Isaberrysaura: Różnice pomiędzy wersjami
m (systematyka) |
m |
||
| (Nie pokazano 9 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{DISPLAYTITLE:''Isaberrysaura''}} | {{DISPLAYTITLE:''Isaberrysaura''}} | ||
| − | + | {{Opis | |
| − | + | |Autor = [[Mateusz Tałanda]] | |
| − | | | + | |Korekta = [[Maciej Ziegler]], [[Piotr Bajdek]], [[Paweł Konarzewski]] |
| − | | | + | |nazwa = ''Isaberrysaura'' (izaberryzaura) |
| − | |- | + | |długość = 5-6 m |
| − | + | |wysokość = | |
| − | | | + | |masa = |
| − | |} | + | |dieta = roślinożerny |
| − | < | + | |miejsce = [[Argentyna]] - Neuquén |
| + | <small>([[formacja]] [[Los Molles]] - najwyższe warstwy)</small> | ||
| + | |czas = {{Występowanie|170|169}} | ||
| + | ok. 170 [[Ma]]<br> | ||
| + | <small>[[środkowa jura]] ([[bajos]]) | ||
| + | |systematyka = [[Dinosauria]] | ||
| + | |||
| + | [[Ornithischia]] | ||
| − | + | [[Genasauria]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | ? [[Thyreophora]]<ref name="Han i in., 2018>Han, F., Forster, C. A., Xu, X., & Clark, J. M. (2018). "Postcranial anatomy of ''Yinlong downsi'' (Dinosauria: Ceratopsia) from the Upper Jurassic Shishugou Formation of China and the phylogeny of basal ornithischians". Journal of Systematic Palaeontology, 16(14), 1159-1187.[[doi:10.1080/14772019.2017.1369185]]</ref>/ ??? [[Neornithischia]]<ref>Saldago i in., 2017</ref> | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | < | + | ?? [[Stegosauria]]<ref name="Han i in., 2018></ref><ref>Dieudonné, P. E., Cruzado-Caballero, P., Godefroit, P., & Tortosa, T. (2021). "A new phylogeny of cerapodan dinosaurs". Historical Biology, 33(10), 2335-2355. [[doi:10.1080/08912963.2020.1793979]]</ref><ref>Yang, Y., Wu, W., Dieudonné, P. E., & Godefroit, P. (2020). "A new basal ornithopod dinosaur from the Lower Cretaceous of China". PeerJ, 8, e9832. [[doi:10.7717/peerj.9832]]</ref><ref name="Maidment i in., 2020>Maidment, S.C.R., Raven, T.J., Ouarhache, D., Barrett, P.M. (2020). "North Africa's first stegosaur: Implications for Gondwanan thyreophoran dinosaur diversity". Gondwana Research, 77(82-97). [[doi:10.1016/j.gr.2019.07.007]]</ref><ref name="Riguetti i in., 2022>Riguetti, F.J., Apesteguía, S. & Pereda-Suberbiola, X. (2022). "A new Cretaceous thyreophoran from Patagonia supports a South American lineage of armoured dinosaurs". Scientific Reports. 12 (1): 11621. [[doi:10.1038/s41598-022-15535-6]]</ref><ref>Raven, T.J., Barrett, P.M., Joyce, C.B. & Maidment, S.C.R. (2023) "The phylogenetic relationships and evolutionary history of the armoured dinosaurs (Ornithischia: Thyreophora)". Journal of Systematic Palaeontology, 21:1, 2205433. [[doi:10.1080/14772019.2023.2205433]].</ref> |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[ | + | ??? [[Huayangosauridae]] <ref name="Maidment i in., 2020></ref><ref name="Han i in., 2018></ref><ref name="Riguetti i in., 2022></ref> |
| − | + | |grafika = Isaberrysaura mollensis.png | |
| − | | | + | |podpis = Rekonstrukcja ''Isaberrysaura'' jako przedstawiciela [[Stegosauria]]. Autor: Connor Ashbridge [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Isaberrysaura_mollensis.png] |
| − | | | + | |PorównanieGrupa = |
