Giraffatitan: Różnice pomiędzy wersjami
m |
|||
| (Nie pokazano 17 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| + | Do dużej aktualizacji. | ||
| + | |||
| + | {{DISPLAYTITLE:''Giraffatitan''}} | ||
<small> | <small> | ||
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | ||
| Linia 24: | Linia 27: | ||
|- | |- | ||
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''': | ! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''': | ||
| − | | [[ | + | | [[Tanzania]] - Mtwara |
| − | + | <small>(formacja [[Tendaguru]])</small> | |
|- | |- | ||
! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ||
| − | | (?165-) 153-145 Ma | + | | (?165-) 153-145 [[Ma]] |
| + | |||
| + | <small>późna [[jura]] (późny [[kimeryd]]-[[tyton]]) | ||
| − | + | być może od środkowej jury ([[kelowej]]-[[tyton]])</small> | |
|- | |- | ||
! '''Systematyka''' | ! '''Systematyka''' | ||
| Linia 37: | Linia 42: | ||
[[Saurischia]] | [[Saurischia]] | ||
| − | |||
| − | |||
[[Sauropodomorpha]] | [[Sauropodomorpha]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[Sauropoda]] | [[Sauropoda]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[Macronaria]] | [[Macronaria]] | ||
| Linia 58: | Linia 53: | ||
[[Brachiosauridae]] | [[Brachiosauridae]] | ||
|- | |- | ||
| − | | colspan=2 |[[Plik: | + | | colspan=2 |[[Plik:Brachiosaurus-brancai_jconway.jpg|400px|]] |
| + | <small>Autor: John Conway [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Brachiosaurus-brancai_jconway.jpg]</small> | ||
| + | |- | ||
| + | ! colspan=2 | Mapa znalezisk: | ||
| + | |- | ||
|} | |} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Giraffatitan brancai'' to duży, afrykański, późnojurajski zauropod, którego nazwa | + | ''Giraffatitan brancai'' to duży, afrykański, późnojurajski zauropod, którego nazwa [[rodzaj]]owa oznacza "żyrafi tytan". Znany głównie pod uprzednią nazwą ''[[Brachiosaurus]] brancai'' jest jednym z najsłynniejszych dinozaurów. |
| + | |||
| + | ''Giraffatitan'' został odnaleziony w słynnych osadach Tendaguru (zob. [[Elaphrosaurus#Paleoekologia]]). | ||
==Materiał kopalny i jego historia== | ==Materiał kopalny i jego historia== | ||
| Linia 69: | Linia 70: | ||
[[Lektotyp]] (MB.R.2180, wcześniej HMN SI) to czaszka i kręgi szyjne (2-7). | [[Lektotyp]] (MB.R.2180, wcześniej HMN SI) to czaszka i kręgi szyjne (2-7). | ||
| − | [[Paralektotyp]] (MB.R.2181, wcześniej HMN SII), który może być w rzeczywistości innym gatunkiem, zawiera fragmenty czaszki, w tym kości żuchwy, 11 | + | [[Paralektotyp]] (MB.R.2181, wcześniej HMN SII), który może być w rzeczywistości innym gatunkiem, zawiera fragmenty czaszki, w tym kości żuchwy, 11 [[kręg]]ów szyjnych i żebra szyjne, 7 kręgów grzbietowych, niemal wszystkie żebra, dystalne kręgi ogonowe, szewrony oraz kości kończyn i obręczy: lewą łopatkę, kości krucze, płyty mostkowe (''sternal plates''), kompletną prawą kończynę przednią i niekompletną lewą, obie kości łonowe, część lewej kości udowej i prawe: kość strzałkową i piszczelową. Jeden z kręgów (4 grzbietowy) może nie należeć do tego osobnika, lecz do lektotypu i bardziej przypomina nienazwanego afrykańskiego brachiozauryda BMNH R5937, który wydaje się być bliżej spokrewniony z północnoamerykańskim ''[[Brachiosaurus]]''. |
==Wymiary== | ==Wymiary== | ||
| − | [[Lektotyp]] ma 22,5 m długości (w tym 8,5 m to szyja), a jego masę szacuje się obecnie na około 23 ([[Taylor]], [[2009]]), 26 ( | + | [[Lektotyp]] ma 22,5 m długości (w tym 8,5 m to szyja), a jego masę szacuje się obecnie na około 23 ([[Mike Taylor|Taylor]], [[2009]]), 26 (Henderson, [[2004]]), 20-35 (Bates i in., 2015) lub 38 ton (Gunga i in., [[2008]]). Znaleziono kość strzałkową o 13% większą od tej, którą ma MB.R.2181. Jeśli ten osobnik miał te same proporcje, to mógł mierzyć 25-26 m długości i osiągać masę odpowiednio 33, 37 lub nawet 55 ton. |
