Noasaurus: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
m (→‎Spis gatunków)
m
 
(Nie pokazano 10 wersji utworzonych przez 5 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
{{DISPLAYTITLE:''Noasaurus''}}
 
{{DISPLAYTITLE:''Noasaurus''}}
−
<small>
+
{{Opis
−
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
+
|Autor               = [[Tomasz Sokołowski]]
−
| Autor:
+
|Korekta            = [[Maciej Ziegler]], [[Krzysztof Lichota]], [[Michał Siedlecki]], [[Paweł Konarzewski]]
−
| Korekta:
+
|nazwa              = ''Noasaurus'' (noazaur)
−
|-
+
|długość            = 3 m <ref name="Molina-Larramendi">Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). "Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes". wyd. Princeton University Press. </ref>
−
| [[Tomasz Sokołowski]]
+
|wysokość            = 80 cm (w biodrach) <ref name="Molina-Larramendi"></ref>
−
|[[Maciej Ziegler]]
+
|masa                = 38 kg <ref name="Molina-Larramendi"></ref>
−
[[Krzysztof Lichota]]
+
|dieta              = mięsożerny
−
|}
+
|miejsce            = [[Argentyna]] - Salta
−
</small>
+
<small>([[formacja]] [[Lecho]])</small>
−
 
+
|czas                = {{Występowanie|70|68}}
−
----
+
ok. 70-68 [[Ma]] <br>
−
 
+
<small>[[późna kreda]] ([[mastrycht]])</small>
−
{| class="wikitable" style="text-align:left" align="left"
+
|systematyka =
−
! colspan=2 | ''Noasaurus'' (noazaur)
+
[[Dinosauria]]
−
|-
 
−
! '''Długość''':
 
−
| 2,5 m
 
−
 
 
−
|-
 
−
! '''Masa''':
 
−
| ok. 50 kg
 
−
 
 
−
|-
 
−
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
 
−
| [[Argentyna]] - Salta
 
−
 
 
−
<small>(formacja [[Lecho]])</small>
 
−
|-
 
−
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
 
−
| 73-65 [[Ma]]
 
−
 
 
−
<small>[[późna kreda]] (późny [[kampan]]-[[mastrycht]] )</small>
 
−
|-
 
−
! '''Systematyka'''
 
−
| [[Dinosauria]]
 
  
 
[[Saurischia]]
 
[[Saurischia]]
Linia 44: Linia 23:
  
 
[[Noasauridae]]
 
[[Noasauridae]]
−
|-
 
−
|}
 
  
 +
[[Noasaurinae]]
 +
 +
|grafika = Noasaurus leali skeletal diagram.png
 +
|podpis = Rekonstrukcja szkieletu noazaura. Autor: Jaime A. Headden. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Noasaurus_leali_skeletal_diagram.png]
 +
|PorównanieGrupa =
 +
|PorówanieDługość =
 +
|mapa =
 +
<display_points type="terrain" zoom=4>
 +
Salta, Argentina~formacja [[Lecho]], Salta, [[Argentyna]]|miejsce znalezienia szczątków noazaura
 +
</display_points>
 +
}}
 
==Wstęp==
 
==Wstęp==
−
''Noasaurus'' to [[rodzaj]] małego [[teropod]]a, który żył podczas późnej kredy na terenach obecnej północno-zachodniej Argentyny.  
+
''Noasaurus'' to [[rodzaj]] niewielkiego [[Theropoda|teropoda]] z grupy [[Ceratosauria|ceratozaurów]], żyjącego na terenie dzisiejszej Argentyny pod koniec ery mezozoicznej.
  
