Noasaurus: Różnice pomiędzy wersjami
m |
|||
| (Nie pokazano 4 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 2: | Linia 2: | ||
{{Opis | {{Opis | ||
|Autor = [[Tomasz Sokołowski]] | |Autor = [[Tomasz Sokołowski]] | ||
| − | |Korekta = [[Maciej Ziegler]], [[Krzysztof Lichota]], [[Michał Siedlecki]] | + | |Korekta = [[Maciej Ziegler]], [[Krzysztof Lichota]], [[Michał Siedlecki]], [[Paweł Konarzewski]] |
|nazwa = ''Noasaurus'' (noazaur) | |nazwa = ''Noasaurus'' (noazaur) | ||
|długość = 3 m <ref name="Molina-Larramendi">Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). "Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes". wyd. Princeton University Press. </ref> | |długość = 3 m <ref name="Molina-Larramendi">Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). "Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes". wyd. Princeton University Press. </ref> | ||
| Linia 35: | Linia 35: | ||
</display_points> | </display_points> | ||
}} | }} | ||
| − | |||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Noasaurus'' to [[rodzaj]] niewielkiego [[Theropoda|teropoda]] | + | ''Noasaurus'' to [[rodzaj]] niewielkiego [[Theropoda|teropoda]] z grupy [[Ceratosauria|ceratozaurów]], żyjącego na terenie dzisiejszej Argentyny pod koniec ery mezozoicznej. |
==Odkrycia i materiał kopalny== | ==Odkrycia i materiał kopalny== | ||
[[Plik:Maxilla of Noasaurus.jpg|thumb|Kość szczękowa. Zdjęcie: Rafael Delcourt. Źródło: Delcourt, 2018. [https://www.nature.com/articles/s41598-018-28154-x].]] | [[Plik:Maxilla of Noasaurus.jpg|thumb|Kość szczękowa. Zdjęcie: Rafael Delcourt. Źródło: Delcourt, 2018. [https://www.nature.com/articles/s41598-018-28154-x].]] | ||
| − | [[Holotyp]] (PVL 4061) to fragmentaryczny szkielet, na który składają się lewa kość szczękowa, prawa k. kwadratowa, łuk neuralny czwartego kręgu szyjnego, czwarte żebro szyjne, kolejne żebro (dziesiąte szyjne bądź pierwsze grzbietowe), trzon kręgu grzbietowego, prawdopodobny paliczek trzeciego palca dłoni, możliwy paliczek pazura drugiego palca dłoni oraz kość śródstopia II. Został znaleziony w osadach należących do [[mastrycht|mastrychckiej]] [[formacja|formacji]] [[Lecho]] i opisany przez [[Bonaparte|Bonapartego]] i [[Powell|Powella]] w 1980 roku. | + | [[Holotyp]] (PVL 4061) to fragmentaryczny szkielet, na który składają się lewa kość szczękowa, prawa k. kwadratowa, łuk neuralny czwartego kręgu szyjnego, czwarte żebro szyjne, kolejne żebro (dziesiąte szyjne bądź pierwsze grzbietowe), trzon kręgu grzbietowego, prawdopodobny paliczek trzeciego palca dłoni, możliwy paliczek pazura drugiego palca dłoni oraz kość śródstopia II prawdopodobnie należąca do niedojrzałego osobnika. Został znaleziony w osadach należących do [[mastrycht|mastrychckiej]] [[formacja|formacji]] [[Lecho]] i opisany przez [[Bonaparte|Bonapartego]] i [[Powell|Powella]] w 1980 roku. |
Materiał przypisany to okaz MACN 622 - przedni kręg szyjny. Początkowo został opisany jako należący do [[Oviraptorosauria|owiraptorozaura]] (Frankfurt i Chiappe, 1999), a osiem lat później został uznany za pozostałość noazaura, być może tak naprawdę należący do okazu typowego (Agnolín i Martinelli, 2007). | Materiał przypisany to okaz MACN 622 - przedni kręg szyjny. Początkowo został opisany jako należący do [[Oviraptorosauria|owiraptorozaura]] (Frankfurt i Chiappe, 1999), a osiem lat później został uznany za pozostałość noazaura, być może tak naprawdę należący do okazu typowego (Agnolín i Martinelli, 2007). | ||
Do tego dinozaura może należeć również kolejny paliczek pazura drugiego palca dłoni. | Do tego dinozaura może należeć również kolejny paliczek pazura drugiego palca dłoni. | ||
| + | |||
