Deltadromeus: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
(poprawki)
m
 
(Nie pokazano 19 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 +
Do sprawdzenia i aktualizacji.
 +
 +
 
<small>
 
<small>
 
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
 
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
Linia 5: Linia 8:
 
|-
 
|-
 
| [[Maciej Ziegler]]
 
| [[Maciej Ziegler]]
−
[[CHESTERAPTOR]]
 
−
 
−
|[[Marcin Szermański]]
 
  
−
[[Mateusz Tałanda]]
+
|[[CHESTERAPTOR]], [[Marcin Szermański]], [[Mateusz Tałanda]], [[Tomasz Singer]]
 
|}
 
|}
 
</small>
 
</small>
Linia 19: Linia 19:
 
|-
 
|-
 
! '''Długość''':
 
! '''Długość''':
−
| <14,8 m
+
| ok. 9 m
  
 
|-
 
|-
 
! '''Masa''':
 
! '''Masa''':
−
| ? t
+
| 380-1050 kg
  
 
|-
 
|-
 
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
 
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
−
| [[Egipt]]  
+
| [[Maroko]], ??[[Egipt]]
  
−
<small>([[formacja Baharije]])</small>
+
<small>(warstwy [[Kem Kem]]: formacja [[Ifezouane]], ??formacja [[Bahariya]])</small>
−
 
 
−
[[Maroko]]  
 
−
 
 
−
<small>(warstwy [[Kem Kem]])</small>
 
 
|-
 
|-
 
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
 
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
−
| 100-96 Ma
+
| <small>późna [[kreda]] (wczesny [[cenoman]])
  
−
<small>późna [[kreda]] ([[cenoman]])</small>
+
101-96 [[Ma]]</small>
 
|-
 
|-
 
! '''Systematyka'''
 
! '''Systematyka'''
Linia 47: Linia 43:
 
[[Theropoda]]
 
[[Theropoda]]
  
−
[[Ceratosauria]]
+
[[Averostra]]
 +
 
 +
[[Ceratosauria]] (? [[Tetanurae]])
 +
 
 +
? [[Elaphrosaurinae]] / ? [[Abelisauria]] (? [[Carnosauria]]/[[Coelurosauria]])
  
−
?? [[Neoceratosauria]]
+
- / [[Noasauridae]] (? [[Allosauroidea]]/[[Tyrannosauroidea]])
  
−
?? [[Abelisauroidea]]
+
- / [[Noasaurinae]] (? [[Neovenatoridae]]/[[Megaraptora]])
  
−
?? [[Noasauridae]]
 
 
|-
 
|-
−
| colspan=2 |[[Plik:Deltadromeus.jpg|400px|]]
+
| colspan=2 |[[Plik:Deltadromeus31DB.jpg|400px|]]
−
<small>Holotyp. Autorzy: C. Abraczinskas i P. Sereno (z Sereno i in., 1996). Skala = 1 m</small>
+
<small> Autor: Dmitry Bogdanov [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Deltadromeus31DB.jpg].</small>
 
|}
 
|}
  
 
==Wstęp==
 
==Wstęp==
−
''Deltadromeus'' był bardzo dużym i szybkim teropodem żyjącym w późnej kredzie na terytorium dzisiejszej Afryki. Pozostaje wciąż bardzo tajemniczy.
+
''Deltadromeus'' był dużym i szybkim teropodem żyjącym w późnej kredzie na terytorium dzisiejszej Afryki. Pozostaje wciąż bardzo tajemniczy.
−
 
 
−
Prawdopodobnie ''[[Bahariasaurus]]'' znany z tych samych osadów to [[starszy synonim]] deltadroma - więcej o tym w jego opisie.
 
  
 
==Etymologia==
 
==Etymologia==
Linia 68: Linia 65:
  
 
==Materiał kopalny==
 
==Materiał kopalny==
−
[[Holotyp]] (SGM Din-2) mierzący około 9 m został odkryty w [[1995]] roku w osadach formacji Baharije przez Gabrielle [[Lyon]] - członkinię ekspedycji, której kierownikiem był Paul [[Sereno]] z Uniwersytetu Chicago. Okaz typowy to bardzo niekompletny szkielet osiowy (fragment żebra szyjnego, dwa łuki neuralne z przednich kręgów grzbietowych, dwa niekompletne żebra, dwa żebra brzuszne, niekompletne (3-17) i kompletne (20-27), osiem szewronów) oraz w miarę kompletne kończyny (niekompletne: łopatka, kość krucza, ramieniowa, promieniowa, łokciowa, kości kulszowe [wcześniej uznawane za łonowe], kość strzałkowa, piszczelowa, skokowa oraz stopa; kompletne: kość udowa, piętowa).
+
[[Holotyp]] (SGM Din-2) został odkryty w [[1995]] roku przez Gabrielle [[Lyon]] - członkinię ekspedycji, której kierownikiem był [[Paul Sereno]] z Uniwersytetu Chicago (Sereno, online 2014). Okaz typowy to bardzo niekompletny szkielet osiowy (fragment żebra szyjnego, dwa łuki neuralne z przednich kręgów grzbietowych, dwa niekompletne żebra, dwa żebra brzuszne, niekompletne (3-17) i kompletne (20-27), osiem szewronów) oraz w miarę kompletne kończyny (niekompletne: łopatka, kość krucza, ramieniowa, promieniowa, łokciowa, kości kulszowe [wcześniej uznawane za łonowe], kość strzałkowa, piszczelowa, skokowa oraz stopa; kompletne: kość udowa, piętowa); zob. rysunek w Sereno (online 2014) i zrewidowany w Goodfellow (online 2015).
 +
 
