Ajkaceratops: Różnice pomiędzy wersjami
m |
m (→Paleoekologia) |
||
| (Nie pokazano 13 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{DISPLAYTITLE:''Ajkaceratops''}} | {{DISPLAYTITLE:''Ajkaceratops''}} | ||
| − | + | {{Opis | |
| − | { | + | |Autor = [[Paweł Kryta]], [[Marcin Szermański]] |
| − | | Autor | + | |Korekta = [[Maciej Ziegler]], [[Łukasz Czepiński]], [[Paweł Konarzewski]] |
| − | + | |nazwa = ''Ajkaceratops'' (ajkaceratops) | |
| − | + | |długość = ok. 1 m | |
| − | + | |masa = | |
| − | [[Marcin Szermański]] | + | |wysokość = |
| − | | [[Maciej Ziegler]] | + | |dieta = roślinożerny |
| − | | | + | |miejsce = [[Węgry]] - Iharkút |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | [[Węgry]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | <small>([[formacja]] [[Csehbánya]])</small> | ||
| + | |czas = {{Występowanie|86.3|83.6}} | ||
| + | ok. 86,3–83,6 [[Ma]]<br> | ||
<small>późna [[kreda]] ([[santon]])</small> | <small>późna [[kreda]] ([[santon]])</small> | ||
| − | | | + | |systematyka = [[Dinosauria]] |
| − | |||
| − | |||
[[Ornithischia]] | [[Ornithischia]] | ||
| − | + | ?[[Ceratopsia]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[Ceratopsia | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | |grafika = Ajkaceratops_EF.png | |
| − | | | + | |podpis = Rekonstrukcja ''Ajkaceratops'' jako nieokreślonego dinozaura ptasiomiednicznego. Autor: Edyta Felcyn-Kowalska. |
| − | | | + | |PorównanieGrupa = |
| − | + | |PorównanieDługość = | |
| − | | | + | |mapa = <display_points type="terrain" zoom=4> |
| − | + | 47°14' N, 17°38' E~[[Formacja Csehbánya]], Iharkút, hrabstwo Veszprém, [[Węgry]]~<small>''A. kozmai''<br> | |
| − | | | ||
| − | | | ||
| − | <display_points type="terrain" zoom=4> | ||
| − | 47°14' N, 17°38' E | ||
</display_points> | </display_points> | ||
| − | + | }} | |
| − | |||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Ajkaceratops'' to [[rodzaj]] dinozaura | + | ''Ajkaceratops'' to [[rodzaj]] [[Ornithischia|dinozaura ptasiomiednicznego]], być może [[ceratops]]. Jego szczątki odkryte zostały nieopodal węgierskiego miasta Ajka w skałach datowanych na późną kredę ([[santon]]). Jako ceratops, byłby on jedynym, obok niepewnego ''[[Craspedodon]]'' i fragmentarycznych znalezisk ze Szwecji, przedstawicielem tej grupy z Europy. Nie osiągał on dużych rozmiarów, mierzył około 1 metra długości. ''Ajkaceratops'' został opisany przez [[Attila Ősi|Ősi]]ego, [[Richard Butler|Butler]]a i [[David Weishampel|Weishampel]]a w [[2010]] roku. |
| − | + | ==Materiał kopalny i systematyka== | |
| + | [[Plik: Ajkaceratops.jpg|250px|thumb|right|Holotyp ''Ajkaceratops'' - przód pyska.]] | ||
| − | + | [[Holotyp]] o numerze katalogowym MTM V2009.192.1 to następujące kości: zrośnięte kości przedszczękowe i (prawdopodobnie) rostralna z elementami kości szczękowej. Przechowywany on jest w Węgierskim Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie. | |
| − | [[Holotyp]] o numerze katalogowym MTM V2009.192.1 to następujące kości: zrośnięte kości przedszczękowe i rostralna z elementami kości szczękowej. Przechowywany on jest w Węgierskim Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie. | ||
Materiał przypisany: MTM V2009.193.1, V2009.194.1, V2009.195.1, V2009.196.1 to cztery kości przedzębowe. | Materiał przypisany: MTM V2009.193.1, V2009.194.1, V2009.195.1, V2009.196.1 to cztery kości przedzębowe. | ||
| + | |||
