Aardonyx: Różnice pomiędzy wersjami
m (aktualizacja) |
m |
||
| Linia 58: | Linia 58: | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
[[Plik:Aardonyx celestae by camusaltamirano-d9p0dqo.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja aardonyksa. Autor: CamusAltamirano [http://camusaltamirano.deviantart.com/art/Aardonyx-celestae-586203792].]] | [[Plik:Aardonyx celestae by camusaltamirano-d9p0dqo.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja aardonyksa. Autor: CamusAltamirano [http://camusaltamirano.deviantart.com/art/Aardonyx-celestae-586203792].]] | ||
| − | ''Aardonyx'' to rodzaj wczesnego [[Sauropodomorpha|zauropodomorfa]] należącego do | + | ''Aardonyx'' to rodzaj wczesnego [[Sauropodomorpha|zauropodomorfa]] należącego do [[Anchisauria|anchizaurów]]. Żył we wczesnej jurze na terenach obecnej [[RPA|Republiki Południowej Afryki]]. Zarówno cechy morfologiczne, jak i domniemana pozycja filogenetyczna sugerują, że był formą pośrednią pomiędzy "[[Prosauropoda|prozauropodami]]" a [[Sauropoda|zauropodami]]. |
==Budowa== | ==Budowa== | ||
[[Plik:Aardonyx celestae by karkemish00.jpg|300px|thumb|right|Ryczący aardonyks. Autor: karkemish00 [http://karkemish00.deviantart.com/art/Aardonyx-celestae-153436049].]] | [[Plik:Aardonyx celestae by karkemish00.jpg|300px|thumb|right|Ryczący aardonyks. Autor: karkemish00 [http://karkemish00.deviantart.com/art/Aardonyx-celestae-153436049].]] | ||
| − | ''Aardonyx'' był jednym z największych | + | ''Aardonyx'' był jednym z największych [[bazalny]]ch zauropodomorgów – odnalezione skamieniałości należały do zwierząt mierzących od 7 do 9 metrów długości. Analizy [[histologia|histologiczne]] kości sugerują jednak, że osobniki te nie zakończyły jeszcze swojego wzrostu, wobec czego w pełni dojrzałej mogły osiągać jeszcze większe rozmiary. Ogólną budową przypominał większość tzw. "prozauropodów" – miał długą szyję i ogon, a jego kończyny tylne były dłuższe od przednich. ''Aardonyx'' cechuj się jednak wieloma [[autapomorfia]]mi – cechami charakterystycznymi, nieobecnymi u innych [[takson|taksonów]]. Obejmują one budowę czaszki, kręgów szyjnych, przedramienia i stóp. ''Aardonyx'' miał pięć zębów przedszczękowych, podobnie jak ''[[Plateosaurus]]'', jednak jest to raczej wynik [[konwergencja|konwergencji]], a nie bliskiego pokrewieństwa pomiędzy tymi zauropodomorfami. ''Aardonyx'' miał V-kształtne szczęki, co jest cechą prymitywną, jednak utracił mięsiste policzki – w przeciwieństwie do [[bazalny|bazalnego]] chińskiego zauropoda ''[[Chinshakiangosaurus]]'', który miał policzki oraz U-kształtne szczęki. ''Aardonyx'' miał stosunkowo krótkie kończyny przednie – u mniejszego osobnika kość ramienna stanowiła około 72% długości kości udowej, co sugeruje, że ''Aardonyx'' był przynajmniej okazyjnie dwunożny. |
==Filogeneza== | ==Filogeneza== | ||
| − | [[Filogenetyka|Analizy filogenetyczne]] przeprowadzone przez Yatesa i współpracowników – wykorzystujące zmodyfikowane matryce danych z analiz Yatesa (2007) oraz Upchurcha i in. ([[2007]]) – sugerują, że ''Aardonyx'' jest jednym z najbardziej zaawansowanych zauropodomorfów nienależących do zauropodów. Analizy mocno wspierają hipotezę, według której ''Aardonyx'' stanowi [[takson siostrzany]] wobec [[klad]]u obejmującego ''[[Melanorosaurus]]'' i bardziej zaawansowane zauropodomorfy (w tym zauropody). Pozycja ''Aardonyx'' jako taksonu „pośredniego” pomiędzy [[bazalny]]mi zauropodomorfami (prozauropodami) a zauropodami współgra z jego | + | [[Filogenetyka|Analizy filogenetyczne]] przeprowadzone przez Yatesa i współpracowników – wykorzystujące zmodyfikowane matryce danych z analiz Yatesa (2007) oraz