 +
Z tych samych osadów, co ''Deltadromeus'', pochodzi długa na 20 cm (porównywalna z ''[[Masiakasaurus]]'') kość udowa [[noazauryd]]a. Prawdopodobnie jest to bardzo młody osobnik, liczący w chwili śmierci nie więcej niż rok, choć powierzchnia kości jest gładka, jak u starszych okazów (Evans i in., 2015).
 +
 
 +
Część materiału zaliczonego do ''[[Bahariasaurus]]'' była uważana za należąca do ''Deltadromeus'' (Carrano i Sampson, 2008), sugerowano również, że są to [[synonim]]y. Status taksonomiczny i pozycja filogenetyczna ''Bahariasaurus'' jest obecnie niejasna (por. np. Chiarenza i Cau, 2016; Motta i in., 2016; Mortimer, online 2014; online 2016).
  
−
Materiał przypisany to:
+
Ibrahim i in. (2020) uznali ''[[Bahariasaurus]]'' za ''[[nomen dubium]]'', jednocześnie stwierdzili, że opisane przez Stromera w 1934 r. kość krucza, udowa, piszczelowa i strzałkowa z formacji [[Bahariya]] w Egipcie są nieodróżnialne od materiału ''Deltadromeus'' i powinny być przypisane do tego rodzaju.
  
−
* obecnie zniszczony szkielet opisany w [[1934]] roku przez [[Stormer]]a (BSP 1912 VIII 60, 69, 70 i 81) zawierający kość kruczą, udową, kości łonowe i niekompletną piszczel. Wcześniej były to kości uznawane za pochodzące od ''[[Bahariasaurus]]''. Szacowana długość to 14,8 m, lecz może być to trochę zawyżone - wartość tę obliczono porównując długość kości udowej, która u wielu większych teropodów jest proporcjonalnie dłuższa.
+
==Filogeneza==
 +
[[Plik:Deltadromeus_new_skull.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja szkieletu. Fot.: Mike Bowler [https://www.flickr.com/photos/mbowler/15280022286/].]]
  
−
* obecnie zniszczona kość strzałkowa (BSP 1912 VIII 78) wcześniej uznawana za aff. ''[[Erectopus]] sauvagei''.
+
[[Plik:Deltadromeus_skeleton_front.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja szkieletu. Fot.: Mike Bowler [https://www.flickr.com/photos/mbowler/15116358090/].]]
  
−
==Pozycja systematyczna i budowa==
+
[[Plik:Geography_and_stratigraphy_of_Kem_Kem.PNG|300px|thumb|right|Geografia (A) i stratygrafia (B) - ''Deltadromeus'' oznaczony numerem 3. Źródło: Hendrickx i in., 2016.]]
−
Fragmentaryczna natura i mieszanina cech różnych kladów powoduje, że ''Deltadromeus'' to [[rodzaj]] dość problematyczny. Przypomina [[celurozaur]]y i był uznawany za ich [[bazalny|bazalnego]] przedstawiciela (Sereno i in. 1996; Holtz i in. 2004) albo za ornitomimozaura (Rauhut 2000, 2003). Później stwierdzono, że chodzi o [[ceratozaur]]a (Carrano i Sampson 2002, 2004 i 2008; Yates, 2005) - często [[noazauryd]]a (Wilson i in. 2003; [[Ceratosauria#Sereno_i_in..2C_2004|Sereno i in. 2004]]), z którymi wiążą go dwie [[synapomorfia|synapomorfie]]. Jednak w tych badaniach zaszeregowania deltadroma do Ceratosauria dokonywano ''a priori'' i nie testowano drugiej możliwości. Dopiero obszerna, zawierająca zarówno ceratozaury, jak i celurozaury [[analiza kladystyczna]] z [[2009]] roku ([[Ceratosauria#Xu_i_in..2C_2009|Xu i in.]]) pozwoliła przetestować obie hipotezy. Okazało się, że ''Deltadromeus'' to bazalny ceratozaur, co wcześniej sugerowało najobszerniejsze dotąd badania filogenezy ceratozaurów ([[Ceratosauria#Carrano_i_Sampson.2C_2008|Carrano i Sampson, 2008]]), które w dużej części wykorzystano w publikacji Xu i współpracowników. Analiza [[Cau]] (online-A i [[Ceratosauria#Cau_i_in..2C_2011|Cau i in., 2011]]) wskazuje, że deltadrom to noazauryd blisko spokrewniony z ''[[Limusaurus]]''.  
+
 
