Panoplosaurus: Różnice pomiędzy wersjami
m (→Spis gatunków) |
m |
||
| (Nie pokazano 3 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| + | Do sprawdzenia i aktualizacji. | ||
| + | |||
{{DISPLAYTITLE:''Panoplosaurus''}} | {{DISPLAYTITLE:''Panoplosaurus''}} | ||
<small> | <small> | ||
| Linia 9: | Linia 11: | ||
| [[Tomasz Sokołowski]] | | [[Tomasz Sokołowski]] | ||
| + | [[Kamil Kamiński]] | ||
|} | |} | ||
</small> | </small> | ||
| Linia 49: | Linia 52: | ||
[[Nodosauridae]] | [[Nodosauridae]] | ||
| + | |||
| + | [[Panoplosaurini]] | ||
|- | |- | ||
| colspan=2 |[[Plik:Panoplosaurus_mirus_Julius_Csotonyi.PNG|Panoplosaurus_mirus_Julius_Csotonyi.PNG]] | | colspan=2 |[[Plik:Panoplosaurus_mirus_Julius_Csotonyi.PNG|Panoplosaurus_mirus_Julius_Csotonyi.PNG]] | ||
| Linia 58: | Linia 63: | ||
==Budowa== | ==Budowa== | ||
| − | Jego niskie, szerokie ciało pokrywał rozbudowany pancerz, na który składały się | + | Jego niskie, szerokie ciało pokrywał rozbudowany pancerz, na który składały się wyrastające ze skóry kostne płyty chroniące jego głowę, szyję, grzbiet i ogon. Głowa była osłonięta kostnym pancerzem. Panoplozaur posiadał również kolce na szyi, bokach, ogonie i na grzbiecie. Jego twarda skóra i liczne wyrostki powodowały, że dla większości drapieżników był on zbyt ciernistym posiłkiem. Miał typowy dla roślinożernego dinozaura bezzębny dziób i małe, liściokształtne zęby. Ze względu na swoją masę poruszał się wyłącznie na czterech łapach, żywiąc się nisko rosnącymi roślinami. Podobnie jak u innych nodozaurydów, jego pysk był wąski, co sugeruje selektywna dietę. Badania za pomocą metody elementów skończonych pokazały, że szczęki panoplozaura zaciskały się z większą siłą niż u ankylozauryda ''[[Euoplocephalus]]'', mógł on więc żywić się twardszym pokarmem (Ballell i in., 2023). Położenie kłykcia potylicznego sugeruje, że panoplozaur trzymał swój łeb nisko. Co nietypowe dla czworonożnego zwierzęcia, nodozauryd ten miał tylko trzy palce na stopach. Znalezione czaszki nieco się różniły. [[Robert Bakker|Bakker]] w [[1988]] roku zasugerował więc, że są to szczątki więcej niż jednego [[gatunek|gatunku]]. Jednak [[Kenneth Carpenter|Carpenter]] ([[1990]]) stwierdził, że różnice te są wynikiem po części uszkodzeń [[skamieniałość|skamieniałości]], a po części różnicami w wieku i płci zwierząt. Przypuszczał, że osobniki z krótszymi szczękami mogą być młode. |
==''Panoplosaurus'' a ''Edmontonia''== | ==''Panoplosaurus'' a ''Edmontonia''== | ||
| − | W tym samym miejscu i czasie co panoplozaur żyła ''[[Edmontonia]] rugosidens'', | + | W tym samym miejscu i czasie co panoplozaur żyła ''[[Edmontonia]] rugosidens'', którą kiedyś uważano za gatunek [[rodzaj]]u ''Panoplosaurus''. Z tego powodu wiele rekonstrukcji panoplozaura w rzeczywistości przedstawia tego drugiego nodozauryda. Różniły się jednak dość wyraźnie - panoplozaur nie miał charakterystycznych kolców barkowych edmontonii, skierowanych w dół i do przodu. Różniły się także kształtem czaszki i zębów. Panoplozaur miał ją wyższą i mocniej opancerzoną. Inna była także budowa kręgów i ''synsakrum'' - u edmontonii przyrośnięte były trzy kręgi krzyżowe, a u tego drugiego cztery. Dodatkowo u panoplozaura kość krucza i łopatka były zrośnięte. |
