Turanoceratops: Różnice pomiędzy wersjami
m (→Spis gatunków) |
m |
||
| (Nie pokazano 23 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 2: | Linia 2: | ||
{{Opis | {{Opis | ||
|Autor = [[Jakub Albert Starzyński]] | |Autor = [[Jakub Albert Starzyński]] | ||
| − | |Korekta = [[Dawid Mika]], [[Marcin Szermański]], [[Maciej Ziegler]], [[Michał Siedlecki]] | + | |Korekta = [[Dawid Mika]], [[Marcin Szermański]], [[Maciej Ziegler]], [[Michał Siedlecki]], [[Kamil Kamiński]], [[Adrian Sztuba]], [[Paweł Konarzewski]] |
|nazwa = ''Turanoceratops'' (turanoceratops) | |nazwa = ''Turanoceratops'' (turanoceratops) | ||
| − | |długość = | + | |długość = 2 m <ref name=Paul2016>Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.</ref> |
| − | |wysokość = | + | |wysokość = |
| − | |masa = | + | |masa = 175 kg <ref name=Paul2016></ref> |
|dieta = roślinożerny | |dieta = roślinożerny | ||
|miejsce = [[Uzbekistan]], dystrykt Navoi Viloyat | |miejsce = [[Uzbekistan]], dystrykt Navoi Viloyat | ||
<small>([[formacja]] [[Bissekty]])</small> | <small>([[formacja]] [[Bissekty]])</small> | ||
| − | |czas = {{Występowanie|92| | + | |czas = {{Występowanie|92|90}} |
| − | ok. | + | ok. 92–90 [[Ma]]<br> |
<small>[[późna kreda]] (środkowy\późny [[turon]])</small> | <small>[[późna kreda]] (środkowy\późny [[turon]])</small> | ||
|systematyka = | |systematyka = | ||
| Linia 22: | Linia 22: | ||
[[Ceratopsoidea]] | [[Ceratopsoidea]] | ||
| − | ?[[Ceratopsidae]] | + | ?? [[Ceratopsidae]] |
| − | ?[[Centrosaurinae/Chasmosaurinae]] | + | ??? [[Centrosaurinae]] / ??? [[Chasmosaurinae]] |
|grafika = Turanoceratops_tardabilis_life_restoration.jpg | |grafika = Turanoceratops_tardabilis_life_restoration.jpg | ||
|podpis = Rekonstrukcja. Autor: Robinson Kunz. [https://www.deviantart.com/paleocolour/art/Turanoceratops-tardabilis-714749964]. | |podpis = Rekonstrukcja. Autor: Robinson Kunz. [https://www.deviantart.com/paleocolour/art/Turanoceratops-tardabilis-714749964]. | ||
| − | |PorównanieGrupa = | + | |PorównanieGrupa = Zuniceratops silhouette |
| − | |PorównanieDługość = | + | |PorównanieDługość = 2 |
|mapa = | |mapa = | ||
| + | <display_points type="terrain" zoom=3> | ||
| + | 42 06 N, 62 37 E~formacja Bissekty, Uzbekistan<br> | ||
| + | </display_points> | ||
}} | }} | ||
| − | |||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Turanoceratops'' został opisany przez [[Nessov]]a, Kaznyshkinę i [[Cherepanov]]a w 1989 r. na podstawie fragmentarycznej kości szczękowa wraz z zębami znalezionej w osadach [[formacja|formacji]] [[Bissekty]]. | + | ''Turanoceratops'' został opisany przez [[Nessov]]a, Kaznyshkinę i [[Cherepanov]]a w 1989 r. na podstawie fragmentarycznej kości szczękowa wraz z zębami znalezionej w osadach [[formacja|formacji]] [[Bissekty]]. Jest najwcześniejszym znanym przedstawicielem [[Ceratopsoidea]] pochodzącym z terenów Azji. |
==Budowa i paleobiologia== | ==Budowa i paleobiologia== | ||