==''Giraffatitan'' a ''Brachiosaurus'' - odrębność rodzajowa== | ==''Giraffatitan'' a ''Brachiosaurus'' - odrębność rodzajowa== | ||
| − | ''Giraffatitan'' został początkowo opisany jako gatunek | + | ''Giraffatitan'' został początkowo opisany jako [[gatunek]] [[rodzaj]]u ''[[Brachiosaurus]]'', obok typowego ''Brachiosaurus altithorax'', z którym obecnie łączą go cztery [[synapomorfia|synapomorfie]]. Obecnie nie ma podstaw do uznawania, że te dwa są ze sobą bliżej spokrewnione niż z innymi brachiozaurydami (D'Emic, 2012). |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | Pierwszym naukowcem, który zasugerował, że afrykański [[gatunek]] nie należy do ''Brachiosaurus'' był Lull (w [[1919]] roku). Zostało to jednak zignorowane przez badaczy. W [[1988]] roku Gregory S. [[Paul]] zauważył, że afrykański ''Brachiosaurus brancai'' znacząco różni się od północnoamerykańskiego ''Brachiosaurus altithorax''. Owe różnice dotyczyły proporcji i różnych aspektów budowy. [[Gregory Paul]] opisał więc podrodzaj brachiozaura, który nazwał ''Giraffatitan''. W [[1991]] r. [[George Olshevsky]] użył nazwy ''Giraffatitan'' jako rodzajowej, jednak nie zyskało to szerokiej akceptacji. | |
| − | + | Dopiero w [[2009]] roku, po wnikliwych porównaniach obu gatunków [[Mike Taylor]] wykazał znaczące i liczne (przynajmniej 26) różnice w budowie. Pewne z nich są widoczne już na pierwszy rzut oka - dłuższy o ok. 23% tułów i zapewne też ogon u brachiozaura, kształt czaszek (choć pochodząca z [[USA]] nie może obecnie z całą pewnością być przypisana do brachiozaura) i większa o 23% masa brachiozaura (mimo zbliżonych rozmiarów obu), która w większej części była dźwigana przez kończyny przednie. Oba różnią się od siebie bardziej niż np. zawsze uważane za odrębne [[rodzaj]]e zauropodów ''[[Diplodocus]]'' i ''[[Barosaurus]]''. | |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
! ''Giraffatitan'' | ! ''Giraffatitan'' | ||
| − | | [[Paul]], [[1988]] | + | | {{Kpt|[[Gregory Paul|Paul]]}}, [[1988]] |
|- | |- | ||
! ''G. brancai'' | ! ''G. brancai'' | ||
| − | | ([[Janensch]], [[1914]]) [[Paul]], [[1988]] | + | | ({{Kpt|[[Werner Janensch|Janensch]]}}, [[1914]]) {{Kpt|[[Gregory Paul|Paul]]}}, [[1988]] |
|- | |- | ||
| = ''[[Brachiosaurus]] brancai'' | | = ''[[Brachiosaurus]] brancai'' | ||
| − | | [[Janensch]], [[1914]] | + | | {{Kpt|[[Werner Janensch|Janensch]]}}, [[1914]] |
|- | |- | ||
| = ''[[Brachiosaurus]] fraasi'' | | = ''[[Brachiosaurus]] fraasi'' | ||
| − | | [[Janensch]], [[1914]] | + | | {{Kpt|[[Werner Janensch|Janensch]]}}, [[1914]] |
|- | |- | ||
| = ''[[Brachiosaurus]]'' (''Giraffatitan'') ''brancai'' | | = ''[[Brachiosaurus]]'' (''Giraffatitan'') ''brancai'' | ||
| − | | ([[Janensch]], [[1914]]) [[Paul]], [[1988]] | + | | ({{Kpt|[[Werner Janensch|Janensch]]}}, [[1914]]) {{Kpt|[[Gregory Paul|Paul]]}}, [[1988]] |
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
<small> | <small> | ||
| − | Bussert, R., Heinrich W-D., Aberhan, M. (2009) "The Tendaguru Formation (Late Jurassic to Early Cretaceous, southern Tanzania): definition, palaeoenvironments, and sequence stratigraphy" Fossil Record 12(2): 141-174 | + | Źródła naukowe: |
| + | |||
| + | Bates, K.T., Falkingham, P.L., Macaulay, S., Brassey, C., Maidment, S.C.R. (2015) "Downsizing a giant: re-evaluating Dreadnoughtus body mass" Biology Letters, 11, 20150215 | ||
| + | |||
| + | Bussert, R., Heinrich W-D., Aberhan, M. (2009) "The Tendaguru Formation (Late Jurassic to Early Cretaceous, southern Tanzania): definition, palaeoenvironments, and sequence stratigraphy" Fossil Record 12(2): 141-174. | ||