 
==Odkrycia i materiał kopalny==
 
==Odkrycia i materiał kopalny==
−
Pierwsze szczątki tego gada opisane przez [[Jaime Powell|Jaime'go Powella]] i [[José Bonaparte|José'a Bonaparte]], pochodzące z osadów formacji Lecho oznaczone jako PVL 4061 składały się z górnej szczęki oraz pięciu zębów, kości kwadratowej, łuku neuralnego dalszego kręgu szyjnego, dwóch "żeber" szyjnych, trzon kręgu grzbietowego, paliczka i pazura kończyny przedniej oraz II kości śródstopia.  
+
[[Plik:Maxilla of Noasaurus.jpg|thumb|Kość szczękowa. Zdjęcie: Rafael Delcourt. Źródło: Delcourt, 2018. [https://www.nature.com/articles/s41598-018-28154-x].]]
 +
[[Holotyp]] (PVL 4061) to fragmentaryczny szkielet, na który składają się lewa kość szczękowa, prawa k. kwadratowa, łuk neuralny czwartego kręgu szyjnego, czwarte żebro szyjne, kolejne żebro (dziesiąte szyjne bądź pierwsze grzbietowe), trzon kręgu grzbietowego, prawdopodobny paliczek trzeciego palca dłoni, możliwy paliczek pazura drugiego palca dłoni oraz kość śródstopia II prawdopodobnie należąca do niedojrzałego osobnika. Został znaleziony w osadach należących do [[mastrycht|mastrychckiej]] [[formacja|formacji]] [[Lecho]] i opisany przez [[Bonaparte|Bonapartego]] i [[Powell|Powella]] w 1980 roku.
  
−
W [[1999]] roku Nicholas Frankfurt i [[Luis Chiappe]] przypisali do tego gatunku również bliższe kręgi szyjne (MACN 622) uważane wcześniej za szczątki [[owiraptorozaur]]a.
+
Materiał przypisany to okaz MACN 622 - przedni kręg szyjny. Początkowo został opisany jako należący do [[Oviraptorosauria|owiraptorozaura]] (Frankfurt i Chiappe, 1999), a osiem lat później został uznany za pozostałość noazaura, być może tak naprawdę należący do okazu typowego (Agnolín i Martinelli, 2007).
  
−
Z początku uważano, że noazaur posiadał kończyny tylne uzbrojone w sierpowate pazury, podobne do tych u [[dromeozauryd]]ów, [[troodontyd]]ów i rodzaju ''[[Archaeopteryx]]''. Jednak odkrycie madagaskarskiego ''[[Masiakasaurus]]'' obaliło tą tezę. Obecnie jednak uważa się, że pazury te mieściły się w "dłoniach", a nie na "stopach", podobnie jak u ''[[Megaraptor]]''.  
+
Do tego dinozaura może należeć również kolejny paliczek pazura drugiego palca dłoni.
 +
 
 +
Hendrickx i współpracownicy (2024) dokonali rewizji materiału kopalnego ''Noasaurus''. Zdaniem badaczy do omawianego rodzaju z pewnością można przypisać [[holotyp]]. Z kolei kręg szyjny MACN VP 622 może należeć do nieokreślonego nozauryda lub pterozaura.
 +
 
 +
==Budowa, paleobiologia i systematyka==
 +
Noazaur był małym dinozaurem drapieżnym wyglądającym podobnie do lepiej poznanego [[Masiakasaurus|masjakazaura]] - prawdopodobnie miał od niego jeszcze bardziej wykrzywioną do dołu szczękę. Miał prawdopodobnie długą szyję i lekką budowę ciała. Z początku uważano, że noazaur posiadał kończyny tylne uzbrojone w sierpowate pazury, podobne do tych u [[dromeozauryd]]ów, [[troodontyd]]ów i rodzaju ''[[Archaeopteryx]]''. Jednak odkrycie madagaskarskiego ''Masiakasaurus'' obaliło tą tezę. Obecnie jednak uważa się, że pazury te mieściły się w "dłoniach", a nie na "stopach", podobnie jak u ''[[Megaraptor]]''. Od swoich kuzynów różnił się szczegółami budowy czaszki, kręgów oraz łap. Najprawdopodobniej polował na kręgowce mniejsze od siebie w tym [[Enantiornithes|enantiornisy]] oraz gady łuskonośne i ryby, ścigając je lub polując na nie z zasadzki. Do chwytania śliskich zdobyczy mógł wykorzystywać swoje zakrzywione szczęki oraz łapy (Carrano i in., 2011; [[Paul]], 2024; Hendrickx i in., 2024).
 +
[[Plik:Noasaurus hypothetical skull Headden.jpg|thumb|Hipotetyczna rekonstrukcja czaszki noazaura. Autor: Jaime A. Headden. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Noasaurus_hypothetical_skull_Headden.jpg].]]
 +
Noazaur jest przedstawicielem [[Abelisauroidea]] i rodzajem typowym w obrębie [[Noasauridae]]. Jest blisko spokrewniony z masjakazaurem oraz prawdopodobnie [[Velocisaurus|welocizaurem]] (zobacz [[Noasauridae#Kladogramy]]) .
  