| − | Turanoceratops był stosunkowo małym ceratopsoidem. | + | ''Turanoceratops'' był stosunkowo małym czworonożnym ceratopsoidem. Posiadał dwa dobrze rozwinięte rogi nadoczne. W szczęce zachowało się około 20 zębów, jednak ich ilość była niewielka w stosunku do amerykańskich [[Ceratopsidae|ceratopsydów]] (Nessov, 1995). Od ''Zuniceratops'' i bazalnych neoceratopsów różnił się obecnością dwóch korzeni zębów (Sues i Averianov, 2009a). Podobnie jak jego krewniacy był roślinożercą. Jego głównym pożywieniem były paprocie oraz rośliny szpilkowe. Rośliny kwiatowe były w kredzie geograficznie ograniczone w krajobrazie, więc prawdopodobieństwo, że turanoceratops się nimi pożywiał jest nikłe. |
==Materiał kopalny == | ==Materiał kopalny == | ||
| − | [[Holotyp]] to częściowa kość | + | [[Holotyp]] - okaz CCMGE 251/12457 - to częściowa kość szczękowa wraz z niektórymi zębami. |
| − | Materiał przypisany obejmuje kość przedzębową, zęby, | + | Materiał przypisany obejmuje kość przedzębową, zęby, fragment kości szczękowej, kość zaoczodołową z rogiem nadoczodołowym, rdzeń rogu nadoczodołowego, możliwe fragmenty kryzy, część kości ramiennej, fragmenty kości piszczelowych złączonych z kośćmi skokowymi oraz kość śródstopia. Do tego rodzaju przypisywano również fragment mózgoczaszki i kość interpretowaną jako część kryzy (konkretnie kości ciemieniowej). Jak się jednak okazało mózgoczaszka należała do niezidentyfikowanego zauropoda, natomiast domniemana kość ciemieniowa była osteodermą ankylozaura, być może znanej z tej samej formacji [[Bissektipelta|bissektipelty]] (Sues i Averianov, 2009a). |
==Systematyka== | ==Systematyka== | ||
| − | Turanoceratops został uznany za [[nomen dubium]] przez [[ | + | Nessov w 1995 roku uznał turanoceratopsa za [[Ceratopsoidea|ceratopsyda]], konkretnie za [[Centrosaurinae|centrozauryna]]. Kolejni badacze, np. Wolfe i Kirkland (1998), w oparciu o jego analizę zaliczyli go do Ceratopsoidea jako takson siostrzany do [[Ceratopsidae|ceratopsydów]]. Turanoceratops został jednak uznany za ''[[nomen dubium]]'' przez Mokovickiego w 2002 roku oraz Dodsona, Foster i Sampsona w 2004 roku. Według nich był to [[Neoceratopsia|neoceratops]] nienależący do [[Ceratopsoidea]]. |
| + | |||
| + | Hans-Dieter Sues i Aleksandr Averianov w 2009 uznali go za ważny rodzaj, a także opisali nowe szczątki. Dzięki nim badacze ci stwierdzili, że jest on pierwszym znanym przedstawicielem Ceratopsidae spoza Ameryki Północnej – bardziej zaawansowanym niż współczesny mu ''[[Zuniceratops]]''. Ich badanie wykazało, że jest chasmozaurynem. Andrew Farke i jego współpracownicy nie zgodzili się z wynikami badań Suesa i Averianova i uznali go za bazalnego centrozauryna. Sues i Averianov stwierdzili, że w badaniach Farke'go wystąpił błąd w kodowaniu cech morfologicznych tego ceratopsoida, podtrzymali zatem wynik swojego wcześniejszego badania. Obecnie analizy wykazują, że turanoceratops znajduje się poza [[Ceratopsidae]], lecz nie można wykluczyć jego przynależności do tego [[klad]]u <ref>Dalman, S.G., Hodnett, J.