| − | [[Rodzaj]] ''[[Edmontonia]]'' przetrwał dłużej niż ''Panoplosaurus'', który wymarł około 74 milionów lat temu | + | [[Rodzaj]] ''[[Edmontonia]]'' przetrwał dłużej niż ''Panoplosaurus'', który wymarł około 74 milionów lat temu. |
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| + | [[Plik:Panoplosaurus.jpg|300px|thumb|right|Czaszka holotypu (z Lambe, 1919).]] | ||
- [[Holotyp]]: | - [[Holotyp]]: | ||
| − | NMC 2759 to artykułowane: czaszka, kręgi szyjne i | + | NMC 2759 to artykułowane: czaszka, kręgi szyjne i początkowe grzbietowe zraz z opancerzeniem. W skład osobnika typowego wchodzą także: kilka środkowych i dalszych kręgów grzbietowych, część ''synsakrum'' z jednym kręgiem grzbietowym, czterema krzyżowymi i jednym ogonowym, kilka wolnych kręgów ogonowych, żebra szyjne, lewa kość łopatkowo-krucza i ramienna, kompletna(?) trójpalczasta kończyna przednia, kość piszczelowa i strzałkowa, skostniała płyta międzymostkowa, para skostniałych połączeń między wyrostkiem mieczykowatym a mostkiem, różne elementy stopy i ponad 200 tarczek. |
- Przypisany osobnik: | - Przypisany osobnik: | ||
| − | ROM 1215 zawiera czaszkę, | + | ROM 1215 zawiera czaszkę, lewą żuchwę, pierwsze kręgi szyjne czyli [[atlas|dźwigacz]] i obrotnik, kilka kręgów piersiowych, ogonowych i szyjnych (wraz z żebrami), prawą kość łopatkowo-kruczą, obie płyty mostkowe , skostniała płyta międzymostkowa, para skostniałych połączeń między wyrostkiem mieczykowatym a mostkiem, obie kości ramienne, prawą kość łokciową, trzy paliczki, ponad 200 płytek kostnych i 38 gastrolitów. |
- ''Panoplosaurus'' sp.: | - ''Panoplosaurus'' sp.: | ||
| Linia 86: | Linia 92: | ||
|- | |- | ||
| ''P. longiceps'' | | ''P. longiceps'' | ||
| − | | {{Kpt|[[Charles M. Sternberg|Sternberg]]}}, [[1928]] | + | | {{Kpt|[[Charles M. Sternberg|Sternberg]]}}, [[1928]] ({{Kpt|Coombs}}, [[1971]]) |
| = ''[[Edmontonia]] longiceps'' | | = ''[[Edmontonia]] longiceps'' | ||
|- | |- | ||
| ''P. rugosidens'' | | ''P. rugosidens'' | ||
| − | | {{Kpt|[[Charles Gilmore|Gilmore]]}}, [[1930]] | + | | {{Kpt|[[Charles Gilmore|Gilmore]]}}, [[1930]] ({{Kpt|Coombs}}, 1971) |
| = ''[[Edmontonia]] rugosidens'' | | = ''[[Edmontonia]] rugosidens'' | ||
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | <small> | + | <small>Ballell, A., Mai, B. & Benton, M.J. (2023). "Divergent strategies in cranial biomechanics and feeding ecology of the ankylosaurian dinosaurs. Scientific Report 13, 18242. [[https://doi.org/10.1038/s41598-023-45444-1]]. |
| + | |||
Carpenter, K. 1990. Ankylosaur systematics: example using Panoplosaurus and Edmontonia (Ankylosauria: Nodosauridae). In Carpenter, K. & Currie, P. J. (eds) Dinosaur Systematics: Approaches and Perspectives. Cambridge University Press, Cambridge, pp. 281-298. | Carpenter, K. 1990. Ankylosaur systematics: example using Panoplosaurus and Edmontonia (Ankylosauria: Nodosauridae). In Carpenter, K. & Currie, P. J. (eds) Dinosaur Systematics: Approaches and Perspectives. Cambridge University Press, Cambridge, pp. 281-298. | ||