 +
Fragmentaryczna natura i mieszanina cech różnych kladów powoduje, że ''Deltadromeus'' to [[rodzaj]] dość problematyczny. Przypomina [[celurozaur]]y (np. Rauhut i Carrano, 2016) i był uznawany za ich [[bazalny|bazalnego]] przedstawiciela (Sereno i in., 1996; Holtz i in., 2004) albo za [[ornitomimozaur]]a (Rauhut, 2003).  
 +
Później stwierdzono, że chodzi o [[ceratozaur]]a ([[Ceratosauria#Carrano_i_Sampson.2C_2008|Carrano i Sampson, 2008]]; Yates, 2005) - często [[noazauryd]]a (Wilson i in., 2003; [[Ceratosauria#Sereno_i_in..2C_2004|Sereno i in. 2004]]). Jednak w tych badaniach zaszeregowania deltadroma do Ceratosauria dokonywano ''a priori'' i nie testowano drugiej możliwości.  
 +
Dopiero obszerna, zawierająca zarówno ceratozaury, jak i celurozaury [[analiza kladystyczna]] z [[2009]] roku ([[Ceratosauria#Xu_i_in..2C_2009|Xu i in.]]) pozwoliła przetestować obie hipotezy. Okazało się, że ''Deltadromeus'' to bazalny ceratozaur. Obecnie uważa się go z reguły za bazalnego ceratozaura - prawdopodobnie w [[Elaphrosaurinae]] (np. [[Ceratosauria#Filippi_i_in..2C_2016|Filippi i in., 2016]]) albo za dość bazalnego przedstawiciela [[Noasauridae]] (np. [[Ceratosauria#Rauhut_i_Carrano.2C_2016|Rauhut i Carrano, 2016]]). Skupiona na [[tetanur]]ach analiza oparta na badaniu Carrano i in. (2012) przeprowadzona przez Apesteguíę i in. (2016) wykazała natomiast, że ''Deltadromeus'' wraz z ''[[Gualicho]]'' należy do nie[[megaraptora|megaraptorowych]] [[neowenatoryd]]ów ([[Tetanurae]]: [[Carnosauria]]: [[Allosauroidea]]: [[Carcharodontosauria]]), przy czym usunięcie ''Gualicho'' z analizy powoduje, że ''Deltadromeus'' okazuje się znów ceratozaurem. Publikacja Apesteguíi i in. (2016) wymaga komentarza. ''Gualicho'' umieszczono tylko w macierzach skonstruowanych dla zbadania filogenezy tetanurów. Ceratozaurowe cechy są wyraźne u ''Deltadromeus'' i ''Gualicho''. Być może "[[Tetanur]]owa" budwa dłoni tego drugiego wynika z tego, że to [[plezjomorfia|plezjomorficzny]], [[bazalny]] ceratozaur. Motta i in. (2016) zasugerowali, na podstawie podobieństw w budowie [[kręg]]ów, że ''Deltadromeus'' tworzy wraz z ''[[Bahariasaurus]]'', ''[[Aoniraptor]]'' i być może ''[[Gualicho]]'' (wtedy jeszcze nienazwanym) klad nie[[megaraptoryd]]owych [[Megaraptora|megaraptorów]] w ramach [[Tyrannosauroidea]].
  
 
==Budowa, diagnoza i paleoekologia==
 
==Budowa, diagnoza i paleoekologia==
−
''Deltadromeus'' charakteryzuje się szerokimi, czworokątnymi łukami neuralnymi przednich kręgów grzbietowych, płytkim rowkiem na przedniej krawędzi kości kruczej, grzbietowobrzusznie ściśniętą kością kulszową w połowie jej długości oraz zredukowanymi kłykciami IV kości śródstopia (diagnoza na podstawie [[Sereno]] i in., [[1996]] i [[Rauhut]], [[2003]], zmodyfikowana przez [[Carrano]] i Sampsona, [[2008]]). Deltadrom miał bardzo duże, szerokie i głębokie kości krucze i wyrostki barkowe łopatki.
+
''Deltadromeus'' charakteryzuje się (1) szerokimi, czworokątnymi łukami neuralnymi przednich kręgów grzbietowych, (2) płytkim rowkiem na przedniej krawędzi kości kruczej, (3) grzbietowobrzusznie ściśniętą kością kulszową w połowie jej długości oraz (4) zredukowanymi kłykciami IV kości śródstopia (diagnoza na podstawie [[Sereno]] i in., [[1996]] i [[Rauhut]], [[2003]], zmodyfikowana przez [[Carrano]] i Sampsona, [[2008]]). Deltadrom miał bardzo duże, szerokie i głębokie kości krucze i wyrostki barkowe łopatki. Powyższe cechy mogą być niewystarczające do zdiagnozowania ''Deltadromeus'', ponieważ ''[[Bahariasaurus]]'', ''[[Aoniraptor]]'' i ''[[Gualicho]]'' mogą być podobnie zbudowane.
 +
 
 +
''Deltadromeus'' mierzył około 9 m (Sereno i in., 1996; z niewiadomych powodów w wielu źródłach podaje się 8 m - w powołaniu na Sereno i in. [1996] lub bez żadnego komentarza). Masa ''Deltadromeus'' została oszacowana jedynie na 380 kg (Benson i in., 2014). Dla porównania zbliżony wielkością ''[[Carnotaurus]]'' miał wg tych autorów ok. 1,6 t a ''[[Albertosaurus]]'' ok. 2 ton. Inne oszacowania są wyższe - ok. 1050 kg, w porównaniu do 2470 kg u ''Albertosaurus'' (Seebacher, 2001).
 +
 
 +
Proporcje kończyn wskazują, że ''Deltadromeus'' był dobrze przystosowany do biegu - zdecydowanie lepiej od wszystkich nie[[celurozaur]]owych [[teropod]]ów uwzględnionych w badaniu Personsa i Curriego (2016) (współczynnik +7,5%). Po użyciu ich metody do danych podanych przez Xu i in. (2009) oraz Rauhuta i Carrano (2016) okazuje się, że ''[[Limusaurus]]'' i ''[[Elaphrosaurus]]'' miały bardziej korzystne dla biegu proporcje, odpowiednio +10,9% i +22,5%.
 +
 