-P.M., Lichtig, A.J., Lucas, S,G. (2018). "A new ceratopsid dinosaur (Centrosaurinae: Nasutoceratopsini) from the Fort Crittenden Formation, Upper Cretaceous (Campanian) of Arizona". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin. 79: 141–164</ref><ref>Dalman, S.G., Lucas, S.G., Jasinki, S.G., Lichtig, A.J. & Dodson, P. (2021). "The oldest centrosaurine: a new ceratopsid dinosaur (Dinosauria: Ceratopsidae) from the Allison Member of the Menefee Formation (Upper Cretaceous, early Campanian), northwestern New Mexico, USA". PalZ 95, 291–335. [[doi:10.1007/s12542-021-00555-w]]</ref><ref>Yu, Congyu; Prieto-Marquez, Albert; Chinzorig, Tsogtbaatar; Badamkhatan, Zorigt; Norell, Mark (2020-09-10). "A neoceratopsian dinosaur from the early Cretaceous of Mongolia and the early evolution of ceratopsia". Communications Biology. 3 (1): 1–8. [[doi:10.1038/s42003-020-01222-7]].</ref><ref>Arbour, V., Evans, D. (2019). "A new leptoceratopsid dinosaur from Maastrichtian-aged deposits of the Sustut Basin, northern British Columbia, Canada". PeerJ. [[doi:10.7717/peerj.7926]].</ref><ref>He, Makovicky, Wang, Chen, Sullivan, Han i Xu, 2015. „A New Leptoceratopsid (Ornithischia, Ceratopsia) with a Unique Ischium from the Upper Cretaceous of Shandong Province, China”. PLoS ONE 10(12): e0144148 [[doi:10.1371/journal.pone.0144148]]</ref>. | ||
==Środowisko życia== | ==Środowisko życia== | ||
| − | Turanoceratops | + | ''Turanoceratops'' zamieszkiwał tereny dobrze nawodnione np. wybrzeża (Paul, 2016). Koegzystował z różnymi zwierzętami tj. krokodylomorfami (m.in. wczesnymi aligatoridami), pterozaurem ''Azchdarcho'', ssakami (w tym rodzajem ''Uzbekbataar''). Inne dinozaury z formacji [[Bissekty]] to m.in. wszystkożerny ankylozauryd ''[[Bissektipelta]]'', hadrozauroidy ''[[Levnesovia]]'' i ''[[Gilmoreosaurus]]'' (ten drugi to ''[[nomen dubium]])'', hadrozauryd ''[[Bactrosaurus|Bactrosaurus kysylkumensis]]'', elmizauryn ''[[Caenagnathasia]]'', wątpliwy gatunek ''[[Archaeornithomimus]]'', tyranozauroid wielkości konia ''[[Timurlengia]] (czołowy drapieżnik swego ekosystemu)'', ?dromeozauryd ''[[Itemirus]]'' oraz znane z zębów troodontydy: ''[[Euronychodon]]'' i ''[[Urbacodon]]''. |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa [[rodzaj]]owa ''Turanoceratops'' znaczy "rogata twarz Turanu" – czyli Turkistanu (Turan to dawna nazwa tego regionu, używana przez Persów). Epitet gatunkowy '' | + | Nazwa [[rodzaj]]owa ''Turanoceratops'' znaczy "rogata twarz Turanu" – czyli Turkistanu (Turan to dawna nazwa tego regionu, używana przez Persów). Epitet gatunkowy ''tardabilis'' oznacza "opóźniony", co odnosi się do przydługich badań nad tym [[dinozaur]]em. |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | |{{V| ''Turanoceratops''}} | |