| + | Autorzy oryginalnego opisu uznali, że ''Ajkaceratops'' należał prawdopodobnie do [[Protoceratopsidae]], a obecność dodatkowego otworu przedoczodołowego na miejscu styku kości szczękowej i przedszczękowej, zasugerowało autorom jego bliskie pokrewieństwo z ''[[Bagaceratops]]'' z [[Mongolia|Mongolii]] (Ősi i in., 2010). Morschhauser i współpracownicy (2019) wskazują, że ''Ajkaceratops'' jest bazalnym przedstawicielem [[Ceratopsoidea]]. Ze względu na szczątkowy materiał kopalny, przynależność ''Ajkaceratops'' do dinozaurów rogatych, oraz obecność kości rostralnej była kwestionowana (Makovicky, 2012; Czepiński, 2020). Sam otwór na szwie przedszczekowo-szczękowym tylko pobieżnie przypomina ten u ''Bagaceratops'', i może być homologiczny z przednim obniżeniem na k. szczękowej u innych ptasiomiednicznych, np. ''[[Thescelosaurus]]'' (Czepiński, 2020). Niedawne badania zębów z Csehbánya zdają się jednak sugerować, że ceratopsy były obecne w tym miejscu (Virág i Ősi, 2017). Czepiński i Madzia (2024) szczegółowo opisali skamieniałości należące do ''Ajkaceratops''. Badacze ci sądzą, że pysk opisywanego dinozaura jedynie powierzchownie przypomina obecny u [[ceratops]]ów. Zatem dziób może być utworzony z domniemanej kości rostralnej lub przerośniętej kości przedszczękowej. Mimo iż niektóre analizy filogenetyczne autorów publikacji umieszczały ''Ajkaceratops'' wewnątrz Ceratopsia i nie wykluczają jego przynależności do tego [[klad]]u, to jednak zastrzegają, że pozycja systematyczna dinozaura jest niepewna. Czepiński i Madzia zauważyli również, że zęby pierwotnie przypisane do ''Ajkaceratops'' przez Virága i Ősi'ego (2017) bardzo przypominają obecne u przedstawicieli [[Rhabdodontidae]], zwłaszcza ''[[Mochlodon|Mochlodon vorosi]]''. | ||
==Lokalizacja odkryć== | ==Lokalizacja odkryć== | ||
| − | [[Formacja Csehbánya]] ([[santon]]), Iharkút, hrabstwo Veszprém, zachodnie [[Węgry]]. W okolicach tych znaleziono wcześniej inne późnokredowe dinozaury, takie jak endemiczne [[ornitopod]]y i [[bazalny|bazalne]] [[nodozauryd]]y. | + | [[Formacja]] [[Csehbánya]] ([[santon]]), Iharkút, hrabstwo Veszprém, zachodnie [[Węgry]]. W okolicach tych znaleziono wcześniej inne późnokredowe dinozaury, takie jak endemiczne [[ornitopod]]y i [[bazalny|bazalne]] [[nodozauryd]]y. |
==Paleoekologia== | ==Paleoekologia== | ||
| − | W [[santon]]ie [[Europa]] była podzielona na wiele wysp. W tym czasie z dinozaurów oprócz ajkaceratopsa żył tam inny dinozaur ptasiomiedniczny ''[[Craspedodon]]''. Na Węgrzech występował także nodozauryd ''[[Hungarosaurus]]'' i [[Rhabdodontidae| | + | W [[santon]]ie [[Europa]] była podzielona na wiele wysp. W tym czasie z dinozaurów oprócz ajkaceratopsa żył tam inny dinozaur ptasiomiedniczny ''[[Craspedodon]]''. Na Węgrzech występował także nodozauryd ''[[Hungarosaurus]]'' i [[Rhabdodontidae|rabdodontyd]] ''[[Mochlodon]]''. Z innych gadów kopalnych przestworza opanował pterozaur ''Bakonydraco'', a w morzach występował mozazauryd ''[[Eonatator]]''. Natomiast wśród flory występowała także roślina drapieżna z [[rodzaj]]u ''Palaeoaldrovanda''. |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| Linia 85: | Linia 51: | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | |{{V|''Ajkaceratops''}} | |
| − | | {{Kpt|[[Attila Ősi|Ősi]], [[Richard Butler|Butler]] i [[David Weishampel|Weishampel]]}}, [[2010]] | + | | {{Kpt|[[Attila Ősi|Ősi]], [[Richard Butler|Butler]]}} i {{Kpt|[[David Weishampel|Weishampel]]}}, [[2010]] |
|- | |- | ||
| − | + | |{{V| ''A. kozmai''}} | |
