Aardonyx

Do sprawdzenia.

Autor:	Korekta:
Tomasz Skawiński	Marcin Szermański, Maciej Ziegler, Mateusz Tałanda

---

Aardonyx (aardonyks)
Długość:	~ 9 m
Masa:	? t
Miejsce występowania:	Republika Południowej Afryki (górne warstwy formacji Elliot)
Czas występowania	201-191 Ma wczesna jura (hettang-synemur)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Sauropodomorpha Plateosauria Massopoda Anchisauria
Mapa znalezisk:
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":3,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u0142om Marca, farma Heelbo\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"\u0142om Marca, farma Heelbo\n","link":"","lat":-28.467019444444446207853616215288639068603515625,"lon":27.826130555555554479951752000488340854644775390625,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Rekonstrukcja aardonyksa. Autor: CamusAltamirano [1].

Aardonyx to rodzaj wczesnego zauropodomorfa należącego do anchizaurów. Żył we wczesnej jurze na terenach obecnej Republiki Południowej Afryki. Zarówno cechy morfologiczne, jak i domniemana pozycja filogenetyczna sugerują, że był formą pośrednią pomiędzy "prozauropodami" a zauropodami.

Budowa

Ryczący aardonyks. Autor: karkemish00 [2].

Aardonyx był jednym z największych bazalnych zauropodomorgów – odnalezione skamieniałości należały do zwierząt mierzących od 7 do 9 metrów długości. Analizy histologiczne kości sugerują jednak, że osobniki te nie zakończyły jeszcze swojego wzrostu, wobec czego w pełni dojrzałej mogły osiągać jeszcze większe rozmiary. Ogólną budową przypominał większość tzw. "prozauropodów" – miał długą szyję i ogon, a jego kończyny tylne były dłuższe od przednich. Aardonyx cechuj się jednak wieloma autapomorfiami – cechami charakterystycznymi, nieobecnymi u innych taksonów. Obejmują one budowę czaszki, kręgów szyjnych, przedramienia i stóp. Aardonyx miał pięć zębów przedszczękowych, podobnie jak Plateosaurus, jednak jest to raczej wynik konwergencji, a nie bliskiego pokrewieństwa pomiędzy tymi zauropodomorfami. Aardonyx miał V-kształtne szczęki, co jest cechą prymitywną, jednak utracił mięsiste policzki – w przeciwieństwie do bazalnego chińskiego zauropoda Chinshakiangosaurus, który miał policzki oraz U-kształtne szczęki. Aardonyx miał stosunkowo krótkie kończyny przednie – u mniejszego osobnika kość ramienna stanowiła około 72% długości kości udowej, co sugeruje, że Aardonyx był przynajmniej okazyjnie dwunożny.

Filogeneza

Analizy filogenetyczne przeprowadzone przez Yatesa i współpracowników – wykorzystujące zmodyfikowane matryce danych z analiz Yatesa (2007) oraz Upchurcha i in. (2007) – sugerują, że Aardonyx jest jednym z najbardziej zaawansowanych zauropodomorfów nienależących do zauropodów. Analizy mocno wspierają hipotezę, według której Aardonyx stanowi takson siostrzany wobec kladu obejmującego Melanorosaurus i bardziej zaawansowane zauropodomorfy (w tym zauropody). Pozycja Aardonyx jako taksonu „pośredniego” pomiędzy bazalnymi zauropodomorfami ("prozauropodami") a zauropodami współgra z jego pośrednią morfologią, stanowiącą kombinację plezjomorfii i apomorfii. Aardonyx jest także najbardziej zaawansowanym spośród wszystkich znanych dwunożnych prozauropodów. Jego potencjalnym przodkiem mógł być blikanazaur. Innymi bliskimi krewnymi, z którymi jednak nie tworzy odrębnej grupy, mogły być muszaur i leonerazaur (Otero i Pol, 2013).

Taksonomia

Aardonyx został nazwany w 2010 roku przez [[Adam Yates|Adama Yatesa] (z Uniwersytetu w Johannesburgu) oraz współpracowników. Holotypem jest przednia połowa lewej kości szczękowej (BP/1/6254). Zwietrzałą tylną część lewej kości szczękowej odnaleziono w odległości około metra od holotypu - możliwe więc, że oba fragmenty reprezentują tę samą kość. W pobliżu odkryto również liczne szczątki czaszki oraz szkieletu pozaczaszkowego – kręgów, kości kończyn, żeber i szewronów.