Upchurcha i in. ([[2007]]) – sugerują, że ''Aardonyx'' jest jednym z najbardziej zaawansowanych zauropodomorfów nienależących do zauropodów. Analizy mocno wspierają hipotezę, według której ''Aardonyx'' stanowi [[takson siostrzany]] wobec [[klad]]u obejmującego ''[[Melanorosaurus]]'' i bardziej zaawansowane zauropodomorfy (w tym zauropody). Pozycja ''Aardonyx'' jako taksonu „pośredniego” pomiędzy [[bazalny]]mi zauropodomorfami ("prozauropodami") a zauropodami współgra z jego pośrednią morfologią, stanowiącą kombinację [[plezjomorfia|plezjomorfii]] i [[apomorfia|apomorfii]]. ''Aardonyx'' jest także najbardziej zaawansowanym spośród wszystkich znanych dwunożnych prozauropodów. Jego potencjalnym przodkiem mógł być [[Blikanasaurus|blikanazaur]]. Innymi bliskimi krewnymi, z którymi jednak nie tworzy odrębnej grupy, mogły być [[Mussaurus|muszaur]] i [[Leonerasaurus|leonerazaur]] (Otero i Pol, 2013). |
==Taksonomia== | ==Taksonomia== | ||
| − | ''Aardonyx'' został nazwany w [[2010]] roku przez [[Adam Yates|Adama Yatesa] | + | ''Aardonyx'' został nazwany w [[2010]] roku przez [[Adam Yates|Adama Yatesa] (z Uniwersytetu w Johannesburgu) oraz współpracowników. [[Holotyp|Holotypem]] jest przednia połowa lewej kości szczękowej ('''BP/1/6254'''). Zwietrzałą tylną część lewej kości szczękowej odnaleziono w odległości około metra od holotypu - możliwe więc, że oba fragmenty reprezentują tę samą kość. W pobliżu odkryto również liczne szczątki czaszki oraz szkieletu pozaczaszkowego – [[kręg]]ów, kości kończyn, żeber i szewronów. |
| + | |||
| + | Nazwa rodzajowa ''Aardonyx'' pochodzi od ''aard'' – słowa z języka afrikaans oznaczającego Ziemię – oraz greckiego słowa ''onyx'' („szpon”) i odnosi się do grubej otoczki [[hematyt|hematytu]] pokrywającej kości dinozaura, zwłaszcza paliczki. [[Gatunek|Gatunkiem]] typowym [[rodzaj]]u jest ''Aardonyx celestae''. Nazwa gatunkowa honoruje Celeste Yates, która wypreparowała większość materiału. Podejrzewano, że kości znalezione w okolicach miasta Zastron również mogły należeć do tego rodzaju; później jednak opisano je jako odrębny rodzaj dinozaura, [[Sefapanosaurus|sefapanozaura]]. | ||
==Paleobiologia== | ==Paleobiologia== | ||
| − | Przeprowadzono analizę tkanki kostnej z fragmentu żebra oraz | + | Przeprowadzono analizę tkanki kostnej z fragmentu żebra oraz kości łopatkowej ''Aardonyx''. Na fragmencie żebra znajduje się pięć pierścieni przyrostowych, zaś na łopatce – siedem. Żadna z przebadanych kości nie zawiera ułożonych obwodowo „linii spoczynkowych” (ang. ''rest lines''), które dowodzą ustania wzrostu. To wskazuje, że przebadane osobniki w chwili śmierci nie były w pełni dojrzałe – prawdopodobnie miały niespełna dziesięć lat i wciąż aktywnie rosły. |
[[Plik:Aardonyx by Kahless28.jpg|400px|thumb|right|Rekonstrukcja aardonyksa. Autor: [[Jakub Kowalski]].]] | [[Plik:Aardonyx by Kahless28.jpg|400px|thumb|right|Rekonstrukcja aardonyksa. Autor: [[Jakub Kowalski]].]] | ||
Wersja z 22:04, 27 wrz 2023
| Autor: | Korekta: |
| Tomasz Skawiński | Marcin Szermański, Maciej Ziegler, Mateusz Tałanda |
| Aardonyx (aardonyks) | |
|---|---|
| Długość: | ~ 9 m |
| Masa: | ? t |
| Miejsce występowania: | Republika Południowej Afryki |
| Czas występowania | 201-191 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
| |
| |
| Mapa znalezisk: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Aardonyx to rodzaj wczesnego zauropodomorfa należącego do anchizaurów. Żył we wczesnej jurze na terenach obecnej Republiki Południowej Afryki. Zarówno cechy morfologiczne, jak i domniemana pozycja filogenetyczna sugerują, że był formą pośrednią pomiędzy "prozauropodami" a zauropodami.
