Vegavis: Różnice pomiędzy wersjami
m |
m |
||
Linia 3: | Linia 3: | ||
|Autor = [[Paweł Konarzewski]] | |Autor = [[Paweł Konarzewski]] | ||
|Korekta = | |Korekta = | ||
− | |nazwa = ''Vegavis'' | + | |nazwa = ''Vegavis'' (wegawis) |
|długość = ok. 50 cm <ref name="Molina-Larramendi">Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). "Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes". wyd. Princeton University Press.</ref> | |długość = ok. 50 cm <ref name="Molina-Larramendi">Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). "Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes". wyd. Princeton University Press.</ref> | ||
|wysokość = ok. 30 cm (w biodrach) <ref name="Molina-Larramendi"></ref> | |wysokość = ok. 30 cm (w biodrach) <ref name="Molina-Larramendi"></ref> | ||
|masa = 340 g <ref name="Molina-Larramendi"></ref> | |masa = 340 g <ref name="Molina-Larramendi"></ref> | ||
|dieta = prawdopodobnie rybożerny | |dieta = prawdopodobnie rybożerny | ||
− | |miejsce = [[Antarktyda]] - Wyspa | + | |miejsce = [[Antarktyda]] - Wyspa Wega |
<small>([[formacja]] [[Lopez de Bertodano]])</small> | <small>([[formacja]] [[Lopez de Bertodano]])</small> | ||
− | |czas = {{Występowanie|68 | + | |czas = {{Występowanie|69.2|68.4}} |
− | ok. 68- | + | ok. 69,2-68,4 [[Ma]] <ref>Roberts, E. M., O’Connor, P. M., Clarke, J. A., Slotznick, S. P., Placzek, C. J., Tobin, T. S., Hannaford, C., Orr, T., Jinnah, Z. A., Claeson, K. M., Salisbury, S., Kirschvink, J. L., Pirrie, D., & Lamanna, M. C. (2023). "New age constraints support a K/Pg boundary interval on Vega Island, Antarctica: Implications for latest Cretaceous vertebrates and paleoenvironments". GSA Bulletin, 135(3-4), 867-885. [[doi:10.1130/B36422.1]]</ref><br> |
<small> [[późna kreda]] ([[mastrycht]])</small> | <small> [[późna kreda]] ([[mastrycht]])</small> | ||
|systematyka = | |systematyka = | ||
Linia 43: | Linia 43: | ||
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
+ | [[Plik:Vegavis 2019 Dinosaur Expo.jpg|thumb|Skamieniałości wegawisa. Fot. ノボホショコロトソ [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Vegavis_2019_Dinosaur_Expo.jpg]]] | ||
[[Holotyp]] (MLP 93-I-3-1) to częściowy szkielet pozaczaszkowy znajdujący się w dwóch częściach konkrecji. Dzięki użyciu tomografu komputerowego udało się uzyskać obraz zachowanych szczątków obecnych w konkrecjach. Skamieniałości należały do dorosłego osobnika. | [[Holotyp]] (MLP 93-I-3-1) to częściowy szkielet pozaczaszkowy znajdujący się w dwóch częściach konkrecji. Dzięki użyciu tomografu komputerowego udało się uzyskać obraz zachowanych szczątków obecnych w konkrecjach. Skamieniałości należały do dorosłego osobnika. | ||
− | Drugi okaz (MACN-PV 19.748) zawiera elementy czaszki i szkielet pozaczaszkowy. Zachowała się struktura zwana ''syrinx'' (dolna krtań u ptaków umożliwiająca wydawanie dźwięków) [Clarke i in., 2016]. Do omawianego rodzaju może również należeć izolowana kość udowa (SDSM 78247) oraz częściowe [[synsacrum]] (MN 7832-V) [Roberts i in., 2014; de Sousa i in., 2023 | + | Drugi okaz (MACN-PV 19.748) zawiera elementy czaszki i szkielet pozaczaszkowy. Zachowała się struktura zwana ''syrinx'' (dolna krtań u ptaków umożliwiająca wydawanie dźwięków) [Clarke i in., 2016]. Do omawianego rodzaju może również należeć izolowana kość udowa (SDSM 78247) oraz częściowe ''[[synsacrum]]'' (MN 7832-V) [Roberts i in., 2014; de Sousa i in., 2023]. |