| − | http://scienceblogs.com/tetrapodzoology/2008/02/panoplosaurus.php | + | http://scienceblogs.com/tetrapodzoology/2008/02/panoplosaurus.php [kopia https://web.archive.org/web/20110727210126/http://scienceblogs.com/tetrapodzoology/2008/02/panoplosaurus.php ] |
| − | |||
| − | http:// | ||
| − | + | http://www.dinoruss.com/de_4/5a77df1.htm [kopia https://web.archive.org/web/20080328045122/http://www.dinoruss.com/de_4/5a77df1.htm ] | |
</small> | </small> | ||
| Linia 115: | Linia 120: | ||
[[Kategoria:Kreda]] | [[Kategoria:Kreda]] | ||
[[Kategoria:Kampan]] | [[Kategoria:Kampan]] | ||
| + | [[Kategoria:Do sprawdzenia]] | ||
Aktualna wersja na dzień 21:31, 24 mar 2024
Do sprawdzenia i aktualizacji.
| Autor: | Korekta: |
| Maciej Ziegler
"Riloy" |
Tomasz Sokołowski |
| Panoplosaurus (panoplozaur) | |
|---|---|
| Długość: | 5-7 m |
| Masa: | 0,7-3 t |
| Miejsce występowania: | Kanada - Alberta
(grupa Judith River - Wedge) i USA - Teksas (formacja Aguja) |
| Czas występowania | ok. 76 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Rekonstrukcja przyżyciowa, w tle Styracosaurus. Autor: Julius Csotonyi [1] | |
Wstęp
Panoplozaur był podobnym do czołgu nodozaurydem, czyli ankylozaurem bez kostnej maczugi na ogonie. Żył w późnej kredzie na zachodzie Ameryki Północnej. Jest jednym z lepiej znanych nodozaurydów - znaleziono dwa niekompletne szkielety i trzy czaszki. Jego nazwa oznacza "jaszczur w pełni opancerzony" - ze względu na jego kolczasty pancerz.
Budowa
Jego niskie, szerokie ciało pokrywał rozbudowany pancerz, na który składały się wyrastające ze skóry kostne płyty chroniące jego głowę, szyję, grzbiet i ogon. Głowa była osłonięta kostnym pancerzem. Panoplozaur posiadał również kolce na szyi, bokach, ogonie i na grzbiecie. Jego twarda skóra i liczne wyrostki powodowały, że dla większości drapieżników był on zbyt ciernistym posiłkiem. Miał typowy dla roślinożernego dinozaura bezzębny dziób i małe, liściokształtne zęby. Ze względu na swoją masę poruszał się wyłącznie na czterech łapach, żywiąc się nisko rosnącymi roślinami. Podobnie jak u innych nodozaurydów, jego pysk był wąski, co sugeruje selektywna dietę. Badania za pomocą metody elementów skończonych pokazały, że szczęki panoplozaura zaciskały się z większą siłą niż u ankylozauryda Euoplocephalus, mógł on więc żywić się twardszym pokarmem (Ballell i in., 2023). Położenie kłykcia potylicznego sugeruje, że panoplozaur trzymał swój łeb nisko. Co nietypowe dla czworonożnego zwierzęcia, nodozauryd ten miał tylko trzy palce na stopach. Znalezione czaszki nieco się różniły. Bakker w 1988 roku zasugerował więc, że są to szczątki więcej niż jednego gatunku. Jednak Carpenter (1990) stwierdził, że różnice te są wynikiem po części uszkodzeń skamieniałości, a po części różnicami w wieku i płci zwierząt. Przypuszczał, że osobniki z krótszymi szczękami mogą być młode.