Budowa
Aardonyx był jednym z największych bazalnych zauropodomorgów – odnalezione skamieniałości należały do zwierząt mierzących od 7 do 9 metrów długości. Analizy histologiczne kości sugerują jednak, że osobniki te nie zakończyły jeszcze swojego wzrostu, wobec czego w pełni dojrzałej mogły osiągać jeszcze większe rozmiary. Ogólną budową przypominał większość tzw. "prozauropodów" – miał długą szyję i ogon, a jego kończyny tylne były dłuższe od przednich. Aardonyx cechuj się jednak wieloma autapomorfiami – cechami charakterystycznymi, nieobecnymi u innych taksonów. Obejmują one budowę czaszki, kręgów szyjnych, przedramienia i stóp. Aardonyx miał pięć zębów przedszczękowych, podobnie jak Plateosaurus, jednak jest to raczej wynik konwergencji, a nie bliskiego pokrewieństwa pomiędzy tymi zauropodomorfami. Aardonyx miał V-kształtne szczęki, co jest cechą prymitywną, jednak utracił mięsiste policzki – w przeciwieństwie do bazalnego chińskiego zauropoda Chinshakiangosaurus, który miał policzki oraz U-kształtne szczęki. Aardonyx miał stosunkowo krótkie kończyny przednie – u mniejszego osobnika kość ramienna stanowiła około 72% długości kości udowej, co sugeruje, że Aardonyx był przynajmniej okazyjnie dwunożny.
Filogeneza
Analizy filogenetyczne przeprowadzone przez Yatesa i współpracowników – wykorzystujące zmodyfikowane matryce danych z analiz Yatesa (2007) oraz Upchurcha i in. (2007) – sugerują, że Aardonyx jest jednym z najbardziej zaawansowanych zauropodomorfów nienależących do zauropodów. Analizy mocno wspierają hipotezę, według której Aardonyx stanowi takson siostrzany wobec kladu obejmującego Melanorosaurus i bardziej zaawansowane zauropodomorfy (w tym zauropody). Pozycja Aardonyx jako taksonu „pośredniego” pomiędzy bazalnymi zauropodomorfami ("prozauropodami") a zauropodami współgra z jego pośrednią morfologią, stanowiącą kombinację plezjomorfii i apomorfii. Aardonyx jest także najbardziej zaawansowanym spośród wszystkich znanych dwunożnych prozauropodów. Jego potencjalnym przodkiem mógł być blikanazaur. Innymi bliskimi krewnymi, z którymi jednak nie tworzy odrębnej grupy, mogły być muszaur i leonerazaur (Otero i Pol, 2013).
Taksonomia
Aardonyx został nazwany w 2010 roku przez [[Adam Yates|Adama Yatesa] (z Uniwersytetu w Johannesburgu) oraz współpracowników. Holotypem jest przednia połowa lewej kości szczękowej (BP/1/6254). Zwietrzałą tylną część lewej kości szczękowej odnaleziono w odległości około metra od holotypu - możliwe więc, że oba fragmenty reprezentują tę samą kość. W pobliżu odkryto również liczne szczątki czaszki oraz szkieletu pozaczaszkowego – kręgów, kości kończyn, żeber i szewronów.
