Menefee

Autor:

Paweł Konarzewski

---

Formacja Menefee
Wiek	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 84-78,5 Ma późna kreda (santon-kampan)
Miejsce	USA - Nowy Meksyk i Kolorado
Podjednostki	ogniwa Cleary Coal i Allison
Leży pod	piaskowce Cliff House
Leży nad	piaskowce Point Lookout
Miąższość	200-600 m
Klimat	ciepły i wilgotny
Litologia	piaskowce, mułowce, łupki, mułowce, węgiel, gaz ziemny i ropa naftowa
Skały osadowe formacji Menefee w stanie Nowy Meksyk. Fot. Kent G. Budge [3]

Wstęp

Skały osadowe formacji Menefee w stanie Kolorado. Fot. Kent G. Budge [1]

Formacja Menefee to jednostka geologiczna znajdująca się w stanach Nowy Meksyk oraz Kolorado na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych. Jej osady są datowane na końcówkę santonu oraz kampanu.

Znacznie gospodarcze

Węgiel pochodzący z terenu formacji. Fot. James St. John [2]

Pierwsze wzmianki o wydobywaniu węgla z obszaru formacji Menefee pochodzą z końcówki XIX wieku. Węgiel wydobywano najpierw w celu dostarczenia paliwa dla linii kolejowej Denver and Fio Grande Western Railroad (D&RGW) zbudowanej w 1881 roku. Panowały tam trudne warunki do prac kopalnianych ze względu na ukształtowanie terenu. Mimo to szczyt wydobycia węgla na przypadł na lata 1899-1908. Łącznie wydobyto 39 752 ton węgla, przez co wyczerpało się wiele znanych pokładów. Po recesji gospodarczej w 1908 roku produkcja spadła do 9 779 ton w 1909 roku. Dopiero w 1922 r. produkcja węgla na polu Monero znowu przekroczyła 16 000 t. W latach 1922-1953 średnio wydobywano 15 000 ton węgla, a całkowita ilość wyniosła 849 270 t. Jednak z czasem produkcja zaczęła drastycznie spadać. W 1970 r. zamknięto ostatnią kopalnię na polu Monero. Większość kopalń z tego obszaru dostarczała węgiel do kolei D&RGW, lecz kilka kopalń powstało po 1921 roku na południe od Lumberton. Kopalnia z Lumberton (Burns-Biggs) dostarczała surowiec dla bocznicy kolejowej należącej wspólnie do D&RGW i BumsBiggs Lumber Company zbudowanej w celu transportu drewna z Lumberton na południe do tartaków firmy w El Vado. Kilka kopalni w rejonie Lumberton dostarczało węgiel do indiańskiej agencji w Dulce. W latach 1881-1971 na obszarze Monero-Lumberton działało w różnych okresach aż 40 kopalń, które w latach 1882-1963 wyprodukowały łącznie 1,5 mln ton węgla (Hoffman, 1991).

Charakterystyka

Formację Menefee tworzą głównie skały osadowe: piaskowce, mułowce, pyłowce oraz łupki. Jest ona podzielona na trzy mniejsze jednostki: Cleary Coal, Allison i niemające nazwy najwyższe ogniwo. Najniższe oraz najwyższe warstwy są bogate w złoża węgla i ropę naftową. Dolne osady formacji Menefee stykają się z piaskowcami Cliff House, zaś najwyższe - Point Lookout. Skały osadowe sugerują, że występowały tam środowiska bagienne oraz lagunowe. Wiek formacji został oszacowany na postawie występowania określonych gatunków amonitów i mieści się w przedziale 84-78,5 Ma (Donselaar, 1984; Dalman i in., 2021; McDonald i in., 2018).

Paleofauna

Fauna dinozaurów nie różniła się specjalnie od innych miejsc w późnej kredzie na terenach Stanów Zjednoczonych. W osadach formacji Menefee odnaleziono centrozauryna, tyranozaurydy, dromeozauryda, hadrozaurydy i ankylozaury, krokodyle, żółwie, ryby kostnoszkieletowe oraz morskie bezkręgowce. W formacji Menefee odnaleziono również tropy pozostawione przez ornitopody (Lucas i Hunt, 2006).