==Budowa i paleobiologia== | ==Budowa i paleobiologia== | ||
Linia 50: | Linia 51: | ||
Z elementów czaszki ''Vegavis'' jest znana jedynie żuchwa. Prawdopodobnie ona pewne cechy [[apomorfia|apomorfie]] dla Neornithes, jednak nie ma kluczowych występujących u kaczek i gęsi. Kilka szczegółów będących w żuchwie jest wspólna zarówno dla dzisiejszego ptactwa nurkującego jak i wymarłego (Álvarez-Herrera i in., 2023). | Z elementów czaszki ''Vegavis'' jest znana jedynie żuchwa. Prawdopodobnie ona pewne cechy [[apomorfia|apomorfie]] dla Neornithes, jednak nie ma kluczowych występujących u kaczek i gęsi. Kilka szczegółów będących w żuchwie jest wspólna zarówno dla dzisiejszego ptactwa nurkującego jak i wymarłego (Álvarez-Herrera i in., 2023). | ||
===Szkielet pozaczaszkowy i adaptacje do pływania=== | ===Szkielet pozaczaszkowy i adaptacje do pływania=== | ||
− | Szkielet pozaczaszkowy ''Vegavis'' zachował się dość dobrze. Kręgi szyjne mają siodełkowaty kształt, a jego trzon zwęża się w stronę czaszki oraz jest dłuższy niż szerszy. Zachowane kręgi piersiowe mają taki sam kształt jak szyjne, ich trzony są dłuższe niż szersze. | + | Szkielet pozaczaszkowy ''Vegavis'' zachował się dość dobrze. Kręgi szyjne mają siodełkowaty kształt, a jego trzon zwęża się w stronę czaszki oraz jest dłuższy niż szerszy. Zachowane kręgi piersiowe mają taki sam kształt jak szyjne, ich trzony są dłuższe niż szersze. ''[[Synsacrum]]'' składa się z 15 zesztywniałych kręgów krzyżowych. Są one bocznie ściśnięte, wydłużone i smukłe. Budowa kończyn wskazuje, że był on przystosowany do pływania oraz nurkowania. Kość udowa ma proksymalno-ogonowy dół, który jest jedną z [[diagnoza|diagnostycznych]] cech (Hospitaleche i Worthy, 2021). ''Vegavis'' wykazuje pewny poziom stwardnienia kości kończyn tylnych, który występuje również u ''[[Polarornis]]''. Jednak u omawianego ptaka i jego kuzyna stopnie stwardnienia kości różnią się. ''Vegavis'' miał mniej masywne kości kończyn tylnych niż ''[[Polarornis]]'', przez co mógł nurkować krócej i płycej niż jego krewniak (Garcia Marsà i in., 2019). |
===Metabolizm i wokalizacja=== | ===Metabolizm i wokalizacja=== | ||
Linia 59: | Linia 60: | ||
''Vegavis'' jest prawdopodobnie bardzo spokrewniony z dzisiejszymi gęsiami i kaczkami, chodź nie był ich bezpośrednim przodkiem (Clarke i in., 2005). | ''Vegavis'' jest prawdopodobnie bardzo spokrewniony z dzisiejszymi gęsiami i kaczkami, chodź nie był ich bezpośrednim przodkiem (Clarke i in., 2005). | ||
− | Agnolín i | + | Agnolín i współpracownicy (2017) dla ''Vegavis'' i jego bliskich kuzynów zdefiniowani nowy [[klad]] zwany Vegaviidae. Do tej grupy należą ''[[Polarornis]]'', ''[[Neogaeornis]]'', ''[[Australornis]]'' oraz ''[[Maaqwi]]''. Ich zdaniem przedstawiciele Vegaviidae przetrwali wymieranie kredowe, a ''[[Australornis]]'' oraz nienazwany okaz z Nowej Zelandii byliby najmłodszymi członkami żyjącymi już w erze kenozocznej. |
