Turanoceratops

Autor:	Jakub Albert Starzyński
Korekta:	Dawid Mika, Marcin Szermański, Maciej Ziegler, Michał Siedlecki, Kamil Kamiński, Adrian Sztuba

---

Turanoceratops (turanoceratops)
Długość	?2 m
Wysokość	?0,7 m
Masa	?175 kg
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Uzbekistan, dystrykt Navoi Viloyat (formacja Bissekty)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 92–89 Ma późna kreda (środkowy\późny turon)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Ceratopsia Ceratopsoidea ?Ceratopsidae ?Centrosaurinae/Chasmosaurinae
Rekonstrukcja. Autor: Robinson Kunz. [1]. 2 m Porównanie wielkości Turanoceratops i człowieka. Sylwetki: Phylopic.org
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":3,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eformacja Bissekty, Uzbekistan\u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"formacja Bissekty, Uzbekistan\n","link":"","lat":42.1084091000000029225702746771275997161865234375,"lon":62.61259220000000169648046721704304218292236328125,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Turanoceratops został opisany przez Nessova, Kaznyshkinę i Cherepanova w 1989 r. na podstawie fragmentarycznej kości szczękowa wraz z zębami znalezionej w osadach formacji Bissekty. Może być on jednym z najwcześniejszym przedstawicieli Ceratopsidae, a zarazem kolejnym jej azjatyckim członkiem.

Budowa i paleobiologia

Turanoceratops był stosunkowo małym ceratopsoidem. Zapewne najbardziej przypominał zuniceratopsa. Podobnie jak jego krewniacy był roślinożercą. Jego głównym pożywieniem były paprocie oraz rośliny szpilkowe. Rośliny kwiatowe były w kredzie geograficznie ograniczone w krajobrazie, więc prawdopodobieństwo, że turanoceratops się nimi pożywiał jest nikłe.

Materiał kopalny

Holotyp - okaz CCMGE 251/12457 - to częściowa kość szczękowa wraz z niektórymi zębami.

Materiał przypisany obejmuje kość przedzębową, zęby, fragment kości szczękowej, kość zaoczodołową z rogiem nadoczodołowym, rdzeń rogu nadoczodołowego, możliwe fragmenty kryzy, część kości ramiennej, fragmenty kości piszczelowych złączonych z kośćmi skokowymi oraz kość śródstopia. Do tego rodzaju przypisywano również fragment mózgoczaszki i kość interpretowaną jako część kryzy (konkretnie kości ciemieniowej). Jak się jednak okazało mózgoczaszka należała do niezidentyfikowanego zauropoda, natomiast domniemana kość ciemieniowa była osteodermą ankylozaura, być może znanej z tej samej formacji bissektipelty (Sues i Averianov, 2009).

Systematyka

Nessov w 1995 roku uznał turanoceratopsa za ceratopsyda, konkretnie za centrozauryna. Kolejni badacze, np. Wolfe i Kirkland (1998), w oparciu o jego analizę zaliczyli go do Ceratopsoidea jako takson siostrzany do ceratopsydów. Turanoceratops został jednak uznany za nomen dubium przez Mokovickiego w 2002 roku oraz Dodsona, Foster i Sampsona w 2004 roku. Według nich był to neoceratops nienależący do ceratopsoidea.

Hans-Dieter Sues i Aleksandr Averianov w 2009 uznali go za ważny rodzaj, a także opisali nowe szczątki. Dzięki nim badacze ci stwierdzili, że jest on pierwszym znanym przedstawicielem Ceratopsidae spoza Ameryki Północnej – bardziej zaawansowanym niż współczesny mu Zuniceratops. Ich badanie wykazało, że jest chasmozaurynem. Andrew Farke i jego współpracownicy nie zgodzili się z wynikami badań Suesa i Averianova i uznali go za bazalnego centrozauryna. Sues i Averianov stwierdzili, że w badaniach Farke'go wystąpił błąd w kodowaniu cech morfologicznych tego ceratopsoida, podtrzymali zatem wynik swojego wcześniejszego badania. Późniejsze analizy (np. Xu i in., 2010; McDonald, 2011) wskazały, że turanoceratops znajduje się poza Ceratopsidae.

Środowisko życia

Turanoceratops koegzystował z różnymi zwierzętami tj. krokodylomorfami (m.in. wczesnymi aligatoridami), pterozaurem Azchdarcho, ssakami (w tym rodzajem Uzbekbataar). Inne dinozaury z formacji Bissekty to m.in. wszystkożerny ankylozauryd Bissektipelta, hadrozauroidy Levnesovia i Gilmoreosaurus (ten drugi to nomen dubium), hadrozauryd Bactrosaurus\Bactrosaurus kysylkumensis (również nomen dubium), elmizauryn Caenagnathasia, wątpliwy gatunek Archaeornithomimus, tyranozauroid wielkości konia Timurlengia (czołowy drapieżnik swego ekosystemu), ?dromeozauryd Itemirus oraz znane z zębów troodontydy: Euronychodon i Urbacodon.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Turanoceratops znaczy "rogata twarz Turanu" – czyli Turkistanu (Turan to dawna nazwa tego regionu, używana przez Persów). Epitet gatunkowy tardabilis oznacza "opóźniony", co odnosi się do przydługich badań nad tym dinozaurem.

Spis gatunków

Turanoceratops	Nessov, Kaznyskhina i Cherepanov, 1989
T. tardabilis	Nessov, Kaznyskhina i Cherepanov, 1989

Bibliografia

Dodson P., Forster C.A. & Sampson S.D (2004) "Ceratopsidae". W: Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 494-513.

Farke, A., Sampson, S. D., Forster, C. A., Loewen, M. A. (2009). "Turanoceratops tardabilis—sister taxon, but not a ceratopsid." Naturwissenschaften, 7 maj 2009. doi:10.1007/s00114-009-0543-8

McDonald A. T., (2011). "A Subadult Specimen of Rubeosaurus ovatus (Dinosauria: Ceratopsidae), with Observations on Other Ceratopsids from the Two Medicine Formation". PLoS ONE 6(8): e22710. doi:10.1371/journal.pone.0022710

Nesov, L.A.. (1995). “Dinosaurs of Northern Eurasia: New Data about Assemblages, Ecology and Paleobiogeography”. Izdatelstvo Sankt-Peterburgskogo Universiteta.

Paul, G.S. (2010). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University.

Sues, H.-D., Averianov, A. (2009). "Phylogenetic position of Turanoceratops (Dinosauria: Ceratopsia)." Naturwissenschaften, 20 May 2009. doi:10.1007/s00114-009-0552-7

Sues, H.-D., Averianov, A. (2009). "Turanoceratops tardabilis—the first ceratopsid dinosaur from Asia". Naturwissenschaften, 96(5), 645–652. doi:10.1007/s00114-009-0518-9

http://en.wikipedia.org/wiki/Turanoceratops - http://pl.wikipedia.org/wiki/Turanoceratops - http://en.wikipedia.org/wiki/Bissekty_Formation