 +
''Deltadromeus'' tradycyjnie jest przedstawiany jako jeden z wielu dużych drapieżników z [[cenoman]]u Afryki, obok ''[[Carcharodontosaurus]]'', ''[[Sauroniops]]'', ''[[Spinosaurus]]'' i innych, w tym nienazwanych form. Jednocześnie w tych osadach nie odnaleziono wielu roślinożerców.  Nie znaleziono czaszki ''Deltadromeus'' (choć można się natknąć na wiele bardzo podobnych do siebie i wyjątkowo charakterystycznych jej wizerunków; bardziej prawdopodobny wygląd czaszki można zobaczyć na blogu włoskiego paleontologa A. [[Cau]] - online-B) ani dłoni - nie wiemy więc, czy miał w ogóle zęby lub ostre pazury. Potencjalne bliskie pokrewieństwo z przynajmniej częściowo roślinożernym ''[[Limusaurus]]'' wskazuje na interesującą możliwość - być może deltadrom sięgał po dość nietypowy dla nieptasich teropodów pokarm roślinny.  
  
−
''Deltadromeus'' tradycyjnie jest przedstawiany jako jeden z wielu dużych drapieżników z cenomanu Afryki, obok ''[[Spinosaurus]]'', ''[[Carcharodontosaurus]]'' i prawdopodobnie ich [[synonim]]ów - ''[[Bahariasaurus]]'', ''[[Sigilmassasaurus]]'' i "''Spinosaurus'' B". Jednocześnie w tych osadach nie odnaleziono wielu roślinożerców. ''Deltadromeus'' jest zbudowany odmiennie od innych wielkich drapieżnych teropodów - żaden inny nie miał tak smukłych kończyn. Nie znaleziono jego czaszki (choć można się natknąć na wiele bardzo podobnych do siebie i wyjątkowo charakterystycznych jej wizerunków; bardziej prawdopodobny wygląd czaszki można zobaczyć na blogu włoskiego paleontologa A. [[Cau]] - online-B) ani "dłoni" - nie wiemy więc, czy miał w ogóle zęby lub ostre pazury. Potencjalne bliskie pokrewieństwo z przynajmniej częściowo roślinożernym ''[[Limusaurus]]'' wskazuje na interesującą możliwość - być może deltadrom sięgał po dość nietypowy dla nieptasich teropodów pokarm roślinny.  
+
Ibrahim i in. (2020) przedstawili nową rekonstrukcję, opartą o wyniki ostatnich badań szczątków deltadroma, które objęły m.in. pełne wypreparowanie wszystkich kości. Ukazuje ona smukłe zwierzę o długiej szyi i małej głowie. Zwraca szczególną uwagę niezwykle delikatna kość ramienna.  
  
 
==Spis gatunków==
 
==Spis gatunków==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
! ''Deltadromeus''
 
! ''Deltadromeus''
−
| [[Sereno]], Dutheil, Iarochene, [[Larsson]], [[Lyon]], Magwene, Sidor, [[Varricchio]] i [[Wilson]], [[1996]]
+
| [[Paul Sereno|Sereno]], [[Didier Dutheil|Dutheil]], Iarochene, [[Hans Larsson|Larsson]], [[Lyon]], Magwene, [[Christian Sidor|Sidor]], [[David Varricchio|Varricchio]] i [[Jeffrey Wilson|Wilson]], [[1996]]
−
| ?= ''[[Bahariasaurus]]''
 
 
|-
 
|-
 
! ''D. agilis''
 
! ''D. agilis''
−
| [[Sereno]], Dutheil, Iarochene, [[Larsson]], [[Lyon]], Magwene, Sidor, [[Varricchio]] i [[Wilson]], [[1996]]
+
| Sereno, Dutheil, Iarochene, Larsson, Lyon, Magwene, Sidor, Varricchio i Wilson, 1996
−
| ?= ''[[Bahariasaurus]] ingens''
 
 
|}
 
|}
  
 
==Bibliografia==
 
==Bibliografia==
−
<small>Cau, A., Dalla Vecchia, F.M. & Fabbri, M. (2011) "Evidence of a new carcharodontosaurid from the Upper Cretaceous of Morocco" Acta Palaeontologica Polonica, doi:10.4202/app.2011.0043
+
<small>Apesteguía, S., Smith, N.D., Juárez Valieri, R. & Makovicky, P.J. (2016) "An Unusual New Theropod with a Didactyl Manus from the Upper Cretaceous of Patagonia, Argentina" PLoS ONE, 11(7), e0157793. [[doi:10.1371/journal.pone.0157793]]
 +
 
 +
Benson, R.B.J., Campione, N.E., Carrano, M.T., Mannion, P.D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D.C. (2014) "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage" PLoS Biology, 12(5), e1001853. [[doi:10.1371/journal.pbio.1001853]]
 +
 
 +
Cau, A., Dalla Vecchia, F.M. & Fabbri, M. (2012) "Evidence of a new carcharodontosaurid from the Upper Cretaceous of Morocco" Acta Palaeontologica Polonica, doi:10.4202/app.2011.0043
 +
 
 +
Chiarenza, A.A. & Cau, A. (2016) "A large abelisaurid (Dinosauria, Theropoda) from Morocco and comments on the Cenomanian theropods from North Africa" PeerJ, 4, e1754. [[doi:doi.org/10.7717/peerj.1754]]
  
 
Carrano, M. T. & Sampson, S. D. (2008). "The Phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)". Journal of Systematic Palaeontology. 6, 183-236.
 