| + | |||
| + | Canudo, J. I.; Royo-Torres, R.; Cuenca-Bescós, G. (2008) "A new sauropod: Tastavinsaurus sanzi gen. et sp. nov. from the Early Cretaceous (Aptian) of Spain". Journal of Vertebrate Paleontology 28(3):712-731. | ||
| − | + | Chure, D., Britt, B.B., Whitlock, J.A. & Wilson, J.A. (2010) "First complete sauropod dinosaur skull from the Cretaceous of the Americas and the evolution of sauropod dentition". Naturwissenschaften, 97: 379–391. [[doi:10.1007/s00114-010-0650-6]] | |
| − | + | D'Emic, M. (2012) "The early evolution of titanosauriform sauropod dinosaurs" Zoological Journal of the Linnean Society, 166, 624-671. [[doi:10.1111/j.1096-3642.2012.00853.x]] | |
| − | Gunga, H.-C., Suthau, T., Bellmann, A., Stoinski, S., Friedrich, A., Trippel, T., Kirsch, K., Hellwich, O. (2008). "A new body mass estimation of Brachiosaurus brancai Janensch, 1914 mounted and exhibited at the Museum of Natural History (Berlin, Germany"). Fossil Record 11(1):28-33. doi: 10.1002/mmng.200700011 | + | Gunga, H.-C., Suthau, T., Bellmann, A., Stoinski, S., Friedrich, A., Trippel, T., Kirsch, K., Hellwich, O. (2008). "A new body mass estimation of Brachiosaurus brancai Janensch, 1914 mounted and exhibited at the Museum of Natural History (Berlin, Germany"). Fossil Record 11(1):28-33. [[doi:10.1002/mmng.200700011]] |
| − | Ksepka, D.T & Norell, M.A. (2010) "The Illusory Evidence for Asian Brachiosauridae: New Material of Erketu ellisoni and a Phylogenetic Reappraisal of Basal Titanosauriformes" American Museum Novitates, 3700, 1-27. doi: 10.1206/3700.2 | + | Ksepka, D.T & Norell, M.A. (2010) "The Illusory Evidence for Asian Brachiosauridae: New Material of Erketu ellisoni and a Phylogenetic Reappraisal of Basal Titanosauriformes" American Museum Novitates, 3700, 1-27. [[doi:10.1206/3700.2]] |
Taylor, M. P. (2009) "A re-evaluation of Brachiosaurus altithorax Riggs 1903 (Dinosauria, Sauropoda) and its generic separation from Giraffatitan brancai (Janensch 1914) ". Journal of Vertebrate Paleontology 29(3):787-806. | Taylor, M. P. (2009) "A re-evaluation of Brachiosaurus altithorax Riggs 1903 (Dinosauria, Sauropoda) and its generic separation from Giraffatitan brancai (Janensch 1914) ". Journal of Vertebrate Paleontology 29(3):787-806. | ||
| − | Taylor, M. P. (2011) "Correction: A re-evaluation of Brachiosaurus altithorax Riggs, 1903 (Dinosauria, Sauropoda) and its generic separation from Giraffatitan brancai (Janensch, 1914)" Journal of Vertebrate Paleontology, 31(3), 727 | + | Taylor, M. P. (2011) "Correction: A re-evaluation of Brachiosaurus altithorax Riggs, 1903 (Dinosauria, Sauropoda) and its generic separation from Giraffatitan brancai (Janensch, 1914)" Journal of Vertebrate Paleontology, 31(3), 727. |
| + | |||
| + | Inne: | ||
http://svpow.wordpress.com/2009/03/16/brachiosaurus-both-bigger-and-smaller-than-you-think-incomplete/ | http://svpow.wordpress.com/2009/03/16/brachiosaurus-both-bigger-and-smaller-than-you-think-incomplete/ | ||
| Linia 126: | Linia 131: | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
[[Kategoria:Saurischia]] | [[Kategoria:Saurischia]] | ||
| + | [[Kategoria:Sauropodomorpha]] | ||
[[Kategoria:Sauropoda]] | [[Kategoria:Sauropoda]] | ||
| + | [[Kategoria:Macronaria]] | ||
[[Kategoria:Brachiosauridae]] | [[Kategoria:Brachiosauridae]] | ||
[[Kategoria:Afryka]] | [[Kategoria:Afryka]] | ||
| Linia 133: | Linia 140: | ||
[[Kategoria:Jura]] | [[Kategoria:Jura]] | ||
[[Kategoria:Kimeryd]] | [[Kategoria:Kimeryd]] | ||
| + | [[Kategoria:Tyton]] | ||
| + | [[Kategoria:Do sprawdzenia]] | ||
Aktualna wersja na dzień 22:13, 24 mar 2024
Do dużej aktualizacji.