| {{Kpt|[[Lew Nessov|Nessov]]}}, {{Kpt|[[L.F.Kaznyskhina|Kaznyskhina]]}} i {{Kpt|[[Gennady Olechovich Cherepanov|Cherepanov]]}}, [[1989]] | | {{Kpt|[[Lew Nessov|Nessov]]}}, {{Kpt|[[L.F.Kaznyskhina|Kaznyskhina]]}} i {{Kpt|[[Gennady Olechovich Cherepanov|Cherepanov]]}}, [[1989]] | ||
|- | |- | ||
| − | + | |{{V| ''T. tardabilis''}} | |
| − | | {{Kpt|Nessov}}, {{Kpt|Kaznyskhina}} i {{Kpt|Cherepanov}} 1989 | + | | {{Kpt|Nessov}}, {{Kpt|Kaznyskhina}} i {{Kpt|Cherepanov}}, 1989 |
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | <small> | + | <small>Dodson P., Forster C.A. & Sampson S.D (2004) "Ceratopsidae". W: Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 494-513. |
| + | |||
| + | Farke, A., Sampson, S. D., Forster, C. A., Loewen, M. A. (2009). "''Turanoceratops tardabilis''—sister taxon, but not a ceratopsid." Naturwissenschaften, 7 maj 2009. [[doi:10.1007/s00114-009-0543-8]] | ||
| + | |||
| + | Nesov, L.A.. (1995). “Dinosaurs of Northern Eurasia: New Data about Assemblages, Ecology and Paleobiogeography”. Izdatelstvo Sankt-Peterburgskogo Universiteta. | ||
| + | |||
| + | Nessov, L. A., Kaznyshkina, L. F., & Cherepanov, G. O. (1989). "Ceratopsian dinosaurs and crocodiles of the middle Mesozoic of Asia". Theoretical and applied aspects of modern paleontology, 142-149. | ||
| + | |||
| + | Sues, H.-D., Averianov, A. (2009a). "''Turanoceratops tardabilis''—the first ceratopsid dinosaur from Asia". Naturwissenschaften, 96(5), 645–652. [[doi:10.1007/s00114-009-0518-9]] | ||
| + | |||
| + | Sues, H.-D., Averianov, A. (2009b). "Phylogenetic position of ''Turanoceratops'' (Dinosauria: Ceratopsia)." Naturwissenschaften, 20 May 2009. [[doi:10.1007/s00114-009-0552-7]] | ||
| + | |||
http://en.wikipedia.org/wiki/Turanoceratops | http://en.wikipedia.org/wiki/Turanoceratops | ||
| − | + | ||
| − | + | http://pl.wikipedia.org/wiki/Turanoceratops | |
| + | |||
| + | http://en.wikipedia.org/wiki/Bissekty_Formation | ||
| + | <references/></small> | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
Aktualna wersja na dzień 18:30, 6 gru 2023
| Autor: | Jakub Albert Starzyński |
| Korekta: | Dawid Mika, Marcin Szermański, Maciej Ziegler, Michał Siedlecki, Kamil Kamiński, Adrian Sztuba, Paweł Konarzewski |
| Turanoceratops (turanoceratops) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Długość | 2 m [1] | ||||
| Masa | 175 kg [1] | ||||
| Dieta | roślinożerny | ||||
| Miejsce | Uzbekistan, dystrykt Navoi Viloyat | ||||
| Czas |
ok. 92–90 Ma | ||||
| Systematyka | Dinosauria
?? Ceratopsidae ??? Centrosaurinae / ??? Chasmosaurinae | ||||
 Rekonstrukcja. Autor: Robinson Kunz. [1].
Porównanie wielkości Turanoceratops i człowieka. | |||||
| Mapa znalezisk | |||||
Wczytywanie mapy…
| |||||
Wstęp
Turanoceratops został opisany przez Nessova, Kaznyshkinę i Cherepanova w 1989 r. na podstawie fragmentarycznej kości szczękowa wraz z zębami znalezionej w osadach formacji Bissekty. Jest najwcześniejszym znanym przedstawicielem Ceratopsoidea pochodzącym z terenów Azji.