| − | + | |PorównanieDługość = | |
| − | | | + | |mapa = |
| − | + | <display_points type="terrain" zoom=3> | |
| − | | | + | -39.211104,-70.261173~ formacja Los Molles |
| − | | | ||
| − | <display_points type="terrain" zoom= | ||
| − | 39. | ||
</display_points> | </display_points> | ||
| − | | | + | }} |
| + | == Wstęp == | ||
| + | '''Izaberryzaura''' (łac. ''Isaberrysaura'') to nazwa nadana prymitywnemu przedstawicielowi [[Neornithischia]] żyjącemu w [[środkowa jura|środkowej jurze]], około 170 milionów lat temu na terenach obecnej [[Argentyna|Argentyny]]. Możliwe, że ''Isaberrysaura'' jest jednym z niewielu znanych południowoamerykańskich przedstawicieli [[Thyreophora|tyreoforów]], a dokładniej [[Stegosauria|stegozaurem]]. | ||
| − | == | + | ==Etymologia == |
| − | '' | + | Nazwa rodzajowa ''Isaberrysaura'' honoruje Isabel Valdivia Berry, która zgłosiła znalezisko tego dinozaura. Gatunkowa pochodzi zapewne od miejsca znalezienia - stanowiska i formacji Los Molles. |
== Materiał kopalny == | == Materiał kopalny == | ||
| − | [[Plik:Isaberrysaura mollensis skull.jpg|300px|thumb|right|Czaszka izaberryzaury widoczna od | + | [[Plik:Isaberrysaura mollensis skull.jpg|300px|thumb|right|Czaszka izaberryzaury widoczna od góry (a,b) i od boku (c,d). Poniżej zdjęcia zębów z kości przedszczękowej (e) i szczękowej (f,g).]] |
| − | Typowy i jedyny [[gatunek]], ''I. mollensis'', został opisany przez zespół pod kierunkiem Salgado, na podstawie prawie kompletnej czaszki, sześciu [[kręg]]ów szyjnych, 15 | + | Typowy i jedyny [[gatunek]], ''I. mollensis'', został opisany przez zespół pod kierunkiem Salgado, na podstawie niekompletnego szkieletu o numerze katalogowym MOZ-Pv 6459 składającego się z: prawie kompletnej czaszki, sześciu [[kręg]]ów szyjnych, 15 grzbietowych, odcinka krzyżowego z częścią kości biodrowej i niemal kompletnej łonowej, dziewięciu kręgów ogonowych, kawałka łopatki, żeber i niezidentyfikowanych fragmentów. |
== Budowa == | == Budowa == | ||
Sama czaszka mierzyła 52 centymetry długości i 20 centymetrów szerokości na linii oczodołów. Jest prawie tak wysoka jak szeroka. Większość głowy stanowił długi pysk. Mieścił wiele asymetrycznych zębów (36 w górnej szczęce), które nie miały przerwy w postaci [[diastema|diastemy]] jak u innych [[Neornithischia]], z wyjątkiem [[Agilisaurus|agilizaura]]. Ciągły rząd zębów występuje za to u prymitywnych [[Thyreophora|tyreoforów]] takich jak [[Scelidosaurus|scelidozaur]] albo [[Emausaurus|emauzaur]]. Cała czaszka przypomina stegozaury pod wieloma względami. Jednak to podobieństwo tłumaczone jest [[konwergencja|konwergencją]] wynikającą z podobnej diety. | Sama czaszka mierzyła 52 centymetry długości i 20 centymetrów szerokości na linii oczodołów. Jest prawie tak wysoka jak szeroka. Większość głowy stanowił długi pysk. Mieścił wiele asymetrycznych zębów (36 w górnej szczęce), które nie miały przerwy w postaci [[diastema|diastemy]] jak u innych [[Neornithischia]], z wyjątkiem [[Agilisaurus|agilizaura]]. Ciągły rząd zębów występuje za to u prymitywnych [[Thyreophora|tyreoforów]] takich jak [[Scelidosaurus|scelidozaur]] albo [[Emausaurus|emauzaur]]. Cała czaszka przypomina stegozaury pod wieloma względami. Jednak to podobieństwo tłumaczone jest [[konwergencja|konwergencją]] wynikającą z podobnej diety. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Paleoekologia == | == Paleoekologia == | ||