− | Inne zdanie na temat kladu Vegaviidae mają Mayr i in. (2018). Badacze sądzą, że jedynymi członkami tej grupy są jedynie ''[[Polarornis]]'' oraz ''Vegavis'', a kenozoiczne okazy zostały błędnie przypisane. Mają również wątpliwości do bliskiego pokrewieństwa omawianego kladu do współczesnych kaczek i gęsi. | + | Inne zdanie na temat kladu Vegaviidae mają Mayr i in. (2018). Badacze ci sądzą, że jedynymi członkami tej grupy są jedynie ''[[Polarornis]]'' oraz ''Vegavis'', a kenozoiczne okazy zostały błędnie przypisane. Mają również wątpliwości do bliskiego pokrewieństwa omawianego kladu do współczesnych kaczek i gęsi. |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
Linia 68: | Linia 69: | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| {{V|''Vegavis''}} | | {{V|''Vegavis''}} | ||
− | | {{Kpt|Clarke, Tambussi, Noriega, Erickson }} i {{Kpt|Ketcham}}, [[2005]] | + | | {{Kpt|Clarke, Tambussi, Noriega, Erickson}} i {{Kpt|Ketcham}}, [[2005]] |
|- | |- | ||
| {{V|''V. iaai''}} | | {{V|''V. iaai''}} | ||
− | | {{Kpt|Clarke, Tambussi, Noriega, Erickson }} i {{Kpt|Ketcham}}, 2005 | + | | {{Kpt|Clarke, Tambussi, Noriega, Erickson}} i {{Kpt|Ketcham}}, [[2005]] |
|} | |} | ||
Linia 78: | Linia 79: | ||
Álvarez-Herrera, G. P., Rozadilla, S., Agnolín, F. L., & Novas, F. E. (2023). "Jaw anatomy of ''Vegavis iaai'' (Clarke et al., 2005) from the Late Cretaceous Antarctica, and its phylogenetic implications". Geobios. [[doi:10.1016/j.geobios.2023.03.004]] | Álvarez-Herrera, G. P., Rozadilla, S., Agnolín, F. L., & Novas, F. E. (2023). "Jaw anatomy of ''Vegavis iaai'' (Clarke et al., 2005) from the Late Cretaceous Antarctica, and its phylogenetic implications". Geobios. [[doi:10.1016/j.geobios.2023.03.004]] | ||
− | Agnolín, F. L., Egli, F. B., Chatterjee, S., Marsà, J. A | + | Agnolín, F. L., Egli, F. B., Chatterjee, S., Garcia Marsà, J. A., & Novas, F. E. (2017). "Vegaviidae, a new clade of southern diving birds that survived the K/T boundary". The Science of Nature, 104, 1-9. [[doi:10.1007/s00114-017-1508-y]] |
− | Clarke, J. A., Chatterjee, S., Li, Z., Riede, T., Agnolin, F., Goller, F., ... & Novas, F. E. (2016). "Fossil evidence of the avian vocal organ from the Mesozoic". Nature, 538(7626), 502-505. [[doi:10.1038/nature19852]] | + | Clarke, J. A., Chatterjee, S., Li, Z., Riede, T., Agnolin, F., Goller, F., Isasi, M. P., Martinioni, D. R., Mussel, F. J., & Novas, F. E. (2016). "Fossil evidence of the avian vocal organ from the Mesozoic". Nature, 538(7626), 502-505. [[doi:10.1038/nature19852]] |
Clarke, J. A., Tambussi, C. P., Noriega, J. I., Erickson, G. M., & Ketcham, R. A. (2005). "Definitive fossil evidence for the extant avian radiation in the Cretaceous". Nature, 433(7023), 305-308. [[doi:10.1038/nature03150]] | Clarke, J. A., Tambussi, C. P., Noriega, J. I., Erickson, G. M., & Ketcham, R. A. (2005). "Definitive fossil evidence for the extant avian radiation in the Cretaceous". Nature, 433(7023), 305-308. [[doi:10.1038/nature03150]] | ||
− | Garcia Marsà, J. A | + | Garcia Marsà, J. A., Agnolín, F. L., & Novas, F. (2019). "Bone microstructure of ''Vegavis iaai'' (Aves, Anseriformes) from the Upper Cretaceous of Vega Island, Antarctic Peninsula". Historical Biology, 31(2), 163-167. [[doi:10.1080/08912963.2017.1348503]] |