Budowa i paleobiologia
Turanoceratops był stosunkowo małym czworonożnym ceratopsoidem. Posiadał dwa dobrze rozwinięte rogi nadoczne. W szczęce zachowało się około 20 zębów, jednak ich ilość była niewielka w stosunku do amerykańskich ceratopsydów (Nessov, 1995). Od Zuniceratops i bazalnych neoceratopsów różnił się obecnością dwóch korzeni zębów (Sues i Averianov, 2009a). Podobnie jak jego krewniacy był roślinożercą. Jego głównym pożywieniem były paprocie oraz rośliny szpilkowe. Rośliny kwiatowe były w kredzie geograficznie ograniczone w krajobrazie, więc prawdopodobieństwo, że turanoceratops się nimi pożywiał jest nikłe.
Materiał kopalny
Holotyp - okaz CCMGE 251/12457 - to częściowa kość szczękowa wraz z niektórymi zębami.
Materiał przypisany obejmuje kość przedzębową, zęby, fragment kości szczękowej, kość zaoczodołową z rogiem nadoczodołowym, rdzeń rogu nadoczodołowego, możliwe fragmenty kryzy, część kości ramiennej, fragmenty kości piszczelowych złączonych z kośćmi skokowymi oraz kość śródstopia. Do tego rodzaju przypisywano również fragment mózgoczaszki i kość interpretowaną jako część kryzy (konkretnie kości ciemieniowej). Jak się jednak okazało mózgoczaszka należała do niezidentyfikowanego zauropoda, natomiast domniemana kość ciemieniowa była osteodermą ankylozaura, być może znanej z tej samej formacji bissektipelty (Sues i Averianov, 2009a).
Systematyka
Nessov w 1995 roku uznał turanoceratopsa za ceratopsyda, konkretnie za centrozauryna. Kolejni badacze, np. Wolfe i Kirkland (1998), w oparciu o jego analizę zaliczyli go do Ceratopsoidea jako takson siostrzany do ceratopsydów. Turanoceratops został jednak uznany za nomen dubium przez Mokovickiego w 2002 roku oraz Dodsona, Foster i Sampsona w 2004 roku. Według nich był to neoceratops nienależący do Ceratopsoidea.
Hans-Dieter Sues i Aleksandr Averianov w 2009 uznali go za ważny rodzaj, a także opisali nowe szczątki. Dzięki nim badacze ci stwierdzili, że jest on pierwszym znanym przedstawicielem Ceratopsidae spoza Ameryki Północnej – bardziej zaawansowanym niż współczesny mu Zuniceratops. Ich badanie wykazało, że jest chasmozaurynem. Andrew Farke i jego współpracownicy nie zgodzili się z wynikami badań Suesa i Averianova i uznali go za bazalnego centrozauryna. Sues i Averianov stwierdzili, że w badaniach Farke'go wystąpił błąd w kodowaniu cech morfologicznych tego ceratopsoida, podtrzymali zatem wynik swojego wcześniejszego badania. Obecnie analizy wykazują, że turanoceratops znajduje się poza Ceratopsidae, lecz nie można wykluczyć jego przynależności do tego kladu [2][3][4][5][6].
Środowisko życia
Turanoceratops zamieszkiwał tereny dobrze nawodnione np. wybrzeża (Paul, 2016). Koegzystował z różnymi zwierzętami tj. krokodylomorfami (m.in. wczesnymi aligatoridami), pterozaurem Azchdarcho, ssakami (w tym rodzajem Uzbekbataar). Inne dinozaury z formacji Bissekty to m.in. wszystkożerny ankylozauryd Bissektipelta, hadrozauroidy Levnesovia i Gilmoreosaurus (ten drugi to nomen dubium), hadrozauryd Bactrosaurus kysylkumensis, elmizauryn Caenagnathasia, wątpliwy gatunek Archaeornithomimus, tyranozauroid wielkości konia Timurlengia (czołowy drapieżnik swego ekosystemu), ?dromeozauryd Itemirus oraz znane z zębów troodontydy: Euronychodon i Urbacodon.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Turanoceratops znaczy "rogata twarz Turanu" – czyli Turkistanu (Turan to dawna nazwa tego regionu, używana przez Persów). Epitet gatunkowy tardabilis oznacza "opóźniony", co odnosi się do przydługich badań nad tym dinozaurem.