| Autor: | Korekta: |
| Maciej Ziegler | Daniel Madzia |
| Giraffatitan (żyrafatytan) | |
|---|---|
| Długość: | 22-23 (do 25-26?) m |
| Masa: | 23-38 (do 34-55?) t |
| Miejsce występowania: | Tanzania - Mtwara
(formacja Tendaguru) |
| Czas występowania | (?165-) 153-145 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Autor: John Conway [1] | |
| Mapa znalezisk: | |
Wstęp
Giraffatitan brancai to duży, afrykański, późnojurajski zauropod, którego nazwa rodzajowa oznacza "żyrafi tytan". Znany głównie pod uprzednią nazwą Brachiosaurus brancai jest jednym z najsłynniejszych dinozaurów.
Giraffatitan został odnaleziony w słynnych osadach Tendaguru (zob. Elaphrosaurus#Paleoekologia).
Materiał kopalny i jego historia
Giraffatitan znany jest z wielu skamieniałości, razem dających niemal kompletny obraz jego osteologii. Łącznie znaleziono ponad 30 osobników, najwięcej w warstwach późnokimerydzkich (ogniwo Middle Dinosaur). Szczątki, które początkowo uznano za holotyp, okazały się należeć do dwóch osobników - większy i bardziej kompletny MB.R.2181 (wcześniej HMN SII, obecnie paralektotyp) i mniejszy MB.R.2180 (wcześniej HMN SI, obecnie lektotyp). Oba znajdują się w Berlinie. HMN SII jest jednym z najsłynniejszych i największych szkieletów dinozaurów, które można podziwiać w muzeach.
Lektotyp (MB.R.2180, wcześniej HMN SI) to czaszka i kręgi szyjne (2-7).
Paralektotyp (MB.R.2181, wcześniej HMN SII), który może być w rzeczywistości innym gatunkiem, zawiera fragmenty czaszki, w tym kości żuchwy, 11 kręgów szyjnych i żebra szyjne, 7 kręgów grzbietowych, niemal wszystkie żebra, dystalne kręgi ogonowe, szewrony oraz kości kończyn i obręczy: lewą łopatkę, kości krucze, płyty mostkowe (sternal plates), kompletną prawą kończynę przednią i niekompletną lewą, obie kości łonowe, część lewej kości udowej i prawe: kość strzałkową i piszczelową. Jeden z kręgów (4 grzbietowy) może nie należeć do tego osobnika, lecz do lektotypu i bardziej przypomina nienazwanego afrykańskiego brachiozauryda BMNH R5937, który wydaje się być bliżej spokrewniony z północnoamerykańskim Brachiosaurus.
Wymiary
Lektotyp ma 22,5 m długości (w tym 8,5 m to szyja), a jego masę szacuje się obecnie na około 23 (Taylor, 2009), 26 (Henderson, 2004), 20-35 (Bates i in., 2015) lub 38 ton (Gunga i in., 2008). Znaleziono kość strzałkową o 13% większą od tej, którą ma MB.R.2181. Jeśli ten osobnik miał te same proporcje, to mógł mierzyć 25-26 m długości i osiągać masę odpowiednio 33, 37 lub nawet 55 ton.
Giraffatitan a Brachiosaurus - odrębność rodzajowa
Giraffatitan został początkowo opisany jako gatunek rodzaju Brachiosaurus, obok typowego Brachiosaurus altithorax, z którym obecnie łączą go cztery synapomorfie. Obecnie nie ma podstaw do uznawania, że te dwa są ze sobą bliżej spokrewnione niż z innymi brachiozaurydami (D'Emic, 2012).