Panoplosaurus a Edmontonia
W tym samym miejscu i czasie co panoplozaur żyła Edmontonia rugosidens, którą kiedyś uważano za gatunek rodzaju Panoplosaurus. Z tego powodu wiele rekonstrukcji panoplozaura w rzeczywistości przedstawia tego drugiego nodozauryda. Różniły się jednak dość wyraźnie - panoplozaur nie miał charakterystycznych kolców barkowych edmontonii, skierowanych w dół i do przodu. Różniły się także kształtem czaszki i zębów. Panoplozaur miał ją wyższą i mocniej opancerzoną. Inna była także budowa kręgów i synsakrum - u edmontonii przyrośnięte były trzy kręgi krzyżowe, a u tego drugiego cztery. Dodatkowo u panoplozaura kość krucza i łopatka były zrośnięte. Rodzaj Edmontonia przetrwał dłużej niż Panoplosaurus, który wymarł około 74 milionów lat temu.
Materiał kopalny
- Holotyp:
NMC 2759 to artykułowane: czaszka, kręgi szyjne i początkowe grzbietowe zraz z opancerzeniem. W skład osobnika typowego wchodzą także: kilka środkowych i dalszych kręgów grzbietowych, część synsakrum z jednym kręgiem grzbietowym, czterema krzyżowymi i jednym ogonowym, kilka wolnych kręgów ogonowych, żebra szyjne, lewa kość łopatkowo-krucza i ramienna, kompletna(?) trójpalczasta kończyna przednia, kość piszczelowa i strzałkowa, skostniała płyta międzymostkowa, para skostniałych połączeń między wyrostkiem mieczykowatym a mostkiem, różne elementy stopy i ponad 200 tarczek.
- Przypisany osobnik:
ROM 1215 zawiera czaszkę, lewą żuchwę, pierwsze kręgi szyjne czyli dźwigacz i obrotnik, kilka kręgów piersiowych, ogonowych i szyjnych (wraz z żebrami), prawą kość łopatkowo-kruczą, obie płyty mostkowe , skostniała płyta międzymostkowa, para skostniałych połączeń między wyrostkiem mieczykowatym a mostkiem, obie kości ramienne, prawą kość łokciową, trzy paliczki, ponad 200 płytek kostnych i 38 gastrolitów.
- Panoplosaurus sp.:
Okaz zaliczony do rodzaju Panoplosaurus to zrośnięta kość łapatkowo-krucza odnaleziona w osadach formacji Aguja w Teksasie (OMNH, bez numeru katalogowego).
Spis gatunków
| Panoplosaurus | Lambe, 1919 | |
|---|---|---|
| P. mirus | Lambe, 1919 | |
| P. longiceps | Sternberg, 1928 (Coombs, 1971) | = Edmontonia longiceps |
| P. rugosidens | Gilmore, 1930 (Coombs, 1971) | = Edmontonia rugosidens |
Bibliografia
Ballell, A., Mai, B. & Benton, M.J. (2023). "Divergent strategies in cranial biomechanics and feeding ecology of the ankylosaurian dinosaurs. Scientific Report 13, 18242. [[2]].
Carpenter, K. 1990. Ankylosaur systematics: example using Panoplosaurus and Edmontonia (Ankylosauria: Nodosauridae). In Carpenter, K. & Currie, P. J. (eds) Dinosaur Systematics: Approaches and Perspectives. Cambridge University Press, Cambridge, pp. 281-298.
http://scienceblogs.com/tetrapodzoology/2008/02/panoplosaurus.php [kopia https://web.archive.org/web/20110727210126/http://scienceblogs.com/tetrapodzoology/2008/02/panoplosaurus.php ]
http://www.dinoruss.com/de_4/5a77df1.htm [kopia https://web.archive.org/web/20080328045122/http://www.dinoruss.com/de_4/5a77df1.htm ]