[[Plik:Gut content of Isaberrysaura mollensis.jpg|300px|thumb|right|Zawartość jelit izaberryzaury i rekonstrukcja całego zwierzęcia z zaznaczonym miejscem, gdzie były nasiona.]] | [[Plik:Gut content of Isaberrysaura mollensis.jpg|300px|thumb|right|Zawartość jelit izaberryzaury i rekonstrukcja całego zwierzęcia z zaznaczonym miejscem, gdzie były nasiona.]] | ||
| − | W miejscu trzewi izaberryzaury znaleziono dwa rodzaje nasion | + | W miejscu trzewi izaberryzaury znaleziono dwa rodzaje nasion. Jest to pierwszy przypadek odnalezienia treści jelit u prymitywnego dinozaura ptasiomiedniczego. Większe nasiona należały do sagowców i składają się z trzech warstw. Zewnętrzna była mięsistą otoczką, druga była twarda, a trzecia tworzyła zarodek nasiona. Udało się je oznaczyć do grupy zamiowatych w obrębie sagowców. Skoro zachowała się mięsista otoczka, to nasiono musiało być połknięte bez żucia go, co jest zgodne z budową zębów izaberryzaury. Dzisiejsze słonie i [[wikipedia:pl:Pekariowate|pekariowate]] również zjadają nasiona sagowców, ale unikają gryzienia ich. Później ta miękka otoczka i tak jest trawiona. Skoro się zachowała, to oznacza, że znaleziony osobnik musiał połknąć te nasiona na krótko przed swoją śmiercią. Kolejna warstwa nasiona jest twarda i zapewnia mu bezpieczne przejście przez przewód pokarmowy zwierzęcia. Następnie nasiono jest wydalane na zewnątrz i w ten sposób zwierzę pomaga roślinie się rozprzestrzeniać. Kał dodatkowo stanowi nawóz dla kiełkującego nasiona. |
| − | Dzisiejsze sagowce produkują niebezpieczne toksyny (np. cycazyny), które przechowują w pniu, liściach i nasionach. W takich przypadkach, zewnętrzna, mięsista warstwa nasiona ma wysoki poziom tych toksyn. Pomimo tego jest jadalna, zwłaszcza dla dużych zwierząt takich jak dinozaury. Flora jelitowa tych gadów prawdopodobnie zawierała mikroorganizmy, które produkowały enzymy zdolne | + | Dzisiejsze sagowce produkują niebezpieczne toksyny (np. cycazyny), które przechowują w pniu, liściach i nasionach. W takich przypadkach, zewnętrzna, mięsista warstwa nasiona ma wysoki poziom tych toksyn. Pomimo tego jest jadalna, zwłaszcza dla dużych zwierząt takich jak dinozaury. Flora jelitowa tych gadów prawdopodobnie zawierała mikroorganizmy, które produkowały enzymy zdolne rozszczepiać cząsteczki cycazyn. |
| − | Izaberryzaura ma wyraźną [[heterodontyzm|heterodontyczność]]. Zakrzywione zęby z przodu pyska i lancetowate w głębi u dzisiejszych legwanów są skorelowane z mieszaną dietą, która zawiera zarówno materiał zwierzęcy jak i roślinny. Jednak w miejscu trzewi izaberryzaury znaleziono tylko nasiona. Może to być związane z porą roku. Było to prawdopodobnie lato, kiedy rośliny owocowały. Nie wiemy niestety, co to zwierzę jadło przez pozostałą część roku. | + | Izaberryzaura ma wyraźną [[heterodontyzm|heterodontyczność]]. Zakrzywione zęby z przodu pyska i lancetowate w głębi u dzisiejszych legwanów są skorelowane z mieszaną dietą, która zawiera zarówno materiał zwierzęcy, jak i roślinny. Jednak w miejscu trzewi izaberryzaury znaleziono tylko nasiona. Może to być związane z porą roku, w której ten osobnik padł. Było to prawdopodobnie lato, kiedy rośliny owocowały. Nie wiemy niestety, co to zwierzę jadło przez pozostałą część roku. |