Carrano, M. T. & Sampson, S. D. (2008). "The Phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)". Journal of Systematic Palaeontology. 6, 183-236.
 +
 +
Evans, D.C., Barrett, P.M., Brink, K.S. & Carrano, M.T. (2015) "Osteology and bone microstructure of new, small theropod dinosaur material from the early Late Cretaceous of Morocco" Gondwana Research, 27(3), 1034-1041. [[doi:10.1016/j.gr.2014.03.016]]
 +
 +
Hendrickx, C., Mateus, O., Buffetaut, E. (2016) "Morphofunctional Analysis of the Quadrate of Spinosauridae (Dinosauria: Theropoda) and the Presence of Spinosaurus and a Second Spinosaurine Taxon in the Cenomanian of North Africa" PLoS ONE, 11(1), e0144695. [[doi:10.1371/journal.pone.0144695]]
 +
 +
Ibrahim, N., Sereno, P.C., Varricchio, D.J., Martill, D.M., Dutheil, D.B., Unwin, D.W., Baidder, L., Larsson, H.C.F., Zouhri, S. & Kaoukaya, A/ (2020). "Geology and paleontology of the Upper Cretaceous Kem Kem Group of eastern Morocco". ZooKeys. 928: 1–216. [[doi:10.3897/zookeys.928.47517]]
 +
 +
Motta, M.J., Aranciaga Rolando, A.M., Rozadilla, S., Agnolín, F.E., Chimento, N.R., Brissón Egli, F. & Novas, F.E. (2016) "New theropod fauna from the Upper Cretaceous (Huincul Formation) of northwestern Patagonia, Argentina" [w:] Khosla, A. & Lucas, S.G. (red.) "Cretaceous Period: Biotic Diversity and Biogeography" New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin 71, 231-253.
 +
 +
Persons IV, W. S., & Currie, P. J. (2016) "An approach to scoring cursorial limb proportions in carnivorous dinosaurs and an attempt to account for allometry" Scientific reports, 6, 19828. [[doi:10.1038/srep19828]]
 +
 +
Rauhut, O.W.M. & Carrano, M.T. (2016) "The theropod dinosaur Elaphrosaurus bambergi Janensch, 1920, from the Late Jurassic of Tendaguru, Tanzania" Zoological Journal of the Linnean Society, [[doi:10.1111/zoj.12425]]
 +
 +
Seebacher, F. (2001) "A new method to calculate allometric length-mass relationships of dinosaurs" Journal of Vertebrate Paleontology, 21(1), 51-60. doi:10.1671/0272-4634(2001)021[0051:ANMTCA]2.0.CO;2
  
 
Sereno, P. C., D. B. Dutheil, M. Iarochene, H. C. E. Larsson, G. H. Lyon, P. M. Magwene, C. A. Sidor, D. J. Varricchio & J. A. Wilson. (1996). "Predatory dinosaurs from the Sahara and Late Cretaceous faunal differentiation". Science 272(5264):986-991.
 
Sereno, P. C., D. B. Dutheil, M. Iarochene, H. C. E. Larsson, G. H. Lyon, P. M. Magwene, C. A. Sidor, D. J. Varricchio & J. A. Wilson. (1996). "Predatory dinosaurs from the Sahara and Late Cretaceous faunal differentiation". Science 272(5264):986-991.
 +
 +
Wang, S., Stiegler, J., Amiot, R., Wang, X., Du, G.-h., Clark, J.M. & Xu, X. (2017) "Extreme Ontogenetic Changes in a Ceratosaurian Theropod" Current Biology [[doi:10.1016/j.cub.2016.10.043]]
  
 
Xu X., Clark J. M., Mo J., Choiniere J., Forster C. A., Erickson G. M., Hone D. W. E, Sullivan C., Eberth D. A., Nesbitt S., Zhao Q., Hernandez R., Jia C-k., Han F.-l, Guo Y., 2009 - A Jurassic ceratosaur from China helps clarify avian digit homologies. Nature 459(18):940-944.
 
Xu X., Clark J. M., Mo J., Choiniere J., Forster C. A., Erickson G. M., Hone D. W. E, Sullivan C., Eberth D. A., Nesbitt S., Zhao Q., Hernandez R., Jia C-k., Han F.-l, Guo Y., 2009 - A Jurassic ceratosaur from China helps clarify avian digit homologies. Nature 459(18):940-944.
  
 
Yates, A.M. (2005) "A new theropod dinosaur from the Early Jurassic of South Africa and its implications for the early evolution of theropods" Palaeontologia Africana, 41, 105-122.
 
Yates, A.M. (2005) "A new theropod dinosaur from the Early Jurassic of South Africa and its implications for the early evolution of theropods" Palaeontologia Africana, 41, 105-122.
−
http://home.comcast.net/~eoraptor/Ceratosauria.htm#Bahariasaurusingens
 
  
 
Cau, online-A: http://theropoda.blogspot.com/2009/06/limusaurus-inextricabilis-xu-et-al-2009.html
 
Cau, online-A: http://theropoda.blogspot.com/2009/06/limusaurus-inextricabilis-xu-et-al-2009.html
Linia 111: Linia 141:
 
Cau, online-B: http://theropoda.blogspot.com/2009/02/il-cranio-di-deltadromeus-ipotesi-di.html
 
Cau, online-B: http://theropoda.blogspot.com/2009/02/il-cranio-di-deltadromeus-ipotesi-di.html
  
−
http://www.projectexploration.org/m_1995.htm</small>
+
Goodfellow, online 2015 https://www.flickr.com/photos/130140542@N03/19330753251/sizes/k/
 +
 