 
==Etymologia==
 
==Etymologia==
−
Nazwa ''Noasaurus'' znaczy "jaszczura z północno-zachodniej Argentyny". "NOA" to skrót od Noroeste Argentino (Northwestern Argentina) czyli regionu zawierającego m.in. prowincję Salta. Od tej nazwy autorzy opisu nazwali [[Noasauridae]].
+
Nazwa rodzajowa ''Noasaurus'' znaczy "jaszczur z północno-zachodniej Argentyny". "NOA" to skrót od Noroeste Argentino (Northwestern Argentina) czyli regionu zawierającego m.in. prowincję Salta. Od tej nazwy autorzy opisu nazwali [[Noasauridae]]. Epitet gatunkowy upamiętnia technika Juana C. Leala, który odnalazł szczątki tego teropdoda.
−
 
 
−
==Filogeneza==
 
−
W [[1991]] roku [[José Bonaparte]] umieścił noazaura w [[Noasaurinae]], który wchodziło w skład [[Abelisauridae]]. [[analiza filogenetyczna|Analiza]] [[Scott Sampson|Sampsona]], [[Matthew Carrano|Carrano]] i [[Catherine Forster|Forster]] ([[2001]]) wykazała, że wraz z masiakazaurem tworzą [[politomia|politomię]] z abelizaurydami, lecz nie tworzą [[klad]]u, który można by nazwać [[Noasauridae]]. Z kolei obszerne badanie dotyczące [[Filogeneza|filogenezy]] [[ceratozaur]]ów Carrano i Sampsona ([[2008]]) wskazało, że wśród [[takson]]ów należących do Noasauridae nie można wyróżnić dodatkowych [[klad]]ów z powodu bardzo niekompletnego materiału kopalnego, dlatego też pokrewieństwo noazaura z masiakazaurem jest obecnie nieznane.
 
  
 
==Spis gatunków==
 
==Spis gatunków==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! ''Noasaurus''  
+
|{{V|''Noasaurus''}}
−
| {{Kpt|[[José Bonaparte|Bonaparte]]}} & {{Kpt|[[Jaime Powell|Powell]]}}, [[1980]]
+
| {{Kpt|[[José Bonaparte|Bonaparte]]}} i {{Kpt|[[Jaime Powell|Powell]]}}, [[1980]]
 
|-
 
|-
−
! ''N. leali''
+
|{{V|''N. leali''}}
−
| {{Kpt|Bonaparte}} & {{Powell}}, 1980
+
| {{Kpt|[[Bonaparte]]}} i {{Kpt|[[Powell]]}}, [[1980]]
 
|}
 
|}
  
 
==Wybrana bibliografia==
 
==Wybrana bibliografia==
−
<small>Agnolin, F.L. & Chiarelli, P. (2010) "The position of the claws in Noasauridae (Dinosauria: Abelisauroidea) and its implications for abelisauroid manus evolution" Paläontologische Zeitschrift, 84, 2, 293-300.
+
<small>
 +
Agnolin, F.L., Apesteguia, S., Chiarelli, P. (2004). "The end of a myth: The mysterious ungual claw of Noasaurus leali". Journal of Vertebrate Paleontology. 24(3): 301A-302A.
 +
 
 +
Agnolin, F.L., Chiarelli, P. (2010). "The position of the claws in Noasauridae (Dinosauria: Abelisauroidea) and its implications for abelisauroid manus evolution" Paläontologische Zeitschrift, 84, 2, 293-300.
 +
 
 +
Agnolin, F.L., Martinelli, A.G. (2007). "Did oviraptorosaurs (Dinosauria; Theropoda) inhabit Argentina?", Cretaceous Research, 28(5): 785-790
 +
 
 +
Carrano, M. T., Loewen, M. A., & Sertich, J. J. W. (2011). "New materials of ''Masiakasaurus knopfleri'' Sampson, Carrano, and Forster, 2001, and implications for the morphology of the Noasauridae (Theropoda: Ceratosauria)". Smithsonian Contributions to Paleobiology. 95 (95): 1–53.
 +
 
 +
Carrano, M. T., & Sampson, S. D. (2008). "The Phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)". Journal of Systematic Palaeontology, 6, 183-236.
 +
 
 +
Frankfurt, N.G. & Chiappe, L.M. (1999). "A possible oviraptorosaur from the Late Cretaceous of northwestern Argentina". Journal of Vertebrate Paleontology. 19(1): 101-105
 +
 