| − | Tereny, na których żyła izaberryzaura były porośnięte przez rośliny iglaste (zastrzalinowate, araukariowate i wymarłą rodzinę Cheirolepidiaceae), sagowce, benetyty i paprocie. Wskazują one na klimat umiarkowany wilgotny do ciepłego. Tworzyły one zarówno lasy jak i tereny otwarte, które zapewniały odpowiednią ilość pokarmu dużym roślinożernym [[dinozaur]]om. | + | Tereny, na których żyła izaberryzaura były porośnięte przez rośliny iglaste (zastrzalinowate, araukariowate i wymarłą rodzinę Cheirolepidiaceae), sagowce, benetyty i paprocie. Wskazują one na klimat umiarkowany wilgotny do ciepłego. Tworzyły one prawdopodobnie zarówno lasy jak i tereny otwarte, które zapewniały odpowiednią ilość pokarmu dużym roślinożernym [[dinozaur]]om. |
== Spis gatunków == | == Spis gatunków == | ||
| Linia 81: | Linia 62: | ||
| {{Kpt|[[Leonardo Salgado|Salgado]], [[José Canudo|Canudo]], [[Alberto Garrido|Garrido]], [[Miguel Moreno-Azanza|Moreno-Azanza]], [[Leandro Martínez|Martínez]], [[Rodolfo Coria|Coria]]}} i {{Kpt|[[José Gasca|Gasca]]}}, [[2017]] | | {{Kpt|[[Leonardo Salgado|Salgado]], [[José Canudo|Canudo]], [[Alberto Garrido|Garrido]], [[Miguel Moreno-Azanza|Moreno-Azanza]], [[Leandro Martínez|Martínez]], [[Rodolfo Coria|Coria]]}} i {{Kpt|[[José Gasca|Gasca]]}}, [[2017]] | ||
|- | |- | ||
| − | | {{V|'' | + | | {{V|''I. mollensis}} |
| {{Kpt|[[Leonardo Salgado|Salgado]], [[José Canudo|Canudo]], [[Alberto Garrido|Garrido]], [[Miguel Moreno-Azanza|Moreno-Azanza]], [[Leandro Martínez|Martínez]], [[Rodolfo Coria|Coria]]}} i {{Kpt|[[José Gasca|Gasca]]}}, [[2017]] | | {{Kpt|[[Leonardo Salgado|Salgado]], [[José Canudo|Canudo]], [[Alberto Garrido|Garrido]], [[Miguel Moreno-Azanza|Moreno-Azanza]], [[Leandro Martínez|Martínez]], [[Rodolfo Coria|Coria]]}} i {{Kpt|[[José Gasca|Gasca]]}}, [[2017]] | ||
|} | |} | ||
| Linia 87: | Linia 68: | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
<small> | <small> | ||
| − | Salgado, L., Canudo, J.I., Garrido, A.C., Moreno-Azanza, M., Martínez, L.C.A., Coria, R.A., Gasca, J.M. 2017. A new primitive Neornithischian dinosaur from the Jurassic of Patagonia with gut contents. Scientific Reports, t. 7, nr art. 42778. [[doi: 10.1038/srep42778]] | + | Salgado, L., Canudo, J.I., Garrido, A.C., Moreno-Azanza, M., Martínez, L.C.A., Coria, R.A., Gasca, J.M. 2017. "A new primitive Neornithischian dinosaur from the Jurassic of Patagonia with gut contents". Scientific Reports, t. 7, nr art. 42778. [[doi: 10.1038/srep42778]] |
| − | </small> | + | |
| + | <references/></small> | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
[[Kategoria:Ornithischia]] | [[Kategoria:Ornithischia]] | ||
| + | [[Kategoria:Thyreophora]] | ||
| + | [[Kategoria:Stegosauria]] | ||
[[Kategoria:Ameryka Południowa]] | [[Kategoria:Ameryka Południowa]] | ||
[[Kategoria:Argentyna]] | [[Kategoria:Argentyna]] | ||
| Linia 97: | Linia 81: | ||
[[Kategoria:Jura]] | [[Kategoria:Jura]] | ||