 +
Mortimer, online 2014 http://theropoddatabase.blogspot.com/2014/09/no-giant-egyptian-deltadromeus.html
 +
 
 +
Mortimer, online 2016 http://theropoddatabase.com/Megalosauroidea.htm#Bahariasaurusingens
 +
 
 +
Sereno, online 2014 http://paulsereno.uchicago.edu/discoveries/deltadromeus/ </small>
  
 
[[Kategoria:Dinosauria]]
 
[[Kategoria:Dinosauria]]
Linia 118: Linia 154:
 
[[Kategoria:Ceratosauria]]
 
[[Kategoria:Ceratosauria]]
 
[[Kategoria:Afryka]]
 
[[Kategoria:Afryka]]
−
[[Kategoria:Egipt]]
 
 
[[Kategoria:Maroko]]
 
[[Kategoria:Maroko]]
 
[[Kategoria:Mezozoik]]
 
[[Kategoria:Mezozoik]]
 
[[Kategoria:Kreda]]
 
[[Kategoria:Kreda]]
 
[[Kategoria:Cenoman]]
 
[[Kategoria:Cenoman]]
 +
[[Kategoria:Do sprawdzenia]]

Aktualna wersja na dzień 15:37, 31 mar 2024

Do sprawdzenia i aktualizacji.


Autor: Korekta:
Maciej Ziegler CHESTERAPTOR, Marcin Szermański, Mateusz Tałanda, Tomasz Singer

Deltadromeus (deltadrom)
Długość: ok. 9 m
Masa: 380-1050 kg
Miejsce występowania: Maroko, ??Egipt

(warstwy Kem Kem: formacja Ifezouane, ??formacja Bahariya)

Czas występowania późna kreda (wczesny cenoman)

101-96 Ma

Systematyka Dinosauria

Saurischia

Theropoda

Averostra

Ceratosauria (? Tetanurae)

? Elaphrosaurinae / ? Abelisauria (? Carnosauria/Coelurosauria)

- / Noasauridae (? Allosauroidea/Tyrannosauroidea)

- / Noasaurinae (? Neovenatoridae/Megaraptora)

Deltadromeus31DB.jpg

Autor: Dmitry Bogdanov [3].

Wstęp

Deltadromeus był dużym i szybkim teropodem żyjącym w późnej kredzie na terytorium dzisiejszej Afryki. Pozostaje wciąż bardzo tajemniczy.

Etymologia

Deltadromeus agilis znaczy "szybki biegacz z delty" (z gr. delta - "delta", gr. dromeus - "biegacz" i łac. agilis - "szybki"). Nazwa odnosi się do facji deltowych, w których znaleziono holotyp i do proporcji kończyn tylnych, wskazujących na zdolność do szybkiego biegu.

Materiał kopalny

Holotyp (SGM Din-2) został odkryty w 1995 roku przez Gabrielle Lyon - członkinię ekspedycji, której kierownikiem był Paul Sereno z Uniwersytetu Chicago (Sereno, online 2014). Okaz typowy to bardzo niekompletny szkielet osiowy (fragment żebra szyjnego, dwa łuki neuralne z przednich kręgów grzbietowych, dwa niekompletne żebra, dwa żebra brzuszne, niekompletne (3-17) i kompletne (20-27), osiem szewronów) oraz w miarę kompletne kończyny (niekompletne: łopatka, kość krucza, ramieniowa, promieniowa, łokciowa, kości kulszowe [wcześniej uznawane za łonowe], kość strzałkowa, piszczelowa, skokowa oraz stopa; kompletne: kość udowa, piętowa); zob. rysunek w Sereno (online 2014) i zrewidowany w Goodfellow (online 2015).

Z tych samych osadów, co Deltadromeus, pochodzi długa na 20 cm (porównywalna z Masiakasaurus) kość udowa noazauryda. Prawdopodobnie jest to bardzo młody osobnik, liczący w chwili śmierci nie więcej niż rok, choć powierzchnia kości jest gładka, jak u starszych okazów (Evans i in., 2015).

Część materiału zaliczonego do Bahariasaurus była uważana za należąca do Deltadromeus (Carrano i Sampson, 2008), sugerowano również, że są to synonimy. Status taksonomiczny i pozycja filogenetyczna Bahariasaurus jest obecnie niejasna (por. np. Chiarenza i Cau, 2016; Motta i in., 2016; Mortimer, online 2014; online 2016).

Ibrahim i in. (2020) uznali Bahariasaurus za nomen dubium, jednocześnie stwierdzili, że opisane przez Stromera w 1934 r. kość krucza, udowa, piszczelowa i strzałkowa z formacji Bahariya w Egipcie są nieodróżnialne od materiału Deltadromeus i powinny być przypisane do tego rodzaju.

Filogeneza

Rekonstrukcja szkieletu. Fot.: Mike Bowler [1].
Rekonstrukcja szkieletu. Fot.: Mike Bowler [2].
Geografia (A) i stratygrafia (B) - Deltadromeus oznaczony numerem 3. Źródło: Hendrickx i in., 2016.