Nazwa rodzajowa Aardonyx pochodzi od aard – słowa z języka afrikaans oznaczającego Ziemię – oraz greckiego słowa onyx („szpon”) i odnosi się do grubej otoczki hematytu pokrywającej kości dinozaura, zwłaszcza paliczki. Gatunkiem typowym rodzaju jest Aardonyx celestae. Nazwa gatunkowa honoruje Celeste Yates, która wypreparowała większość materiału. Podejrzewano, że kości znalezione w okolicach miasta Zastron również mogły należeć do tego rodzaju; później jednak opisano je jako odrębny rodzaj dinozaura, sefapanozaura.

Paleobiologia

Przeprowadzono analizę tkanki kostnej z fragmentu żebra oraz kości łopatkowej Aardonyx. Na fragmencie żebra znajduje się pięć pierścieni przyrostowych, zaś na łopatce – siedem. Żadna z przebadanych kości nie zawiera ułożonych obwodowo „linii spoczynkowych” (ang. rest lines), które dowodzą ustania wzrostu. To wskazuje, że przebadane osobniki w chwili śmierci nie były w pełni dojrzałe – prawdopodobnie miały niespełna dziesięć lat i wciąż aktywnie rosły.

Rekonstrukcja aardonyksa. Autor: Jakub Kowalski.

Spis gatunków

Aardonyx	Yates, Bonnan, Neveling, Chinsamy i Blackbeard, 2010
Aardonyx celestae	Yates, Bonnan, Neveling, Chinsamy i Blackbeard, 2010

Bibliografia

McPhee, B.W., Bordy, E.M., Sciscio, L., Choiniere, J.N. 2017. The sauropodomorph biostratigraphy of the Elliot Formation of southern Africa: Tracking the evolution of Sauropodomorpha across the Triassic–Jurassic boundary. Acta Palaeontologica Polonica, t. 62, w druku. [3]

McPhee, B.W., Yates, A.M., Choiniere, J.N., Abdala, F. 2014. The complete anatomy and phylogenetic relationships of Antetonitrus ingenipes (Sauropodiformes, Dinosauria): implications for the origins of Sauropoda. Zoological Journal of the Linnean Society, t. 171, nr 1, str. 151-205. DOI: 10.1111/zoj.12127

Norman, D.B., Crompton, A.W., Butler, R.J., Porro, L.B., Charig, A.J. 2011. The Lower Jurassic ornithischian dinosaur Heterodontosaurus tucki Crompton & Charig, 1962: cranial anatomy, functional morphology, taxonomy, and relationships. Zoological Journal of the Linnean Society. doi:10.1111/j.1096-3642.2011.00697.x

Otero, A., Krupandan, E., Pol, D., Chinsamy, A., Choiniere, J. 2015. A new basal sauropodiform from South Africa and the phylogenetic relationships of basal sauropodomorphs. Zoological Journal of the Linnean Society, t. 174, nr 3, str. 589–634. DOI: 10.1111/zoj.12247

Otero, A., Pol, D. 2013. Postcranial anatomy and phylogenetic relationships of Mussaurus patagonicus (Dinosauria, Sauropodomorpha). Journal of Vertebrate Paleontology, t. 33, nr 5, str. 1138-1168. [4]

Yates, A.M., Bonnan, M.F., Neveling, J., Chinsamy, A., Blackbeard, M.G. 2010. A new transitional sauropodomorph dinosaur from the Early Jurassic of South Africa and the evolution of sauropod feeding and quadrupedalism. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, t. 277, nr 1682, str. 787–794. doi:10.1098/rspb.2009.1440

Yates, A.M. 2007. The first complete skull of the Triassic dinosaur Melanorosaurus Haughton (Sauropodomorpha: Anchisauria). Special Papers in Palaeontology, t. 77, str. 9–55.

Upchurch, P., Barrett, P.M., Zhao, X., Xu, X. 2007. A re-evaluation of Chinshakiangosaurus chunghoensis Ye vide Dong 1992 (Dinosauria, Sauropodomorpha): implications for cranial evolution in basal sauropod dinosaurs. Geological Magazine, t. 144, nr 2, str. 247–262. doi:10.1017/S0016756806003062

Yates, A.M. Claw is here!. dracovenator.wordpress.com. [dostęp 21 lutego 2010]