| + | Hendrickx i współpracownicy (2024) dokonali rewizji materiału kopalnego ''Noasaurus''. Zdaniem badaczy do omawianego rodzaju z pewnością można przypisać [[holotyp]]. Z kolei kręg szyjny MACN VP 622 może należeć do nieokreślonego nozauryda lub pterozaura. | ||
| + | |||
==Budowa, paleobiologia i systematyka== | ==Budowa, paleobiologia i systematyka== | ||
| − | Noazaur był małym dinozaurem drapieżnym wyglądającym podobnie do lepiej poznanego [[Masiakasaurus|masjakazaura]] - prawdopodobnie miał od niego jeszcze bardziej wykrzywioną do dołu szczękę. Miał prawdopodobnie długą szyję i lekką budowę ciała. Z początku uważano, że noazaur posiadał kończyny tylne uzbrojone w sierpowate pazury, podobne do tych u [[dromeozauryd]]ów, [[troodontyd]]ów i rodzaju ''[[Archaeopteryx]]''. Jednak odkrycie madagaskarskiego ''Masiakasaurus'' obaliło tą tezę. Obecnie jednak uważa się, że pazury te mieściły się w "dłoniach", a nie na "stopach", podobnie jak u ''[[Megaraptor]]''. | + | Noazaur był małym dinozaurem drapieżnym wyglądającym podobnie do lepiej poznanego [[Masiakasaurus|masjakazaura]] - prawdopodobnie miał od niego jeszcze bardziej wykrzywioną do dołu szczękę. Miał prawdopodobnie długą szyję i lekką budowę ciała. Z początku uważano, że noazaur posiadał kończyny tylne uzbrojone w sierpowate pazury, podobne do tych u [[dromeozauryd]]ów, [[troodontyd]]ów i rodzaju ''[[Archaeopteryx]]''. Jednak odkrycie madagaskarskiego ''Masiakasaurus'' obaliło tą tezę. Obecnie jednak uważa się, że pazury te mieściły się w "dłoniach", a nie na "stopach", podobnie jak u ''[[Megaraptor]]''. Od swoich kuzynów różnił się szczegółami budowy czaszki, kręgów oraz łap. Najprawdopodobniej polował na kręgowce mniejsze od siebie w tym [[Enantiornithes|enantiornisy]] oraz gady łuskonośne i ryby, ścigając je lub polując na nie z zasadzki. Do chwytania śliskich zdobyczy mógł wykorzystywać swoje zakrzywione szczęki oraz łapy (Carrano i in., 2011; [[Paul]], 2024; Hendrickx i in., 2024). |
[[Plik:Noasaurus hypothetical skull Headden.jpg|thumb|Hipotetyczna rekonstrukcja czaszki noazaura. Autor: Jaime A. Headden. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Noasaurus_hypothetical_skull_Headden.jpg].]] | [[Plik:Noasaurus hypothetical skull Headden.jpg|thumb|Hipotetyczna rekonstrukcja czaszki noazaura. Autor: Jaime A. Headden. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Noasaurus_hypothetical_skull_Headden.jpg].]] | ||
| − | Noazaur jest przedstawicielem [[Abelisauroidea]] i rodzajem typowym w obrębie [[Noasauridae]]. Jest blisko spokrewniony z masjakazaurem oraz prawdopodobnie [[Velocisaurus|welocizaurem]] (zobacz [[Noasauridae#Kladogramy]] | + | Noazaur jest przedstawicielem [[Abelisauroidea]] i rodzajem typowym w obrębie [[Noasauridae]]. Jest blisko spokrewniony z masjakazaurem oraz prawdopodobnie [[Velocisaurus|welocizaurem]] (zobacz [[Noasauridae#Kladogramy]]) . |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa rodzajowa ''Noasaurus'' znaczy " | + | Nazwa rodzajowa ''Noasaurus'' znaczy "jaszczur z północno-zachodniej Argentyny". "NOA" to skrót od Noroeste Argentino (Northwestern Argentina) czyli regionu zawierającego m.in. prowincję Salta. Od tej nazwy autorzy opisu nazwali [[Noasauridae]]. Epitet gatunkowy upamiętnia technika Juana C. Leala, który odnalazł szczątki tego teropdoda. |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
|{{V|''Noasaurus''}} | |{{V|''Noasaurus''}} | ||
| − | | {{Kpt|[[José Bonaparte|Bonaparte]]}} | + | | {{Kpt|[[José Bonaparte|Bonaparte]]}} i {{Kpt|[[Jaime Powell|Powell]]}}, [[1980]] |
|- | |- | ||
|{{V|''N. leali''}} | |{{V|''N. leali''}} | ||
| − | | {{Kpt|Bonaparte}} | + | | {{Kpt|[[Bonaparte]]}} i {{Kpt|[[Powell]]}}, [[1980]] |
|} | |} | ||
| Linia 71: | Linia 73: | ||