Fragmentaryczna natura i mieszanina cech różnych kladów powoduje, że Deltadromeus to rodzaj dość problematyczny. Przypomina celurozaury (np. Rauhut i Carrano, 2016) i był uznawany za ich bazalnego przedstawiciela (Sereno i in., 1996; Holtz i in., 2004) albo za ornitomimozaura (Rauhut, 2003). Później stwierdzono, że chodzi o ceratozaura (Carrano i Sampson, 2008; Yates, 2005) - często noazauryda (Wilson i in., 2003; Sereno i in. 2004). Jednak w tych badaniach zaszeregowania deltadroma do Ceratosauria dokonywano a priori i nie testowano drugiej możliwości. Dopiero obszerna, zawierająca zarówno ceratozaury, jak i celurozaury analiza kladystyczna z 2009 roku (Xu i in.) pozwoliła przetestować obie hipotezy. Okazało się, że Deltadromeus to bazalny ceratozaur. Obecnie uważa się go z reguły za bazalnego ceratozaura - prawdopodobnie w Elaphrosaurinae (np. Filippi i in., 2016) albo za dość bazalnego przedstawiciela Noasauridae (np. Rauhut i Carrano, 2016). Skupiona na tetanurach analiza oparta na badaniu Carrano i in. (2012) przeprowadzona przez Apesteguíę i in. (2016) wykazała natomiast, że Deltadromeus wraz z Gualicho należy do niemegaraptorowych neowenatorydów (Tetanurae: Carnosauria: Allosauroidea: Carcharodontosauria), przy czym usunięcie Gualicho z analizy powoduje, że Deltadromeus okazuje się znów ceratozaurem. Publikacja Apesteguíi i in. (2016) wymaga komentarza. Gualicho umieszczono tylko w macierzach skonstruowanych dla zbadania filogenezy tetanurów. Ceratozaurowe cechy są wyraźne u Deltadromeus i Gualicho. Być może "Tetanurowa" budwa dłoni tego drugiego wynika z tego, że to plezjomorficzny, bazalny ceratozaur. Motta i in. (2016) zasugerowali, na podstawie podobieństw w budowie kręgów, że Deltadromeus tworzy wraz z Bahariasaurus, Aoniraptor i być może Gualicho (wtedy jeszcze nienazwanym) klad niemegaraptorydowych megaraptorów w ramach Tyrannosauroidea.

Budowa, diagnoza i paleoekologia

Deltadromeus charakteryzuje się (1) szerokimi, czworokątnymi łukami neuralnymi przednich kręgów grzbietowych, (2) płytkim rowkiem na przedniej krawędzi kości kruczej, (3) grzbietowobrzusznie ściśniętą kością kulszową w połowie jej długości oraz (4) zredukowanymi kłykciami IV kości śródstopia (diagnoza na podstawie Sereno i in., 1996 i Rauhut, 2003, zmodyfikowana przez Carrano i Sampsona, 2008). Deltadrom miał bardzo duże, szerokie i głębokie kości krucze i wyrostki barkowe łopatki. Powyższe cechy mogą być niewystarczające do zdiagnozowania Deltadromeus, ponieważ Bahariasaurus, Aoniraptor i Gualicho mogą być podobnie zbudowane.

Deltadromeus mierzył około 9 m (Sereno i in., 1996; z niewiadomych powodów w wielu źródłach podaje się 8 m - w powołaniu na Sereno i in. [1996] lub bez żadnego komentarza). Masa Deltadromeus została oszacowana jedynie na 380 kg (Benson i in., 2014). Dla porównania zbliżony wielkością Carnotaurus miał wg tych autorów ok. 1,6 t a Albertosaurus ok. 2 ton. Inne oszacowania są wyższe - ok. 1050 kg, w porównaniu do 2470 kg u Albertosaurus (Seebacher, 2001).

Proporcje kończyn wskazują, że Deltadromeus był dobrze przystosowany do biegu - zdecydowanie lepiej od wszystkich niecelurozaurowych teropodów uwzględnionych w badaniu Personsa i Curriego (2016) (współczynnik +7,5%). Po użyciu ich metody do danych podanych przez Xu i in. (2009) oraz Rauhuta i Carrano (2016) okazuje się, że Limusaurus i Elaphrosaurus miały bardziej korzystne dla biegu proporcje, odpowiednio +10,9% i +22,5%.

Deltadromeus tradycyjnie jest przedstawiany jako jeden z wielu dużych drapieżników z cenomanu Afryki, obok Carcharodontosaurus, Sauroniops, Spinosaurus i innych, w tym nienazwanych form. Jednocześnie w tych osadach nie odnaleziono wielu roślinożerców. Nie znaleziono czaszki Deltadromeus (choć można się natknąć na wiele bardzo podobnych do siebie i wyjątkowo charakterystycznych jej wizerunków; bardziej prawdopodobny wygląd czaszki można zobaczyć na blogu włoskiego paleontologa A. Cau - online-B) ani dłoni - nie wiemy więc, czy miał w ogóle zęby lub ostre pazury. Potencjalne bliskie pokrewieństwo z przynajmniej częściowo roślinożernym Limusaurus wskazuje na interesującą możliwość - być może deltadrom sięgał po dość nietypowy dla nieptasich teropodów pokarm roślinny.

Ibrahim i in. (2020) przedstawili nową rekonstrukcję, opartą o wyniki ostatnich badań szczątków deltadroma, które objęły m.in. pełne wypreparowanie wszystkich kości. Ukazuje ona smukłe zwierzę o długiej szyi i małej głowie. Zwraca szczególną uwagę niezwykle delikatna kość ramienna.