Dinozaury

Dinozaury
Takson	Ogniwo	Materiał kopalny	Komentarz	Grafika
Dynamoterror dynastes	Allison	UMNH VP 28348 - niekompletny szkielet obejmujący: kości czołowe, cztery częściowe trzony kręgów, fragmenty żeber, kość śródręcza, fragment k. biodrowej, niezidentyfikowane fragmenty kości długich oraz dwa paliczki czwartego palca lewej stopy WSC 1027 - kości nosowe, kość łzowa, kość jarzmowa, ?kość kwadratowo-jarzmowa, kości czołowe, puszka mózgowa, ?kość skrzydłowa zewnętrzna, kość zębowa, kość kątowa, 4 żebra grzbietowe, gastralia, bliższy kręg ogonowy, łopatka, kość krucza i kości łonowe	Tyranozauryd blisko spokrewniony z Lythronax i Teratophoneus.
Invictarx zephyri	Allison	WSC 16505 - fragmentaryczne żebra brzuszne oraz osteodermy UMNH VP 28350 - trzy kręgi grzbietowe, fragmenty żeber, fragmentaryczne kości lewej kończyny przedniej, osteodermy UMNH VP 28351 - fragmenty siedmiu kręgów grzbietowych, kawałki żeber, osteodermy	Nodozauryd wykazujący liczne podobnieństwa do Glyptodontopelta.
Menefeeceratops sealeyi	Allison	NMMNH P-25052 - niekompletny szkielet, obejmujący fragmenty czaszki (częściowa lewa k. przedszczękowa, lewy róg nadoczny, fragment prawej k. łuskowej, lewą k. łuskową, niekompletną lewą k. ciemieniową, lewą k. jarzmową, k. przedzębową i lewą k. zębową), kręg szyjny, 8 kręgów grzbietowych, 6 kręgów krzyżowych, 11 żeber, lewą k. biodrową, część lewej k. promieniowej i łokciowej, II kość lewego śródstopie, lewą k. udową i fragment strzałkowej	Centrozauryn blisko spokrewniony z Crittendenceratops.
Ornatops incantatus	Allison	WSC 10058 - niekompletny szkielet obejmujący fragmentaryczną czaszkę (częściowa prawa kość przedszczękowa, prawa k. zaoczodołowa, prawa k. łuskowa, obie k. kwadratowe, większość puszki mózgowej i dachu czaszki), dwa częściowe kręgi grzbietowe, żebro, skostniałe ścięgna, prawa łopatka, częściowa prawa kończyna przednia, fragmenty k. kulszowej i łonowej	Hadrozauryd blisko spokrewniony z Brachylophosaurus i Probrachylophosaurus.
cf. Saurornitholestes sp.	Allison	NMMNH P-25054 - niekompletny ząb	Ząb mogący należeć do dromeozauryda z rodzaju Saurornitholestes.
Niezidentyfikowany ankylozaur	Cleary Coal	NMMNH P-22134 - osteodermy	Niediagnostyczny takson.
Niezidentyfikowany hadrozauroid lub hadrozauryd	Cleary Coal	NMMNH P-22138 - kość łokciowa i ramienna	Niediagnostyczny takson.
Niezidentyfikowany hadrozauryd	Cleary Coal	NMMNH P-22141 - proksymaly koniec lewej kości udowej	Niediagnostyczny takson.
Niezidentyfikowany hadrozauryd	Cleary Coal	NMMNH P-22140 - dystalna kość śródstopia	Niediagnostyczny takson.
Niezidentyfikowany hadrozauryd	Allison	NMMNH P-22132 - trzon kręgu ogonowego	Niediagnostyczny takson.
Niezidentyfikowany hadrozauryd	Cleary Coal	NMMNH P-22108 - kawałek kości szczękowej	Niediagnostyczny takson.
Niezidentyfikowany hadrozauryd	Cleary Coal	NMMNH P-22111 - kawałek kości szczękowej	Niediagnostyczny takson.
Niezidentyfikowany hadrozauryd	Allison	NMMNH P-22131 - dystalna część kości piszczelowej	Niediagnostyczny takson.
Niezidentyfikowany tyranozauryd	Allison	NMMNH P-8313 - przednia część prawej łopatki NMMNH P-22133 - kość śródstopia II NMMNH P-61274 - trzon przedniego żerba piersiowego NMMNH P-71332 - ząb NMMNH P-78032 - lewa kość zaoczodołowa	Tyranozauryd mogący być Dynamoterror lub odrębnym rodzajem.

Krokodyle

Krokodyle
Takson	Ogniwo	Materiał kopalny	Komentarz
?Brachychampsa sealeyi	Allison	NMMNH P-25050 - niekompletna czaszka oraz osteodermy	Potencjalnie nowy gatunek z rodzaju Brachychampsa.
Deinosuchus sp.	Allison	WSC 285 - 6 osteoderm, 2 kręgi ogonowe i fragmentaryczny ząb	Pierwszy znany krokodyl z rodzaju Deinosuchus z formacji Menefee.
Niezidentyfikowany krokodyl	Cleary Coal	NMMNH P-22103 - łuska	Niediagnostyczny takson.