− | Hospitaleche, C. A., & Worthy, T. H. (2021). "New data on the Vegavis iaai holotype from the Maastrichtian of Antarctica". Cretaceous Research, 124, 104818. [[doi:10.1016/j.cretres.2021.104818]] | + | Hospitaleche, C. A., & Worthy, T. H. (2021). "New data on the ''Vegavis iaai'' holotype from the Maastrichtian of Antarctica". Cretaceous Research, 124, 104818. [[doi:10.1016/j.cretres.2021.104818]] |
Mayr, G., De Pietri, V. L., Scofield, R. P., & Worthy, T. H. (2018). "On the taxonomic composition and phylogenetic affinities of the recently proposed clade Vegaviidae Agnolín et al., 2017‒neornithine birds from the Upper Cretaceous of the Southern Hemisphere". Cretaceous Research, 86, 178-185. | Mayr, G., De Pietri, V. L., Scofield, R. P., & Worthy, T. H. (2018). "On the taxonomic composition and phylogenetic affinities of the recently proposed clade Vegaviidae Agnolín et al., 2017‒neornithine birds from the Upper Cretaceous of the Southern Hemisphere". Cretaceous Research, 86, 178-185. | ||
[[doi:10.1016/j.cretres.2018.02.013]] | [[doi:10.1016/j.cretres.2018.02.013]] | ||
− | Roberts, E. M., Lamanna, M. C., Clarke, J. A., Meng, J., Gorscak, E., Sertich, J. J., ... & MacPhee, R. D. (2014). Stratigraphy and vertebrate paleoecology of Upper Cretaceous–? lowest Paleogene strata on Vega Island, Antarctica. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 402, 55-72. [[doi:10.1016/j.palaeo.2014.03.005]] | + | Roberts, E. M., Lamanna, M. C., Clarke, J. A., Meng, J., Gorscak, E., Sertich, J. J., O'Connor, P. M., Claeson, K. M., & MacPhee, R. D. (2014). "Stratigraphy and vertebrate paleoecology of Upper Cretaceous–? lowest Paleogene strata on Vega Island, Antarctica". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 402, 55-72. [[doi:10.1016/j.palaeo.2014.03.005]] |
− | de Sousa, G.A., Bulak, B.A., Soares, M.B., Sayão, J.M., Weinschütz, L.C., Batezelli, A. & Kellner, A.W.A. (2023). "The Cretaceous Neornithine record andnew Vegaviidae specimens from the López de Bertodano Formation (Upper Maastrichthian) of Vega Island, Antarctic Peninsula". An Acad Bras Cienc 95: e20230802. [[doi:10.1590/00013765202320230802.]] | + | de Sousa, G. A., Bulak, B. A., Soares, M. B., Sayão, J. M., Weinschütz, L. C., Batezelli, A., & Kellner, A. W. A. (2023). "The Cretaceous Neornithine record andnew Vegaviidae specimens from the López de Bertodano Formation (Upper Maastrichthian) of Vega Island, Antarctic Peninsula". An Acad Bras Cienc 95: e20230802. [[doi:10.1590/00013765202320230802.]] |
<references/></small> | <references/></small> | ||
Wersja z 20:32, 14 paź 2024
Autor: | Paweł Konarzewski |
Vegavis (wegawis) | |
---|---|
Długość | ok. 50 cm [1] |
Wysokość | ok. 30 cm (w biodrach) [1] |
Masa | 340 g [1] |
Dieta | prawdopodobnie rybożerny |
Miejsce | Antarktyda - Wyspa Wega |
Czas |
ok. 69,2-68,4 Ma [2] |
Systematyka | Dinosauria |
Rekonstrukcja Vegavis. Autor: El fosilmaníaco [2] |
Wstęp
Vegavis to rodzaj ptaka żyjącego pod koniec ery mezozoicznej na terenie dzisiejszej Antarktydy.