Agnolin, F.L., Martinelli, A.G. (2007). "Did oviraptorosaurs (Dinosauria; Theropoda) inhabit Argentina?", Cretaceous Research, 28(5): 785-790 | Agnolin, F.L., Martinelli, A.G. (2007). "Did oviraptorosaurs (Dinosauria; Theropoda) inhabit Argentina?", Cretaceous Research, 28(5): 785-790 | ||
| − | Carrano, M.T., Loewen, M.A., Sertich, J.J.W. (2011). "New materials of ''Masiakasaurus knopfleri'' Sampson, Carrano, and Forster, 2001, and implications for the morphology of the Noasauridae (Theropoda: Ceratosauria)" . Smithsonian Contributions to Paleobiology. 95 (95): 1–53. | + | Carrano, M. T., Loewen, M. A., & Sertich, J. J. W. (2011). "New materials of ''Masiakasaurus knopfleri'' Sampson, Carrano, and Forster, 2001, and implications for the morphology of the Noasauridae (Theropoda: Ceratosauria)". Smithsonian Contributions to Paleobiology. 95 (95): 1–53. |
| + | |||
| + | Carrano, M. T., & Sampson, S. D. (2008). "The Phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)". Journal of Systematic Palaeontology, 6, 183-236. | ||
| − | + | Frankfurt, N.G. & Chiappe, L.M. (1999). "A possible oviraptorosaur from the Late Cretaceous of northwestern Argentina". Journal of Vertebrate Paleontology. 19(1): 101-105 | |
| − | + | Hendrickx, C., Cerroni, M. A., Agnolín, F. L., Catalano, S., Ribeiro, C. F., & Delcourt, R. (2024). "Osteology, relationship, and feeding ecology of the theropod dinosaur ''Noasaurus leali'', from the Late Cretaceous of North-Western Argentina". Zoological Journal of the Linnean Society, 202(4), zlae150. [[doi:10.1093/zoolinnean/zlae150]] | |
Sampson, S.D., Carrano, M.T., Forster, C. A. (2001). "A bizarre predatory dinosaur from the Late Cretaceous of Madagascar" Nature, 409, 504–506. | Sampson, S.D., Carrano, M.T., Forster, C. A. (2001). "A bizarre predatory dinosaur from the Late Cretaceous of Madagascar" Nature, 409, 504–506. | ||
| Linia 83: | Linia 87: | ||
Mortimer, M. (online, 2024) [http://theropoddatabase.com/Ceratosauria.htm#Noasaurusleali] | Mortimer, M. (online, 2024) [http://theropoddatabase.com/Ceratosauria.htm#Noasaurusleali] | ||
| − | Paul, G.S. (2024) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" (3. edycja). wyd. Princeton University | + | Paul, G.S. (2024). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" (3. edycja). wyd. Princeton University |
<references/></small> | <references/></small> | ||
Aktualna wersja na dzień 23:14, 20 gru 2024
| Autor: | Tomasz Sokołowski |
| Korekta: | Maciej Ziegler, Krzysztof Lichota, Michał Siedlecki, Paweł Konarzewski |
| Noasaurus (noazaur) | |
|---|---|
| Długość | 3 m [1] |
| Wysokość | 80 cm (w biodrach) [1] |
| Masa | 38 kg [1] |
| Dieta | mięsożerny |
| Miejsce | Argentyna - Salta |
| Czas |
ok. 70-68 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja szkieletu noazaura. Autor: Jaime A. Headden. [3] | |
| Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Noasaurus to rodzaj niewielkiego teropoda z grupy ceratozaurów, żyjącego na terenie dzisiejszej Argentyny pod koniec ery mezozoicznej.
Odkrycia i materiał kopalny
Holotyp (PVL 4061) to fragmentaryczny szkielet, na który składają się lewa kość szczękowa, prawa k. kwadratowa, łuk neuralny czwartego kręgu szyjnego, czwarte żebro szyjne, kolejne żebro (dziesiąte szyjne bądź pierwsze grzbietowe), trzon kręgu grzbietowego, prawdopodobny paliczek trzeciego palca dłoni, możliwy paliczek pazura drugiego palca dłoni oraz kość śródstopia II prawdopodobnie należąca do niedojrzałego osobnika. Został znaleziony w osadach należących do mastrychckiej formacji Lecho i opisany przez Bonapartego i Powella w 1980 roku.
Materiał przypisany to okaz MACN 622 - przedni kręg szyjny. Początkowo został opisany jako należący do owiraptorozaura (Frankfurt i Chiappe, 1999), a osiem lat później został uznany za pozostałość noazaura, być może tak naprawdę należący do okazu typowego (Agnolín i Martinelli, 2007).