| − | | {{Kpt|[[Attila Ősi|Ősi]], [[Richard Butler|Butler]] i [[David Weishampel|Weishampel]]}}, [[2010]] | + | | {{Kpt|[[Attila Ősi|Ősi]], [[Richard Butler|Butler]]}} i {{Kpt|[[David Weishampel|Weishampel]]}}, [[2010]] |
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | <small>Ősi, | + | <small> |
| + | Czepiński, Ł., (2020). "Ontogeny and variation of a protoceratopsid dinosaur ''Bagaceratops rozhdestvenskyi'' from the Late Cretaceous of the Gobi Desert". ''Historical Biology'' [[doi:10.1080/08912963.2019.1593404]] | ||
| + | |||
| + | Czepiński, Ł., & Madzia, D. (2024). "Osteology, phylogenetic affinities, and palaeobiogeographic significance of the bizarre ornithischian dinosaur ''Ajkaceratops kozmai'' from the Late Cretaceous European archipelago". Zoological Journal. [[doi:10.1093/zoolinnean/zlae048.]] | ||
| + | |||
| + | Makovicky, P.J., (2012). ''Marginocephalia''. W: Brett-Surman, M.K., Holtz, T.R., Farlow, J.O., editors. ''The complete dinosaur''. Bloomington: Indiana University Press; p. 527–549. | ||
| + | |||
| + | Morschhauser, E. M., You, H., Li, D., & Dodson, P. (2019). "Phylogenetic history of ''Auroraceratops rugosus'' (Ceratopsia: Ornithischia) from the Lower Cretaceous of Gansu Province, China". Journal of Vertebrate Paleontology, 38(sup1), 117-147. [[doi:10.1080/02724634.2018.1509866]] | ||
| + | |||
| + | Ősi, A. Butler, R.J., Weishampel, D.B., (2010). "A Late Cretaceous ceratopsian dinosaur from Europe with Asian affinities". ''Nature'' 465 (7297): 466–468. [[doi:10.1038/nature09019]] | ||
| + | |||
| + | Virág, A. & Ősi, A. (2017). "Morphometry, microstructure, and wear pattern of neornithischian dinosaur teeth from the upper cretaceous Iharkút locality (Hungary)". ''Anatomical Record'' 300: 1439–1463. | ||
http://en.wikipedia.org/wiki/Ajkaceratops</small> | http://en.wikipedia.org/wiki/Ajkaceratops</small> | ||
| Linia 99: | Linia 76: | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
[[Kategoria:Ornithischia]] | [[Kategoria:Ornithischia]] | ||
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria:Ornithischia bazalne]] |
| − | |||
[[Kategoria:Europa]] | [[Kategoria:Europa]] | ||
[[Kategoria:Węgry]] | [[Kategoria:Węgry]] | ||
Aktualna wersja na dzień 09:45, 13 maj 2024
| Autor: | Paweł Kryta, Marcin Szermański |
| Korekta: | Maciej Ziegler, Łukasz Czepiński, Paweł Konarzewski |
| Ajkaceratops (ajkaceratops) | |
|---|---|
| Długość | ok. 1 m |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Węgry - Iharkút |
| Czas | |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja Ajkaceratops jako nieokreślonego dinozaura ptasiomiednicznego. Autor: Edyta Felcyn-Kowalska. | |
| Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Ajkaceratops to rodzaj dinozaura ptasiomiednicznego, być może ceratops. Jego szczątki odkryte zostały nieopodal węgierskiego miasta Ajka w skałach datowanych na późną kredę (santon). Jako ceratops, byłby on jedynym, obok niepewnego Craspedodon i fragmentarycznych znalezisk ze Szwecji, przedstawicielem tej grupy z Europy. Nie osiągał on dużych rozmiarów, mierzył około 1 metra długości. Ajkaceratops został opisany przez Ősiego, Butlera i Weishampela w 2010 roku.
Materiał kopalny i systematyka
Holotyp o numerze katalogowym MTM V2009.192.1 to następujące kości: zrośnięte kości przedszczękowe i (prawdopodobnie) rostralna z elementami kości szczękowej. Przechowywany on jest w Węgierskim Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie.
Materiał przypisany: MTM V2009.193.1, V2009.194.1, V2009.195.1, V2009.196.1 to cztery kości przedzębowe.