[[Kategoria:Bajos]] | [[Kategoria:Bajos]] | ||
| − | |||
Aktualna wersja na dzień 10:46, 28 maj 2023
| Autor: | Mateusz Tałanda |
| Korekta: | Maciej Ziegler, Piotr Bajdek, Paweł Konarzewski |
| Isaberrysaura (izaberryzaura) | |
|---|---|
| Długość | 5-6 m |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Argentyna - Neuquén
(formacja Los Molles - najwyższe warstwy) |
| Czas |
ok. 170 Ma |
| Systematyka | Dinosauria
? Thyreophora[1]/ ??? Neornithischia[2] |
 Rekonstrukcja Isaberrysaura jako przedstawiciela Stegosauria. Autor: Connor Ashbridge [1] | |
| Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Izaberryzaura (łac. Isaberrysaura) to nazwa nadana prymitywnemu przedstawicielowi Neornithischia żyjącemu w środkowej jurze, około 170 milionów lat temu na terenach obecnej Argentyny. Możliwe, że Isaberrysaura jest jednym z niewielu znanych południowoamerykańskich przedstawicieli tyreoforów, a dokładniej stegozaurem.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Isaberrysaura honoruje Isabel Valdivia Berry, która zgłosiła znalezisko tego dinozaura. Gatunkowa pochodzi zapewne od miejsca znalezienia - stanowiska i formacji Los Molles.
Materiał kopalny
Typowy i jedyny gatunek, I. mollensis, został opisany przez zespół pod kierunkiem Salgado, na podstawie niekompletnego szkieletu o numerze katalogowym MOZ-Pv 6459 składającego się z: prawie kompletnej czaszki, sześciu kręgów szyjnych, 15 grzbietowych, odcinka krzyżowego z częścią kości biodrowej i niemal kompletnej łonowej, dziewięciu kręgów ogonowych, kawałka łopatki, żeber i niezidentyfikowanych fragmentów.
Budowa
Sama czaszka mierzyła 52 centymetry długości i 20 centymetrów szerokości na linii oczodołów. Jest prawie tak wysoka jak szeroka. Większość głowy stanowił długi pysk. Mieścił wiele asymetrycznych zębów (36 w górnej szczęce), które nie miały przerwy w postaci diastemy jak u innych Neornithischia, z wyjątkiem agilizaura. Ciągły rząd zębów występuje za to u prymitywnych tyreoforów takich jak scelidozaur albo emauzaur. Cała czaszka przypomina stegozaury pod wieloma względami. Jednak to podobieństwo tłumaczone jest konwergencją wynikającą z podobnej diety.
Paleoekologia
W miejscu trzewi izaberryzaury znaleziono dwa rodzaje nasion. Jest to pierwszy przypadek odnalezienia treści jelit u prymitywnego dinozaura ptasiomiedniczego. Większe nasiona należały do sagowców i składają się z trzech warstw. Zewnętrzna była mięsistą otoczką, druga była twarda, a trzecia tworzyła zarodek nasiona. Udało się je oznaczyć do grupy zamiowatych w obrębie sagowców. Skoro zachowała się mięsista otoczka, to nasiono musiało być połknięte bez żucia go, co jest zgodne z budową zębów izaberryzaury. Dzisiejsze słonie i pekariowate również zjadają nasiona sagowców, ale unikają gryzienia ich. Później ta miękka otoczka i tak jest trawiona. Skoro się zachowała, to oznacza, że znaleziony osobnik musiał połknąć te nasiona na krótko przed swoją śmiercią. Kolejna warstwa nasiona jest twarda i zapewnia mu bezpieczne przejście przez przewód pokarmowy zwierzęcia. Następnie nasiono jest wydalane na zewnątrz i w ten sposób zwierzę pomaga roślinie się rozprzestrzeniać. Kał dodatkowo stanowi nawóz dla kiełkującego nasiona.
