
Nazwa Halszkaraptor honoruje polską uczoną Halszkę Osmólską za jej wkład w badania teropodów. Drugi człon - raptor pochodzi z łaciny i oznacza „złodziej”, „rabuś”. Epitet gatunkowy nawiązuje do postaci Françoisa Escuilliégo, który zwrócił holotyp władzom Mongolii, a wcześniej udostępnił go naukowcom.
Odkrycie i opis
Szczątki halszkaraptora wydobyto prawdopodobnie z osadów mongolskiej formacji Djadochta. Przez pewien czas przebywał on w prywatnych kolekcjach w Anglii i Japonii, po czym trafił do Królewskiego Belgijskiego Instytutu Nauk Przyrodniczych za pośrednictwem firmy Eldonia. W następstwie późniejszych negocjacji został on zwrócony do Mongolii, gdzie trafił do Instytutu Paleontologii i Geologii Mongolskiej Akademii Nauk. W 2017 r. został on oficjalnie nazwany i opisany przez zespół naukowców pod kierunkiem włoskiego paleontologa Andrea Cau.
Budowa i paleobiologia
Czaszka halszkaraptora była długa, niska i lekko zbudowana, o długim pysku i dużych oczodołach. U holotypu mierzyła nieco ponad 7 cm. Kość przedszczękowa stanowiła aż 32% długości całego pyska i zawierała jedenaście gęsto upakowanych zębów o długich korzeniach, co jest najwyższą wartością wśród wszystkich znanych dinozaurów. Kości zębowe miały po dwadzieścia do dwudziestu pięciu bocznie spłaszczonych zębów. Wszystkie były pozbawione ząbkowania na przedniej i tylnej krawędzi. Kość przedszczękową przenikała sieć kanałów nerwowo-naczyniowych. Podobne struktury stwierdzono u gadów wodnych, plezjozaurów oraz nielicznych teropodów, jak spinozaurydy czy Neovenator. Szyja była bardzo wydłużona, stanowiąc połowę długości całego ciała od pyska do kości krzyżowej i prawie trzykrotnie przekraczając długość czaszki. Składało się na nią dziesięć niskich i wydłużonych kręgów o wyjątkowo niskich wyrostkach kolczystych, przypominających budową kręgi długoszyjnych żółwi i niektórych ptaków. Grzbietowy odcinek kręgosłupa liczył dwanaście kręgów. Były one pozbawione otworów pneumatycznych i również miały niskie wyrostki kolczyste. Kość krzyżowa obejmowała sześć kręgów. Odcinek ogonowy nie zachował się w całości. Tworzące go kręgi były podobne jak u Mahakala i przedstawicieli Unenlagiinae. Kończyny przednie były proporcjonalnie krótsze niż u większości dromeozaurydów. Kość piszczelowa była znacznie dłuższa od udowej, jednak śródstopie nie wykazywało szczególnych przystosowań do biegu.
Cau i in. (2017) interpretują niezwykłe cechy budowy halszkaraptora jako przystosowanie do wodnego trybu życia. Należy tu wymienić: wzrost liczby zębów, obecność rozwiniętego splotu naczyniowo-nerwowego w kości przedszczękowej (co mogło służyć do wykrywania zmian ciśnienia i tym samym polowania w mętnej wodzie), cofnięcie nozdrzy, wydłużenie szyi, budowę kręgów szyjnych i ogonowych oraz spłaszczenie kości długich kończyn przednich. W związku z tym autorzy ci uważają, że Halszkaraptor prowadził półwodny tryb życia. Na lądzie poruszał się na dwóch nogach, natomiast w wodzie pływał, manewrując przy użyciu przednich kończyn, a długa szyja umożliwiała żerowanie. Środek ciężkości, z powodu wydłużenia szyi i skrócenia ogona był przesunięty do przodu. Cecha ta ułatwiała pływanie, na lądzie zaś wymuszała bardziej wyprostowaną postawę. Jej utrzymywanie było możliwe dzięki specjalnym adaptacjom miednicy i kości udowej.
Spis gatunków
Halszkaraptor | Cau, Beyrand, Voeten, Fernandez, Tafforeau, Stein, Barsbold, Tsogbaatar, Currie i Godefroit, 2017 |
H. escuilliei | Cau, Beyrand, Voeten, Fernandez, Tafforeau, Stein, Barsbold, Tsogbaatar, Currie i Godefroit, 2017 |
Bibliografia
Cau A., Beyrand V., Voeten D., Fernandez V., Tafforeau P., Stein K., Barsbold R., Tsogtbaatar K., Currie P., Godefroit, P. (2017). “Synchrotron scanning reveals amphibious ecomorphology in a new clade of bird-like dinosaurs”. „Nature” 552 (7685), s. 395–399. DOI: 10.1038/nature24679