Baryonyx

Autorzy:

Łukasz Czepiński, Dominik Mentelski, Krzysztof Przymus, Maciej Ziegler, Kamil Kamiński

---

Baryonyx (barionyks/baryonyks)
Długość:	> 7,5-11 m
Masa:	1,2-3 t
Miejsce występowania:	Wielka Brytania (formacja Upper Weald Clay), ??Portugalia (formacja Papo Seco), ??Hiszpania (formacja Wealden)
Czas występowania	130-128 Ma wczesna kreda (barrem)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Spinosauridae Baryonychinae
Autor: Scott Hartman [4]
Mapa znalezisk:
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003ESmokejacks Brickworks, formacja \u003Ca href=\"/index.php?title=Weald_Clay\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Weald Clay (strona nie istnieje)\"\u003EWeald Clay\u003C/a\u003E|\u003Cb\u003EBMNH R9951\u003C/b\u003E - okaz holotypowy.\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Smokejacks Brickworks, formacja Weald Clay|BMNH R9951 - okaz holotypowy.\n","link":"","lat":51.10000000000000142108547152020037174224853515625,"lon":0.299999999999999988897769753748434595763683319091796875,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EEwhurst Brickworks, formacja \u003Ca href=\"/index.php?title=Weald_Clay\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Weald Clay (strona nie istnieje)\"\u003EWeald Clay\u003C/a\u003E|\u0026gt;materia\u0142 przypisany.\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Ewhurst Brickworks, formacja Weald Clay|\u0026gt;materia\u0142 przypisany.\n","link":"","lat":51.10000000000000142108547152020037174224853515625,"lon":0.40000000000000002220446049250313080847263336181640625,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003ERedlands Bricks, formacja \u003Ca href=\"/index.php?title=Ashdown\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Ashdown (strona nie istnieje)\"\u003EAshdown\u003C/a\u003E|materia\u0142 przypisany.\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Redlands Bricks, formacja Ashdown|materia\u0142 przypisany.\n","link":"","lat":50.89999999999999857891452847979962825775146484375,"lon":0.5,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EAshdown Brickworks, formacja \u003Ca href=\"/index.php?title=Tunbridge_Wells_Sand\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Tunbridge Wells Sand (strona nie istnieje)\"\u003ETunbridge Wells Sand\u003C/a\u003E|materia\u0142 przypisany.\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Ashdown Brickworks, formacja Tunbridge Wells Sand|materia\u0142 przypisany.\n","link":"","lat":50.89999999999999857891452847979962825775146484375,"lon":0.40000000000000002220446049250313080847263336181640625,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003ETenadas de Cuestalomo, formacja \u003Ca href=\"/index.php?title=Piedrahita_de_Mu%C3%B1%C3%B3\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Piedrahita de Mu\u00f1\u00f3 (strona nie istnieje)\"\u003EPiedrahita de Mu\u00f1\u00f3\u003C/a\u003E|materia\u0142 przypisany.\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Tenadas de Cuestalomo, formacja Piedrahita de Mu\u00f1\u00f3|materia\u0142 przypisany.\n","link":"","lat":42,"lon":-3.20000000000000017763568394002504646778106689453125,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003ELa Tejera-Valdesancho|materia\u0142 przypisany.\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"La Tejera-Valdesancho|materia\u0142 przypisany.\n","link":"","lat":42.2000000000000028421709430404007434844970703125,"lon":-3.20000000000000017763568394002504646778106689453125,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003ETenada de la Rosa|materia\u0142 przypisany.\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Tenada de la Rosa|materia\u0142 przypisany.\n","link":"","lat":41.89999999999999857891452847979962825775146484375,"lon":-3.20000000000000017763568394002504646778106689453125,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EEl Juguete, formacja \u003Ca href=\"/index.php?title=Pinilla_de_los_Moros\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Pinilla de los Moros (strona nie istnieje)\"\u003EPinilla de los Moros\u003C/a\u003E|materia\u0142 przypisany.\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"El Juguete, formacja Pinilla de los Moros|materia\u0142 przypisany.\n","link":"","lat":42.2999999999999971578290569595992565155029296875,"lon":-3.600000000000000088817841970012523233890533447265625,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Baryonyx to spinozauryd żyjący we wczesnej kredzie na terenach obecnej zachodniej Europy.