Materiał kopalny
Holotyp (MLP 93-I-3-1) to częściowy szkielet pozaczaszkowy znajdujący się w dwóch częściach konkrecji. Dzięki użyciu tomografu komputerowego udało się uzyskać obraz zachowanych szczątków obecnych w konkrecjach. Skamieniałości należały do dorosłego osobnika. Drugi okaz (MACN-PV 19.748) zawiera elementy czaszki i szkielet pozaczaszkowy. Zachowała się struktura zwana syrinx (dolna krtań u ptaków umożliwiająca wydawanie dźwięków) [Clarke i in., 2016]. Do omawianego rodzaju może również należeć izolowana kość udowa (SDSM 78247) oraz częściowe synsacrum (MN 7832-V) [Roberts i in., 2014; de Sousa i in., 2023].
Budowa i paleobiologia
Czaszka
Z elementów czaszki Vegavis jest znana jedynie żuchwa. Prawdopodobnie ona pewne cechy apomorfie dla Neornithes, jednak nie ma kluczowych występujących u kaczek i gęsi. Kilka szczegółów będących w żuchwie jest wspólna zarówno dla dzisiejszego ptactwa nurkującego jak i wymarłego (Álvarez-Herrera i in., 2023).
Szkielet pozaczaszkowy i adaptacje do pływania
Szkielet pozaczaszkowy Vegavis zachował się dość dobrze. Kręgi szyjne mają siodełkowaty kształt, a jego trzon zwęża się w stronę czaszki oraz jest dłuższy niż szerszy. Zachowane kręgi piersiowe mają taki sam kształt jak szyjne, ich trzony są dłuższe niż szersze. Synsacrum składa się z 15 zesztywniałych kręgów krzyżowych. Są one bocznie ściśnięte, wydłużone i smukłe. Budowa kończyn wskazuje, że był on przystosowany do pływania oraz nurkowania. Kość udowa ma proksymalno-ogonowy dół, który jest jedną z diagnostycznych cech (Hospitaleche i Worthy, 2021). Vegavis wykazuje pewny poziom stwardnienia kości kończyn tylnych, który występuje również u Polarornis. Jednak u omawianego ptaka i jego kuzyna stopnie stwardnienia kości różnią się. Vegavis miał mniej masywne kości kończyn tylnych niż Polarornis, przez co mógł nurkować krócej i płycej niż jego krewniak (Garcia Marsà i in., 2019).
Metabolizm i wokalizacja
Vegavis był ptakiem mającym wysoki poziom metabolizmu, dzięki czemu mógł żyć na polarnych szerokościach geograficznych (Garcia Marsà i in., 2019). Niezwykłym znaleziskiem u okazu przypisanego jest zachowana struktura zwana syrinx umożliwiająca wydawanie dźwięków. Mógł on wydobywać z siebie odgłosy podobne do tych u gęsi, kaczek lub bazalnych przedstawicieli Neognathae (Clarke i in., 2016).
Systematyka
Vegavis jest prawdopodobnie bardzo spokrewniony z dzisiejszymi gęsiami i kaczkami, chodź nie był ich bezpośrednim przodkiem (Clarke i in., 2005).
Agnolín i współpracownicy (2017) dla Vegavis i jego bliskich kuzynów zdefiniowani nowy klad zwany Vegaviidae. Do tej grupy należą Polarornis, Neogaeornis, Australornis oraz Maaqwi. Ich zdaniem przedstawiciele Vegaviidae przetrwali wymieranie kredowe, a Australornis oraz nienazwany okaz z Nowej Zelandii byliby najmłodszymi członkami żyjącymi już w erze kenozocznej. Inne zdanie na temat kladu Vegaviidae mają Mayr i in. (2018). Badacze ci sądzą, że jedynymi członkami tej grupy są jedynie Polarornis oraz Vegavis, a kenozoiczne okazy zostały błędnie przypisane. Mają również wątpliwości do bliskiego pokrewieństwa omawianego kladu do współczesnych kaczek i gęsi.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Vegavis nawiązuje do wyspy Vega, gdzie odnaleziono okaz typowy oraz zawiera łacińskie słowo avis znaczącego "ptak". Epitet gatunkowy iaai to akronim od Instituto Antartico Argentino (IAA).