Do tego dinozaura może należeć również kolejny paliczek pazura drugiego palca dłoni.
Hendrickx i współpracownicy (2024) dokonali rewizji materiału kopalnego Noasaurus. Zdaniem badaczy do omawianego rodzaju z pewnością można przypisać holotyp. Z kolei kręg szyjny MACN VP 622 może należeć do nieokreślonego nozauryda lub pterozaura.
Budowa, paleobiologia i systematyka
Noazaur był małym dinozaurem drapieżnym wyglądającym podobnie do lepiej poznanego masjakazaura - prawdopodobnie miał od niego jeszcze bardziej wykrzywioną do dołu szczękę. Miał prawdopodobnie długą szyję i lekką budowę ciała. Z początku uważano, że noazaur posiadał kończyny tylne uzbrojone w sierpowate pazury, podobne do tych u dromeozaurydów, troodontydów i rodzaju Archaeopteryx. Jednak odkrycie madagaskarskiego Masiakasaurus obaliło tą tezę. Obecnie jednak uważa się, że pazury te mieściły się w "dłoniach", a nie na "stopach", podobnie jak u Megaraptor. Od swoich kuzynów różnił się szczegółami budowy czaszki, kręgów oraz łap. Najprawdopodobniej polował na kręgowce mniejsze od siebie w tym enantiornisy oraz gady łuskonośne i ryby, ścigając je lub polując na nie z zasadzki. Do chwytania śliskich zdobyczy mógł wykorzystywać swoje zakrzywione szczęki oraz łapy (Carrano i in., 2011; Paul, 2024; Hendrickx i in., 2024).
Noazaur jest przedstawicielem Abelisauroidea i rodzajem typowym w obrębie Noasauridae. Jest blisko spokrewniony z masjakazaurem oraz prawdopodobnie welocizaurem (zobacz Noasauridae#Kladogramy) .
Etymologia
Nazwa rodzajowa Noasaurus znaczy "jaszczur z północno-zachodniej Argentyny". "NOA" to skrót od Noroeste Argentino (Northwestern Argentina) czyli regionu zawierającego m.in. prowincję Salta. Od tej nazwy autorzy opisu nazwali Noasauridae. Epitet gatunkowy upamiętnia technika Juana C. Leala, który odnalazł szczątki tego teropdoda.
Spis gatunków
| Noasaurus | Bonaparte i Powell, 1980 |
| N. leali | Bonaparte i Powell, 1980 |
Wybrana bibliografia
Agnolin, F.L., Apesteguia, S., Chiarelli, P. (2004). "The end of a myth: The mysterious ungual claw of Noasaurus leali". Journal of Vertebrate Paleontology. 24(3): 301A-302A.
Agnolin, F.L., Chiarelli, P. (2010). "The position of the claws in Noasauridae (Dinosauria: Abelisauroidea) and its implications for abelisauroid manus evolution" Paläontologische Zeitschrift, 84, 2, 293-300.
Agnolin, F.L., Martinelli, A.G. (2007). "Did oviraptorosaurs (Dinosauria; Theropoda) inhabit Argentina?", Cretaceous Research, 28(5): 785-790
Carrano, M. T., Loewen, M. A., & Sertich, J. J. W. (2011). "New materials of Masiakasaurus knopfleri Sampson, Carrano, and Forster, 2001, and implications for the morphology of the Noasauridae (Theropoda: Ceratosauria)". Smithsonian Contributions to Paleobiology. 95 (95): 1–53.
Carrano, M. T., & Sampson, S. D. (2008). "The Phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)". Journal of Systematic Palaeontology, 6, 183-236.
Frankfurt, N.G. & Chiappe, L.M. (1999). "A possible oviraptorosaur from the Late Cretaceous of northwestern Argentina". Journal of Vertebrate Paleontology. 19(1): 101-105
Hendrickx, C., Cerroni, M. A., Agnolín, F. L., Catalano, S., Ribeiro, C. F., & Delcourt, R. (2024). "Osteology, relationship, and feeding ecology of the theropod dinosaur Noasaurus leali, from the Late Cretaceous of North-Western Argentina". Zoological Journal of the Linnean Society, 202(4), zlae150. doi:10.1093/zoolinnean/zlae150
Sampson, S.D., Carrano, M.T., Forster, C. A. (2001). "A bizarre predatory dinosaur from the Late Cretaceous of Madagascar" Nature, 409, 504–506.
Ford, T. (online, 2024) [4]
Mortimer, M. (online, 2024) [5]
Paul, G.S. (2024). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" (3. edycja). wyd. Princeton University
![[3]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Noasaurus_leali_skeletal_diagram.png){kind=link}
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Noasaurus_hypothetical_skull_Headden.jpg){kind=link}