Pierwszym naukowcem, który zasugerował, że afrykański gatunek nie należy do Brachiosaurus był Lull (w 1919 roku). Zostało to jednak zignorowane przez badaczy. W 1988 roku Gregory S. Paul zauważył, że afrykański Brachiosaurus brancai znacząco różni się od północnoamerykańskiego Brachiosaurus altithorax. Owe różnice dotyczyły proporcji i różnych aspektów budowy. Gregory Paul opisał więc podrodzaj brachiozaura, który nazwał Giraffatitan. W 1991 r. George Olshevsky użył nazwy Giraffatitan jako rodzajowej, jednak nie zyskało to szerokiej akceptacji.
Dopiero w 2009 roku, po wnikliwych porównaniach obu gatunków Mike Taylor wykazał znaczące i liczne (przynajmniej 26) różnice w budowie. Pewne z nich są widoczne już na pierwszy rzut oka - dłuższy o ok. 23% tułów i zapewne też ogon u brachiozaura, kształt czaszek (choć pochodząca z USA nie może obecnie z całą pewnością być przypisana do brachiozaura) i większa o 23% masa brachiozaura (mimo zbliżonych rozmiarów obu), która w większej części była dźwigana przez kończyny przednie. Oba różnią się od siebie bardziej niż np. zawsze uważane za odrębne rodzaje zauropodów Diplodocus i Barosaurus.
Spis gatunków
| Giraffatitan | Paul, 1988 |
|---|---|
| G. brancai | (Janensch, 1914) Paul, 1988 |
| = Brachiosaurus brancai | Janensch, 1914 |
| = Brachiosaurus fraasi | Janensch, 1914 |
| = Brachiosaurus (Giraffatitan) brancai | (Janensch, 1914) Paul, 1988 |
Bibliografia
Źródła naukowe:
Bates, K.T., Falkingham, P.L., Macaulay, S., Brassey, C., Maidment, S.C.R. (2015) "Downsizing a giant: re-evaluating Dreadnoughtus body mass" Biology Letters, 11, 20150215
Bussert, R., Heinrich W-D., Aberhan, M. (2009) "The Tendaguru Formation (Late Jurassic to Early Cretaceous, southern Tanzania): definition, palaeoenvironments, and sequence stratigraphy" Fossil Record 12(2): 141-174.
Canudo, J. I.; Royo-Torres, R.; Cuenca-Bescós, G. (2008) "A new sauropod: Tastavinsaurus sanzi gen. et sp. nov. from the Early Cretaceous (Aptian) of Spain". Journal of Vertebrate Paleontology 28(3):712-731.
Chure, D., Britt, B.B., Whitlock, J.A. & Wilson, J.A. (2010) "First complete sauropod dinosaur skull from the Cretaceous of the Americas and the evolution of sauropod dentition". Naturwissenschaften, 97: 379–391. doi:10.1007/s00114-010-0650-6
D'Emic, M. (2012) "The early evolution of titanosauriform sauropod dinosaurs" Zoological Journal of the Linnean Society, 166, 624-671. doi:10.1111/j.1096-3642.2012.00853.x
Gunga, H.-C., Suthau, T., Bellmann, A., Stoinski, S., Friedrich, A., Trippel, T., Kirsch, K., Hellwich, O. (2008). "A new body mass estimation of Brachiosaurus brancai Janensch, 1914 mounted and exhibited at the Museum of Natural History (Berlin, Germany"). Fossil Record 11(1):28-33. doi:10.1002/mmng.200700011
Ksepka, D.T & Norell, M.A. (2010) "The Illusory Evidence for Asian Brachiosauridae: New Material of Erketu ellisoni and a Phylogenetic Reappraisal of Basal Titanosauriformes" American Museum Novitates, 3700, 1-27. doi:10.1206/3700.2
Taylor, M. P. (2009) "A re-evaluation of Brachiosaurus altithorax Riggs 1903 (Dinosauria, Sauropoda) and its generic separation from Giraffatitan brancai (Janensch 1914) ". Journal of Vertebrate Paleontology 29(3):787-806.
Taylor, M. P. (2011) "Correction: A re-evaluation of Brachiosaurus altithorax Riggs, 1903 (Dinosauria, Sauropoda) and its generic separation from Giraffatitan brancai (Janensch, 1914)" Journal of Vertebrate Paleontology, 31(3), 727.
Inne:
http://svpow.wordpress.com/2009/09/09/brachiosaurus-brancai-is-not-brachiosaurus/#comment-4633
![[1]](http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Brachiosaurus-brancai_jconway.jpg){kind=link}