Odkrycie i materiał kopalny

Holotyp Baryonyx walkeri w Muzeum Historii Naturalnej w Londynie

Po raz pierwszy barionyks został odkryty w 1983 r. w angielskim hrabstwie Surrey. Z odkrywki gliny wydobyto, wraz ze szkieletem, prawie trzy tony otaczających skał. Znaleziono mniej niż połowę szkieletu B. walkeri. Jak się okazało, holotyp (BMNH R9951) był niekompletnym szkieletem młodego osobnika (zob. rysunek); obecnie znajduje się w Muzeum Historii Naturalnej w Londynie.

Do B. walkeri przypisano również wiele pojedynczych znalezisk: głównie zębów, ale także nieopisany dotąd kręg grzbietowy (który wskazuje, że ten teropod miał wyższe wyrostki na kręgach niż sądzono dotychczas) i paliczek zwierzęcia większego niż typowy osobnik, a także fragmentaryczny szkielet (ML 1190) z Portugalii, zawierający część kości zębowej, dwa zęby, 4 łuki nerwowe kręgów grzbietowych, 5 trzonów kręgów ogonowych, fragmenty szewronów i żebra, łopatkę, część kości łonowej i prawdopodobnej biodrowej, dwie kości piętowe i pazur ze stopy. Jednak w 2018 r. Arden i współpracownicy stwierdzili, że materiał z Portugalii nie może być przypisany do Baryonyx. Odróżnia go m.in. brak silnie zakrzywionego do góry przedniego końca żuchwy. Ponadto barionyksowi przypisywano liczne znaleziska z terenów Hiszpanii (gł. zęby, elementy czaszki i fragmenty szkieletu pozaczaszkowego), są one jednak z reguły bardzo niekompletne, a często wykazują tez różnice w stosunku do holotypu Baryonyx (Mortimer, online). Należy więc przyjąć, że jedyny pewny materiał omawianego teropoda pochodzi z Wielkiej Brytanii.

Rekonstrukcja. Autor: Robinson Kunz. [1].

Etymologia

Baryonyx to z greki "ciężki pazur". Został on nazwany tak ze względu na wyjątkowy, w czasie jego odkrycia, pazur, umiejscowiony na przedniej kończynie gada. Służył zapewne do łapania ryb, którymi ten stwór się żywił. Epitet gatunkowy, walkeri, honoruje odkrywcę pierwszych szczątków (pazura) tego dinozaura - Williama J. Walkera.

Budowa i paleoekologia

Teropody takie jak np. karnozaury i tyranozauroidy miały wysokie, bocznie spłaszczone czaszki, tymczasem czaszka barionyksa była zupełnie inna - niska i wydłużona, z niewielkim guzem na czole. Długa żuchwa dopełniała niezwykłego wrażenia, jakie sprawiała czaszka tego dinozaura. Każdą połowę żuchwy zdobiły 32 ostre, podobne do krokodylich, zęby. W górnej szczęce było ich prawdopodobnie drugie tyle. Wygląd zębów i charakterystycznie wygięta linia szczęk przypomina paszczę dzisiejszego krokodyla.

Tylne nogi były wystarczająco silne, by unieść ciężar ciała zwierzęcia, choć niektórzy badacze sugerowali u niego czworonożność. Obecnie nie ma jednak solidnych podstaw, by podejrzewać barionyksa o taki sposób lokomocji. Przednie kończyny były lepiej rozwinięte niż u większości teropodów. Być może służyły one do kopania, np. gniazd, lub sięgania po niektóre rodzaje ofiar (Hone i Holtz, 2017). Od czubka nosa do końca ogona B. walkeri mierzył około 10 m. Wygięta szyja i umięśnione ciało przypominały pozostałe dinozaury drapieżne. Ogon służył do utrzymywania równowagi.

Rekonstrukcja. Autor: ABelov2014. [2].