Nazwa rodzajowa Aardonyx pochodzi od aard – słowa z języka afrikaans oznaczającego Ziemię – oraz greckiego słowa onyx („szpon”) i odnosi się do grubej otoczki hematytu pokrywającej kości dinozaura, zwłaszcza paliczki. Gatunkiem typowym rodzaju jest Aardonyx celestae. Nazwa gatunkowa honoruje Celeste Yates, która wypreparowała większość materiału. Podejrzewano, że kości znalezione w okolicach miasta Zastron również mogły należeć do tego rodzaju; później jednak opisano je jako odrębny rodzaj dinozaura, sefapanozaura.
Paleobiologia
Przeprowadzono analizę tkanki kostnej z fragmentu żebra oraz kości łopatkowej Aardonyx. Na fragmencie żebra znajduje się pięć pierścieni przyrostowych, zaś na łopatce – siedem. Żadna z przebadanych kości nie zawiera ułożonych obwodowo „linii spoczynkowych” (ang. rest lines), które dowodzą ustania wzrostu. To wskazuje, że przebadane osobniki w chwili śmierci nie były w pełni dojrzałe – prawdopodobnie miały niespełna dziesięć lat i wciąż aktywnie rosły.
Spis gatunków
| Aardonyx | Yates, Bonnan, Neveling, Chinsamy i Blackbeard, 2010 |
| Aardonyx celestae | Yates, Bonnan, Neveling, Chinsamy i Blackbeard, 2010 |
Bibliografia
McPhee, B.W., Bordy, E.M., Sciscio, L., Choiniere, J.N. 2017. The sauropodomorph biostratigraphy of the Elliot Formation of southern Africa: Tracking the evolution of Sauropodomorpha across the Triassic–Jurassic boundary. Acta Palaeontologica Polonica, t. 62, w druku. [3]
McPhee, B.W., Yates, A.M., Choiniere, J.N., Abdala, F. 2014. The complete anatomy and phylogenetic relationships of Antetonitrus ingenipes (Sauropodiformes, Dinosauria): implications for the origins of Sauropoda. Zoological Journal of the Linnean Society, t. 171, nr 1, str. 151-205. DOI: 10.1111/zoj.12127
Norman, D.B., Crompton, A.W., Butler, R.J., Porro, L.B., Charig, A.J. 2011. The Lower Jurassic ornithischian dinosaur Heterodontosaurus tucki Crompton & Charig, 1962: cranial anatomy, functional morphology, taxonomy, and relationships. Zoological Journal of the Linnean Society. doi:10.1111/j.1096-3642.2011.00697.x
Otero, A., Krupandan, E., Pol, D., Chinsamy, A., Choiniere, J. 2015. A new basal sauropodiform from South Africa and the phylogenetic relationships of basal sauropodomorphs. Zoological Journal of the Linnean Society, t. 174, nr 3, str. 589–634. DOI: 10.1111/zoj.12247
Otero, A., Pol, D. 2013. Postcranial anatomy and phylogenetic relationships of Mussaurus patagonicus (Dinosauria, Sauropodomorpha). Journal of Vertebrate Paleontology, t. 33, nr 5, str. 1138-1168. [4]
Yates, A.M., Bonnan, M.F., Neveling, J., Chinsamy, A., Blackbeard, M.G. 2010. A new transitional sauropodomorph dinosaur from the Early Jurassic of South Africa and the evolution of sauropod feeding and quadrupedalism. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, t. 277, nr 1682, str. 787–794. doi:10.1098/rspb.2009.1440
Yates, A.M. 2007. The first complete skull of the Triassic dinosaur Melanorosaurus Haughton (Sauropodomorpha: Anchisauria). Special Papers in Palaeontology, t. 77, str. 9–55.
Upchurch, P., Barrett, P.M., Zhao, X., Xu, X. 2007. A re-evaluation of Chinshakiangosaurus chunghoensis Ye vide Dong 1992 (Dinosauria, Sauropodomorpha): implications for cranial evolution in basal sauropod dinosaurs. Geological Magazine, t. 144, nr 2, str. 247–262. doi:10.1017/S0016756806003062
Yates, A.M. Claw is here!. dracovenator.wordpress.com. [dostęp 21 lutego 2010]