Spis gatunków
| Turanoceratops | Nessov, Kaznyskhina i Cherepanov, 1989 |
| T. tardabilis | Nessov, Kaznyskhina i Cherepanov, 1989 |
Bibliografia
Dodson P., Forster C.A. & Sampson S.D (2004) "Ceratopsidae". W: Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 494-513.
Farke, A., Sampson, S. D., Forster, C. A., Loewen, M. A. (2009). "Turanoceratops tardabilis—sister taxon, but not a ceratopsid." Naturwissenschaften, 7 maj 2009. doi:10.1007/s00114-009-0543-8
Nesov, L.A.. (1995). “Dinosaurs of Northern Eurasia: New Data about Assemblages, Ecology and Paleobiogeography”. Izdatelstvo Sankt-Peterburgskogo Universiteta.
Nessov, L. A., Kaznyshkina, L. F., & Cherepanov, G. O. (1989). "Ceratopsian dinosaurs and crocodiles of the middle Mesozoic of Asia". Theoretical and applied aspects of modern paleontology, 142-149.
Sues, H.-D., Averianov, A. (2009a). "Turanoceratops tardabilis—the first ceratopsid dinosaur from Asia". Naturwissenschaften, 96(5), 645–652. doi:10.1007/s00114-009-0518-9
Sues, H.-D., Averianov, A. (2009b). "Phylogenetic position of Turanoceratops (Dinosauria: Ceratopsia)." Naturwissenschaften, 20 May 2009. doi:10.1007/s00114-009-0552-7
http://en.wikipedia.org/wiki/Turanoceratops
http://pl.wikipedia.org/wiki/Turanoceratops
http://en.wikipedia.org/wiki/Bissekty_Formation
- ↑ 1,0 1,1 Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.
- ↑ Dalman, S.G., Hodnett, J.-P.M., Lichtig, A.J., Lucas, S,G. (2018). "A new ceratopsid dinosaur (Centrosaurinae: Nasutoceratopsini) from the Fort Crittenden Formation, Upper Cretaceous (Campanian) of Arizona". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin. 79: 141–164
- ↑ Dalman, S.G., Lucas, S.G., Jasinki, S.G., Lichtig, A.J. & Dodson, P. (2021). "The oldest centrosaurine: a new ceratopsid dinosaur (Dinosauria: Ceratopsidae) from the Allison Member of the Menefee Formation (Upper Cretaceous, early Campanian), northwestern New Mexico, USA". PalZ 95, 291–335. doi:10.1007/s12542-021-00555-w
- ↑ Yu, Congyu; Prieto-Marquez, Albert; Chinzorig, Tsogtbaatar; Badamkhatan, Zorigt; Norell, Mark (2020-09-10). "A neoceratopsian dinosaur from the early Cretaceous of Mongolia and the early evolution of ceratopsia". Communications Biology. 3 (1): 1–8. doi:10.1038/s42003-020-01222-7.
- ↑ Arbour, V., Evans, D. (2019). "A new leptoceratopsid dinosaur from Maastrichtian-aged deposits of the Sustut Basin, northern British Columbia, Canada". PeerJ. doi:10.7717/peerj.7926.
- ↑ He, Makovicky, Wang, Chen, Sullivan, Han i Xu, 2015. „A New Leptoceratopsid (Ornithischia, Ceratopsia) with a Unique Ischium from the Upper Cretaceous of Shandong Province, China”. PLoS ONE 10(12): e0144148 doi:10.1371/journal.pone.0144148