Prawdopodobnie Baryonyx był drapieżnikiem gustującym raczej w rybach niż w zwierzętach lądowych. Wielkie, hakowate szpony świetnie nadawały się do przybrzeżnego polowania na ryby. Najdłuższy pazur osiągał długość 31 cm - mierząc wzdłuż krawędzi górnej. Obok szczątków barionyksa znajdowano łuski kopalnej ryby z rodzaju Lepidotes, która mogła być jego ostatnim posiłkiem. W okolicy żołądka holotypu znaleziono też kości młodego iguanodona, nie wiadomo jednak, czy był on ofiarą barionyksa, czy też teropod ten pożywiał się jego padliną. Tym nie mniej jest to wskazówka, że rybią dietę uzupełniał on również zwierzętami lądowymi – młodymi dinozaurami lub padliną (zob. też Spinosauridae#Paleobiologia). Baryonyx zapewne konkurował o pokarm z innym amatorem rybiego pokarmu - gadem z nadrzędu krokodylomorfów - prawdopodobnie Goniopholis. W tym samym stanowisku znajdowano również skamieniałości takich dinozaurów, jak Iguanodon i Mantellisaurus.

Taksonomia

Możliwe, że szczątki utworzonego w XIX wieku, wątpliwego rodzaju Suchosaurus, reprezentowanego przez dwa gatunki (S. cultridens i S. girardi) pochodzą od wyżej omawianego teropoda. Pierwszy z gatunków znany jest tylko z zębów znalezionych w Wielkiej Brytanii, ale pochodzą one z osadów starszych niż holotyp Baryonyx. Drugi gatunek to kilka fragmentów żuchwy i ząb z Portugalii. Może również do niego należeć wspomniany już niekompletny szkielet MLM 1190. Wydaje się więc, że przynajmniej S. girardi nie powinien być łączony z barionyksem. Jego powiązanie z S. cultridens też wydaje się bardzo wątpliwe, możliwe więc, że jest to zupełnie odrębny rodzaj teropoda.

Rekonstrukcja czaszki. Autor zdjęcia: Ghedoghedo. [3].

Sugerowano też niekiedy, że barionyks może być starszym synonimem Suchomimus. Zob. więcej w Suchomimus#Młodszy synonim Baryonyx?.

Spis gatunków

Baryonyx	Charig i Milner, 1986	??= Suchosaurus
B. walkeri	Charig i Milner, 1986	??= Suchosaurus girardi  ??= Suchosaurus cultridens
B. tenerensis	(Sereno, Beck, Dutheil, Gado, Larsson, Lyon, Marcot, Rauhut, Sadleir, Sidor, Varricchio, Wilson i Wilson, 1998) Sues, Frey, Martill i Scott, 2002	= Suchomimus tenerensis

Bibliografia

Arden, T.M.S., Klein, C.G., Zouhri, S. & Longrich, N.R. (2018). “Aquatic adaptation in the skull of carnivorous dinosaurs (Theropoda: Spinosauridae) and the evolution of aquatic habits in spinosaurus.” Cretaceous Research. doi: https://doi.org/10.1016/j.cretres.2018.06.013.

Carrano, M.T., Benson, R.B.J. & Sampson, S.D. (2012) "The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 211-300. doi: 10.1080/14772019.2011.630927

Charig, A.J. & Milner, A.C. (1986) "Baryonyx, a remarkable new theropod dinosaur" Nature, 324(6095), 359-361.

Charig, A.J. & Milner, A.C. (1997) "Baryonyx walkeri, a fish-eating dinosaur from the Wealden of Surrey" Bulletin of the Natural History Museum, Geology Series, 53(1), 11-70.

Hone, D.W.E., Holtz, T.R. (2017). "A century of spinosaurs - a review and revision of the Spinosauridae with comments on their ecology". Acta Geologica Sinica - English Edition. 91 (3): 1120–1132. doi:10.1111/1755-6724.13328.

Mateus, O., Araújo, R., Natário, C. & Castanhinha, R. (2011) "A new specimen of the theropod dinosaur Baryonyx from the early Cretaceous of Portugal and taxonomic validity of Suchosaurus" Zootaxa, 2827, 54–68.

http://theropoddatabase.com/Megalosauroidea.htm#Baryonyxwalkeri

Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University