Autorzy oryginalnego opisu uznali, że Ajkaceratops należał prawdopodobnie do Protoceratopsidae, a obecność dodatkowego otworu przedoczodołowego na miejscu styku kości szczękowej i przedszczękowej, zasugerowało autorom jego bliskie pokrewieństwo z Bagaceratops z Mongolii (Ősi i in., 2010). Morschhauser i współpracownicy (2019) wskazują, że Ajkaceratops jest bazalnym przedstawicielem Ceratopsoidea. Ze względu na szczątkowy materiał kopalny, przynależność Ajkaceratops do dinozaurów rogatych, oraz obecność kości rostralnej była kwestionowana (Makovicky, 2012; Czepiński, 2020). Sam otwór na szwie przedszczekowo-szczękowym tylko pobieżnie przypomina ten u Bagaceratops, i może być homologiczny z przednim obniżeniem na k. szczękowej u innych ptasiomiednicznych, np. Thescelosaurus (Czepiński, 2020). Niedawne badania zębów z Csehbánya zdają się jednak sugerować, że ceratopsy były obecne w tym miejscu (Virág i Ősi, 2017). Czepiński i Madzia (2024) szczegółowo opisali skamieniałości należące do Ajkaceratops. Badacze ci sądzą, że pysk opisywanego dinozaura jedynie powierzchownie przypomina obecny u ceratopsów. Zatem dziób może być utworzony z domniemanej kości rostralnej lub przerośniętej kości przedszczękowej. Mimo iż niektóre analizy filogenetyczne autorów publikacji umieszczały Ajkaceratops wewnątrz Ceratopsia i nie wykluczają jego przynależności do tego kladu, to jednak zastrzegają, że pozycja systematyczna dinozaura jest niepewna. Czepiński i Madzia zauważyli również, że zęby pierwotnie przypisane do Ajkaceratops przez Virága i Ősi'ego (2017) bardzo przypominają obecne u przedstawicieli Rhabdodontidae, zwłaszcza Mochlodon vorosi.
Lokalizacja odkryć
Formacja Csehbánya (santon), Iharkút, hrabstwo Veszprém, zachodnie Węgry. W okolicach tych znaleziono wcześniej inne późnokredowe dinozaury, takie jak endemiczne ornitopody i bazalne nodozaurydy.
Paleoekologia
W santonie Europa była podzielona na wiele wysp. W tym czasie z dinozaurów oprócz ajkaceratopsa żył tam inny dinozaur ptasiomiedniczny Craspedodon. Na Węgrzech występował także nodozauryd Hungarosaurus i rabdodontyd Mochlodon. Z innych gadów kopalnych przestworza opanował pterozaur Bakonydraco, a w morzach występował mozazauryd Eonatator. Natomiast wśród flory występowała także roślina drapieżna z rodzaju Palaeoaldrovanda.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Ajkaceratops (Ajka + gr. cera + tops) znaczy "rogate oblicze z Ajka" – miasta, nieopodal którego został odnaleziony holotyp. Epitet gatunkowy kozmai honoruje Károlya Kozmę.
Spis gatunków
| Ajkaceratops | Ősi, Butler i Weishampel, 2010 |
| A. kozmai | Ősi, Butler i Weishampel, 2010 |
Bibliografia
Czepiński, Ł., (2020). "Ontogeny and variation of a protoceratopsid dinosaur Bagaceratops rozhdestvenskyi from the Late Cretaceous of the Gobi Desert". Historical Biology doi:10.1080/08912963.2019.1593404
Czepiński, Ł., & Madzia, D. (2024). "Osteology, phylogenetic affinities, and palaeobiogeographic significance of the bizarre ornithischian dinosaur Ajkaceratops kozmai from the Late Cretaceous European archipelago". Zoological Journal. doi:10.1093/zoolinnean/zlae048.
Makovicky, P.J., (2012). Marginocephalia. W: Brett-Surman, M.K., Holtz, T.R., Farlow, J.O., editors. The complete dinosaur. Bloomington: Indiana University Press; p. 527–549.
Morschhauser, E. M., You, H., Li, D., & Dodson, P. (2019). "Phylogenetic history of Auroraceratops rugosus (Ceratopsia: Ornithischia) from the Lower Cretaceous of Gansu Province, China". Journal of Vertebrate Paleontology, 38(sup1), 117-147. doi:10.1080/02724634.2018.1509866
Ősi, A. Butler, R.J., Weishampel, D.B., (2010). "A Late Cretaceous ceratopsian dinosaur from Europe with Asian affinities". Nature 465 (7297): 466–468. doi:10.1038/nature09019
Virág, A. & Ősi, A. (2017). "Morphometry, microstructure, and wear pattern of neornithischian dinosaur teeth from the upper cretaceous Iharkút locality (Hungary)". Anatomical Record 300: 1439–1463.