Dzisiejsze sagowce produkują niebezpieczne toksyny (np. cycazyny), które przechowują w pniu, liściach i nasionach. W takich przypadkach, zewnętrzna, mięsista warstwa nasiona ma wysoki poziom tych toksyn. Pomimo tego jest jadalna, zwłaszcza dla dużych zwierząt takich jak dinozaury. Flora jelitowa tych gadów prawdopodobnie zawierała mikroorganizmy, które produkowały enzymy zdolne rozszczepiać cząsteczki cycazyn.
Izaberryzaura ma wyraźną heterodontyczność. Zakrzywione zęby z przodu pyska i lancetowate w głębi u dzisiejszych legwanów są skorelowane z mieszaną dietą, która zawiera zarówno materiał zwierzęcy, jak i roślinny. Jednak w miejscu trzewi izaberryzaury znaleziono tylko nasiona. Może to być związane z porą roku, w której ten osobnik padł. Było to prawdopodobnie lato, kiedy rośliny owocowały. Nie wiemy niestety, co to zwierzę jadło przez pozostałą część roku.
Tereny, na których żyła izaberryzaura były porośnięte przez rośliny iglaste (zastrzalinowate, araukariowate i wymarłą rodzinę Cheirolepidiaceae), sagowce, benetyty i paprocie. Wskazują one na klimat umiarkowany wilgotny do ciepłego. Tworzyły one prawdopodobnie zarówno lasy jak i tereny otwarte, które zapewniały odpowiednią ilość pokarmu dużym roślinożernym dinozaurom.
Spis gatunków
| Isaberrysaura | Salgado, Canudo, Garrido, Moreno-Azanza, Martínez, Coria i Gasca, 2017 |
| I. mollensis | Salgado, Canudo, Garrido, Moreno-Azanza, Martínez, Coria i Gasca, 2017 |
Bibliografia
Salgado, L., Canudo, J.I., Garrido, A.C., Moreno-Azanza, M., Martínez, L.C.A., Coria, R.A., Gasca, J.M. 2017. "A new primitive Neornithischian dinosaur from the Jurassic of Patagonia with gut contents". Scientific Reports, t. 7, nr art. 42778. doi: 10.1038/srep42778
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Han, F., Forster, C. A., Xu, X., & Clark, J. M. (2018). "Postcranial anatomy of Yinlong downsi (Dinosauria: Ceratopsia) from the Upper Jurassic Shishugou Formation of China and the phylogeny of basal ornithischians". Journal of Systematic Palaeontology, 16(14), 1159-1187.doi:10.1080/14772019.2017.1369185
- ↑ Saldago i in., 2017
- ↑ Dieudonné, P. E., Cruzado-Caballero, P., Godefroit, P., & Tortosa, T. (2021). "A new phylogeny of cerapodan dinosaurs". Historical Biology, 33(10), 2335-2355. doi:10.1080/08912963.2020.1793979
- ↑ Yang, Y., Wu, W., Dieudonné, P. E., & Godefroit, P. (2020). "A new basal ornithopod dinosaur from the Lower Cretaceous of China". PeerJ, 8, e9832. doi:10.7717/peerj.9832
- ↑ 5,0 5,1 Maidment, S.C.R., Raven, T.J., Ouarhache, D., Barrett, P.M. (2020). "North Africa's first stegosaur: Implications for Gondwanan thyreophoran dinosaur diversity". Gondwana Research, 77(82-97). doi:10.1016/j.gr.2019.07.007
- ↑ 6,0 6,1 Riguetti, F.J., Apesteguía, S. & Pereda-Suberbiola, X. (2022). "A new Cretaceous thyreophoran from Patagonia supports a South American lineage of armoured dinosaurs". Scientific Reports. 12 (1): 11621. doi:10.1038/s41598-022-15535-6
- ↑ Raven, T.J., Barrett, P.M., Joyce, C.B. & Maidment, S.C.R. (2023) "The phylogenetic relationships and evolutionary history of the armoured dinosaurs (Ornithischia: Thyreophora)". Journal of Systematic Palaeontology, 21:1, 2205433. doi:10.1080/14772019.2023.2205433.
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Isaberrysaura_mollensis.png){kind=link}