Spis gatunków
Vegavis | Clarke, Tambussi, Noriega, Erickson i Ketcham, 2005 |
V. iaai | Clarke, Tambussi, Noriega, Erickson i Ketcham, 2005 |
Bibliografia
Álvarez-Herrera, G. P., Rozadilla, S., Agnolín, F. L., & Novas, F. E. (2023). "Jaw anatomy of Vegavis iaai (Clarke et al., 2005) from the Late Cretaceous Antarctica, and its phylogenetic implications". Geobios. doi:10.1016/j.geobios.2023.03.004
Agnolín, F. L., Egli, F. B., Chatterjee, S., Garcia Marsà, J. A., & Novas, F. E. (2017). "Vegaviidae, a new clade of southern diving birds that survived the K/T boundary". The Science of Nature, 104, 1-9. doi:10.1007/s00114-017-1508-y
Clarke, J. A., Chatterjee, S., Li, Z., Riede, T., Agnolin, F., Goller, F., Isasi, M. P., Martinioni, D. R., Mussel, F. J., & Novas, F. E. (2016). "Fossil evidence of the avian vocal organ from the Mesozoic". Nature, 538(7626), 502-505. doi:10.1038/nature19852
Clarke, J. A., Tambussi, C. P., Noriega, J. I., Erickson, G. M., & Ketcham, R. A. (2005). "Definitive fossil evidence for the extant avian radiation in the Cretaceous". Nature, 433(7023), 305-308. doi:10.1038/nature03150
Garcia Marsà, J. A., Agnolín, F. L., & Novas, F. (2019). "Bone microstructure of Vegavis iaai (Aves, Anseriformes) from the Upper Cretaceous of Vega Island, Antarctic Peninsula". Historical Biology, 31(2), 163-167. doi:10.1080/08912963.2017.1348503
Hospitaleche, C. A., & Worthy, T. H. (2021). "New data on the Vegavis iaai holotype from the Maastrichtian of Antarctica". Cretaceous Research, 124, 104818. doi:10.1016/j.cretres.2021.104818
Mayr, G., De Pietri, V. L., Scofield, R. P., & Worthy, T. H. (2018). "On the taxonomic composition and phylogenetic affinities of the recently proposed clade Vegaviidae Agnolín et al., 2017‒neornithine birds from the Upper Cretaceous of the Southern Hemisphere". Cretaceous Research, 86, 178-185. doi:10.1016/j.cretres.2018.02.013
Roberts, E. M., Lamanna, M. C., Clarke, J. A., Meng, J., Gorscak, E., Sertich, J. J., O'Connor, P. M., Claeson, K. M., & MacPhee, R. D. (2014). "Stratigraphy and vertebrate paleoecology of Upper Cretaceous–? lowest Paleogene strata on Vega Island, Antarctica". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 402, 55-72. doi:10.1016/j.palaeo.2014.03.005
de Sousa, G. A., Bulak, B. A., Soares, M. B., Sayão, J. M., Weinschütz, L. C., Batezelli, A., & Kellner, A. W. A. (2023). "The Cretaceous Neornithine record andnew Vegaviidae specimens from the López de Bertodano Formation (Upper Maastrichthian) of Vega Island, Antarctic Peninsula". An Acad Bras Cienc 95: e20230802. doi:10.1590/00013765202320230802.
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). "Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes". wyd. Princeton University Press.
- ↑ Roberts, E. M., O’Connor, P. M., Clarke, J. A., Slotznick, S. P., Placzek, C. J., Tobin, T. S., Hannaford, C., Orr, T., Jinnah, Z. A., Claeson, K. M., Salisbury, S., Kirschvink, J. L., Pirrie, D., & Lamanna, M. C. (2023). "New age constraints support a K/Pg boundary interval on Vega Island, Antarctica: Implications for latest Cretaceous vertebrates and paleoenvironments". GSA Bulletin, 135(3-4), 867-885. doi:10.1130/B36422.1