 +
Hendrickx, C., Cerroni, M. A., Agnolín, F. L., Catalano, S., Ribeiro, C. F., & Delcourt, R. (2024). "Osteology, relationship, and feeding ecology of the theropod dinosaur ''Noasaurus leali'', from the Late Cretaceous of North-Western Argentina". Zoological Journal of the Linnean Society, 202(4), zlae150. [[doi:10.1093/zoolinnean/zlae150]]
 +
 
 +
Sampson, S.D., Carrano, M.T.,  Forster, C. A. (2001). "A bizarre predatory dinosaur from the Late Cretaceous of Madagascar" Nature, 409, 504–506.
  
−
Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The Phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 183-236.
+
Ford, T. (online, 2024) [http://paleofile.com/]
  
−
Sampson, S.D., Carrano, M.T. & Forster, C. A. (2001) "A bizarre predatory dinosaur from the Late Cretaceous of Madagascar" Nature, 409, 504–506.
+
Mortimer, M. (online, 2024) [http://theropoddatabase.com/Ceratosauria.htm#Noasaurusleali]
  
−
http://home.comcast.net/~eoraptor/Ceratosauria.htm#Noasaurusleali</small>
+
Paul, G.S. (2024). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" (3. edycja). wyd. Princeton University
 +
<references/></small>
  
 
[[Kategoria:Dinosauria]]
 
[[Kategoria:Dinosauria]]
Linia 90: Linia 99:
 
[[Kategoria:Mezozoik]]
 
[[Kategoria:Mezozoik]]
 
[[Kategoria:Kreda]]
 
[[Kategoria:Kreda]]
−
[[Kategoria:Kampan]]
 
 
[[Kategoria:Mastrycht]]
 
[[Kategoria:Mastrycht]]

Aktualna wersja na dzień 23:14, 20 gru 2024

Autor: Tomasz Sokołowski
Korekta: Maciej Ziegler, Krzysztof Lichota, Michał Siedlecki, Paweł Konarzewski

Noasaurus (noazaur)
Długość 3 m [1]
Wysokość 80 cm (w biodrach) [1]
Masa 38 kg [1]
Dieta mięsożerny
Miejsce Argentyna - Salta

(formacja Lecho)

Czas
252 201 145
66

ok. 70-68 Ma
późna kreda (mastrycht)

Systematyka Dinosauria

Saurischia

Theropoda

Ceratosauria

Noasauridae

Noasaurinae

Noasaurus leali skeletal diagram.png
Rekonstrukcja szkieletu noazaura. Autor: Jaime A. Headden. [3]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy…

Wstęp

Noasaurus to rodzaj niewielkiego teropoda z grupy ceratozaurów, żyjącego na terenie dzisiejszej Argentyny pod koniec ery mezozoicznej.

Odkrycia i materiał kopalny

Kość szczękowa. Zdjęcie: Rafael Delcourt. Źródło: Delcourt, 2018. [1].

Holotyp (PVL 4061) to fragmentaryczny szkielet, na który składają się lewa kość szczękowa, prawa k. kwadratowa, łuk neuralny czwartego kręgu szyjnego, czwarte żebro szyjne, kolejne żebro (dziesiąte szyjne bądź pierwsze grzbietowe), trzon kręgu grzbietowego, prawdopodobny paliczek trzeciego palca dłoni, możliwy paliczek pazura drugiego palca dłoni oraz kość śródstopia II prawdopodobnie należąca do niedojrzałego osobnika. Został znaleziony w osadach należących do mastrychckiej formacji Lecho i opisany przez Bonapartego i Powella w 1980 roku.

Materiał przypisany to okaz MACN 622 - przedni kręg szyjny. Początkowo został opisany jako należący do owiraptorozaura (Frankfurt i Chiappe, 1999), a osiem lat później został uznany za pozostałość noazaura, być może tak naprawdę należący do okazu typowego (Agnolín i Martinelli, 2007).

Do tego dinozaura może należeć również kolejny paliczek pazura drugiego palca dłoni.

Hendrickx i współpracownicy (2024) dokonali rewizji materiału kopalnego Noasaurus. Zdaniem badaczy do omawianego rodzaju z pewnością można przypisać holotyp. Z kolei kręg szyjny MACN VP 622 może należeć do nieokreślonego nozauryda lub pterozaura.