Żółwie

Żółwie
Takson	Ogniwo	Materiał kopalny	Komentarz
Niezidentyfikowany przedstawiciel Trionychidae	Allison	NMMNH P-25053 - fragmenty pancerza	Został odnaleziony razem z Menefeeceratops.
Niezidentyfikowany przedstawiciel Baenidae	Cleary Coal	NMMNH P-22124 - fragmenty pancerza	Niediagnostyczny takson.
Niezidentyfikowany przedstawiciel Trionychidae	Cleary Coal	NMMNH P-22108 - fragmenty pancerza	Niediagnostyczny takson.
Niezidentyfikowany żółw	Allison	NMMNH P-25052 - fragmenty pancerza	Fragmentaryczne szczątki uniemożliwiają ustalenie rodzaju ani gatunku do jakiego należał.

Bibliografia

Dalman, S. G., & Lucas, S. G. (2018). "Tyrannosaurid dinosaurs (Theropoda: Tyrannosauridae) from the Upper Cretaceous (early Campanian) Allison Member of the Menefee Formation, New Mexico: implications for the origin of Tyrannosauridae in North America". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 79, 99-112.

Dalman, S.G., Lucas, S.G., Jasinki, S.G., Lichtig, A.J. & Dodson, P. (2021). "The oldest centrosaurine: a new ceratopsid dinosaur (Dinosauria: Ceratopsidae) from the Allison Member of the Menefee Formation (Upper Cretaceous, early Campanian), northwestern New Mexico, USA". PalZ 95, 291–335. doi:10.1007/s12542-021-00555-w.

Donselaar, M. E. (1984). "Flood Tidal Delta Sedimentation in the Late Cretaceous Menefee Formation (Mesaverde Group), San Juan Basin, Northwest New Mexico". Geologie en Mijnbouw, 63(3), 323-331.

Fowler, D.W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. doi:10.1371/journal.pone.0188426

Hoffman, G. K. (1991). "Geology and quality of Menefee Formation coals, Monero coal field, Rio Ariba County, New Mexico". New Mexico. Geology, 13, 1-8.

Hunt, A. P., & Lucas, S. G. (1993). "Cretaceous vertebrates of New Mexico". New Mexico Museum of Natural History and Science, Bulletin 2, pp. 77–91.

Lucas, S. G., & Hunt, A. P. (2006). "Dinosaur tracks from the Upper Cretaceous Menefee Formation, west-central New Mexico. Late Cretaceous vertebrated from the Western Interior". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 35, 79-81.

McDonald, A.T. & Wolfe, D.G. (2018). "A new nodosaurid ankylosaur (Dinosauria: Thyreophora) from the Upper Cretaceous Menefee Formation of New Mexico", PeerJ 6:e5435. doi:10.7717/peerj.5435

McDonald, A.T., Wolfe, D.G. & Dooley Jr, A.C. (2018). "A new tyrannosaurid (Dinosauria: Theropoda) from the Upper Cretaceous Menefee Formation of New Mexico". PeerJ: 6:e5749. doi:10.7717/peerj.5749

McDonald, A. T., Wolfe, D. G., Freedman Fowler, E. A. & Gates, T. A. (2021). "A new brachylophosaurin (Dinosauria: Hadrosauridae) from the Upper Cretaceous Menefee Formation of New Mexico". PeerJ. 9: e11084. doi:10.7717/peerj.11084

Mohler, B. F., McDonald, A. T., & Wolfe, D. G. (2021). "First remains of the enormous alligatoroid Deinosuchus from the Upper Cretaceous Menefee Formation, New Mexico". PeerJ, 9, e11302. doi:10.7717/peerj.11302

Mortimer, M (online) [4]

Williamson, T. E. (1996). "? Brachychampsa sealeyi, sp nov.,(Crocodylia, Alligatoroidea) from the Upper Cretaceous (lower Campanian) Menefee Formation, northwestern New Mexico". Journal of Vertebrate Paleontology, 16(3), 421-431. doi:10.1080/02724634.1996.10011331

Williamson, T.E. (1997). "A new Late Cretaceous (Early Campanian) vertebrate fauna from the Allison Member, Menefee Formation, San Juan Basin, New Mexico". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin 11: 51–59.