Spis gatunków

Deltadromeus Sereno, Dutheil, Iarochene, Larsson, Lyon, Magwene, Sidor, Varricchio i Wilson, 1996
D. agilis Sereno, Dutheil, Iarochene, Larsson, Lyon, Magwene, Sidor, Varricchio i Wilson, 1996

Bibliografia

Apesteguía, S., Smith, N.D., Juárez Valieri, R. & Makovicky, P.J. (2016) "An Unusual New Theropod with a Didactyl Manus from the Upper Cretaceous of Patagonia, Argentina" PLoS ONE, 11(7), e0157793. doi:10.1371/journal.pone.0157793

Benson, R.B.J., Campione, N.E., Carrano, M.T., Mannion, P.D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D.C. (2014) "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage" PLoS Biology, 12(5), e1001853. doi:10.1371/journal.pbio.1001853

Cau, A., Dalla Vecchia, F.M. & Fabbri, M. (2012) "Evidence of a new carcharodontosaurid from the Upper Cretaceous of Morocco" Acta Palaeontologica Polonica, doi:10.4202/app.2011.0043

Chiarenza, A.A. & Cau, A. (2016) "A large abelisaurid (Dinosauria, Theropoda) from Morocco and comments on the Cenomanian theropods from North Africa" PeerJ, 4, e1754. doi:doi.org/10.7717/peerj.1754

Carrano, M. T. & Sampson, S. D. (2008). "The Phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)". Journal of Systematic Palaeontology. 6, 183-236.

Evans, D.C., Barrett, P.M., Brink, K.S. & Carrano, M.T. (2015) "Osteology and bone microstructure of new, small theropod dinosaur material from the early Late Cretaceous of Morocco" Gondwana Research, 27(3), 1034-1041. doi:10.1016/j.gr.2014.03.016

Hendrickx, C., Mateus, O., Buffetaut, E. (2016) "Morphofunctional Analysis of the Quadrate of Spinosauridae (Dinosauria: Theropoda) and the Presence of Spinosaurus and a Second Spinosaurine Taxon in the Cenomanian of North Africa" PLoS ONE, 11(1), e0144695. doi:10.1371/journal.pone.0144695

Ibrahim, N., Sereno, P.C., Varricchio, D.J., Martill, D.M., Dutheil, D.B., Unwin, D.W., Baidder, L., Larsson, H.C.F., Zouhri, S. & Kaoukaya, A/ (2020). "Geology and paleontology of the Upper Cretaceous Kem Kem Group of eastern Morocco". ZooKeys. 928: 1–216. doi:10.3897/zookeys.928.47517

Motta, M.J., Aranciaga Rolando, A.M., Rozadilla, S., Agnolín, F.E., Chimento, N.R., Brissón Egli, F. & Novas, F.E. (2016) "New theropod fauna from the Upper Cretaceous (Huincul Formation) of northwestern Patagonia, Argentina" [w:] Khosla, A. & Lucas, S.G. (red.) "Cretaceous Period: Biotic Diversity and Biogeography" New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin 71, 231-253.

Persons IV, W. S., & Currie, P. J. (2016) "An approach to scoring cursorial limb proportions in carnivorous dinosaurs and an attempt to account for allometry" Scientific reports, 6, 19828. doi:10.1038/srep19828

Rauhut, O.W.M. & Carrano, M.T. (2016) "The theropod dinosaur Elaphrosaurus bambergi Janensch, 1920, from the Late Jurassic of Tendaguru, Tanzania" Zoological Journal of the Linnean Society, doi:10.1111/zoj.12425

Seebacher, F. (2001) "A new method to calculate allometric length-mass relationships of dinosaurs" Journal of Vertebrate Paleontology, 21(1), 51-60. doi:10.1671/0272-4634(2001)021[0051:ANMTCA]2.0.CO;2

Sereno, P. C., D. B. Dutheil, M. Iarochene, H. C. E. Larsson, G. H. Lyon, P. M. Magwene, C. A. Sidor, D. J. Varricchio & J. A. Wilson. (1996). "Predatory dinosaurs from the Sahara and Late Cretaceous faunal differentiation". Science 272(5264):986-991.

Wang, S., Stiegler, J., Amiot, R., Wang, X., Du, G.-h., Clark, J.M. & Xu, X. (2017) "Extreme Ontogenetic Changes in a Ceratosaurian Theropod" Current Biology doi:10.1016/j.cub.2016.10.043

Xu X., Clark J. M., Mo J., Choiniere J., Forster C. A., Erickson G. M., Hone D. W. E, Sullivan C., Eberth D. A., Nesbitt S., Zhao Q., Hernandez R., Jia C-k., Han F.-l, Guo Y., 2009 - A Jurassic ceratosaur from China helps clarify avian digit homologies. Nature 459(18):940-944.

Yates, A.M. (2005) "A new theropod dinosaur from the Early Jurassic of South Africa and its implications for the early evolution of theropods" Palaeontologia Africana, 41, 105-122.

Cau, online-A: http://theropoda.blogspot.com/2009/06/limusaurus-inextricabilis-xu-et-al-2009.html

Cau, online-B: http://theropoda.blogspot.com/2009/02/il-cranio-di-deltadromeus-ipotesi-di.html

Goodfellow, online 2015 https://www.flickr.com/photos/130140542@N03/19330753251/sizes/k/

Mortimer, online 2014 http://theropoddatabase.blogspot.com/2014/09/no-giant-egyptian-deltadromeus.html

Mortimer, online 2016 http://theropoddatabase.com/Megalosauroidea.htm#Bahariasaurusingens

Sereno, online 2014 http://paulsereno.uchicago.edu/discoveries/deltadromeus/

Źródło: „https://encyklopedia.dinozaury.com/index.php?title=Deltadromeus&oldid=32329”