Budowa, paleobiologia i systematyka

Noazaur był małym dinozaurem drapieżnym wyglądającym podobnie do lepiej poznanego masjakazaura - prawdopodobnie miał od niego jeszcze bardziej wykrzywioną do dołu szczękę. Miał prawdopodobnie długą szyję i lekką budowę ciała. Z początku uważano, że noazaur posiadał kończyny tylne uzbrojone w sierpowate pazury, podobne do tych u dromeozaurydów, troodontydów i rodzaju Archaeopteryx. Jednak odkrycie madagaskarskiego Masiakasaurus obaliło tą tezę. Obecnie jednak uważa się, że pazury te mieściły się w "dłoniach", a nie na "stopach", podobnie jak u Megaraptor. Od swoich kuzynów różnił się szczegółami budowy czaszki, kręgów oraz łap. Najprawdopodobniej polował na kręgowce mniejsze od siebie w tym enantiornisy oraz gady łuskonośne i ryby, ścigając je lub polując na nie z zasadzki. Do chwytania śliskich zdobyczy mógł wykorzystywać swoje zakrzywione szczęki oraz łapy (Carrano i in., 2011; Paul, 2024; Hendrickx i in., 2024).

Hipotetyczna rekonstrukcja czaszki noazaura. Autor: Jaime A. Headden. [2].

Noazaur jest przedstawicielem Abelisauroidea i rodzajem typowym w obrębie Noasauridae. Jest blisko spokrewniony z masjakazaurem oraz prawdopodobnie welocizaurem (zobacz Noasauridae#Kladogramy) .

Etymologia

Nazwa rodzajowa Noasaurus znaczy "jaszczur z północno-zachodniej Argentyny". "NOA" to skrót od Noroeste Argentino (Northwestern Argentina) czyli regionu zawierającego m.in. prowincję Salta. Od tej nazwy autorzy opisu nazwali Noasauridae. Epitet gatunkowy upamiętnia technika Juana C. Leala, który odnalazł szczątki tego teropdoda.

Spis gatunków

Noasaurus Bonaparte i Powell, 1980
N. leali Bonaparte i Powell, 1980

Wybrana bibliografia

Agnolin, F.L., Apesteguia, S., Chiarelli, P. (2004). "The end of a myth: The mysterious ungual claw of Noasaurus leali". Journal of Vertebrate Paleontology. 24(3): 301A-302A.

Agnolin, F.L., Chiarelli, P. (2010). "The position of the claws in Noasauridae (Dinosauria: Abelisauroidea) and its implications for abelisauroid manus evolution" Paläontologische Zeitschrift, 84, 2, 293-300.

Agnolin, F.L., Martinelli, A.G. (2007). "Did oviraptorosaurs (Dinosauria; Theropoda) inhabit Argentina?", Cretaceous Research, 28(5): 785-790

Carrano, M. T., Loewen, M. A., & Sertich, J. J. W. (2011). "New materials of Masiakasaurus knopfleri Sampson, Carrano, and Forster, 2001, and implications for the morphology of the Noasauridae (Theropoda: Ceratosauria)". Smithsonian Contributions to Paleobiology. 95 (95): 1–53.

Carrano, M. T., & Sampson, S. D. (2008). "The Phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)". Journal of Systematic Palaeontology, 6, 183-236.

Frankfurt, N.G. & Chiappe, L.M. (1999). "A possible oviraptorosaur from the Late Cretaceous of northwestern Argentina". Journal of Vertebrate Paleontology. 19(1): 101-105

Hendrickx, C., Cerroni, M. A., Agnolín, F. L., Catalano, S., Ribeiro, C. F., & Delcourt, R. (2024). "Osteology, relationship, and feeding ecology of the theropod dinosaur Noasaurus leali, from the Late Cretaceous of North-Western Argentina". Zoological Journal of the Linnean Society, 202(4), zlae150. doi:10.1093/zoolinnean/zlae150

Sampson, S.D., Carrano, M.T., Forster, C. A. (2001). "A bizarre predatory dinosaur from the Late Cretaceous of Madagascar" Nature, 409, 504–506.

Ford, T. (online, 2024) [4]

Mortimer, M. (online, 2024) [5]

Paul, G.S. (2024). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" (3. edycja). wyd. Princeton University

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). "Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes". wyd. Princeton University Press.
Źródło: „https://encyklopedia.dinozaury.com/index.php?title=Noasaurus&oldid=35119”