Agilisaurus

Autor:

Kamil Kamiński, Tomasz Singer

---

Agilisaurus (agilizaur)
Długość	ok. 1,7 m
Masa	7-8 kg
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Chiny, Syczuan (formacja Shaximiao, dolne warstwy, zwane też Xiashaximiao)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 174-163 Ma środkowa jura
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Neornithischia
Rekonstrukcja szkieletu z zaznaczeniem znanych kości. Autor: Jaime A. Headden.

Wstęp

Agilisaurus to rodzaj małego dinozaura ptasiomiednicznego, żyjącego w środkowej jurze na terenie dzisiejszych Chin.

Etymologia

Nazwa Agilisaurus pochodzi od łacińskiego słowa agilis, oznaczającego „zwinny” oraz greckiego sauros („gad”, „jaszczur”). Epitet gatunkowy honoruje amerykańskiego geologa George’a Louderbacka, pioniera poszukiwań kości dinozaurów na terenie prowincji Syczuan.

Materiał kopalny

Holotyp (ZDM 6011) to prawie kompletny szkielet wraz z czaszką. Brakuje jedynie części lewej kończyny przedniej i tylnej.

Historia taksonu

Agilisaurus został nazwany w 1990 r. przez Guangzhao Penga. Dwa lata później autor ten opublikował pełniejszy opis jego osteologii. Peng uznał też, że do Agilisaurus należy zaliczyć drugi gatunek - A. multidens, wcześniej łączony z rodzajem Yandusaurus. W 2005 r. został on przeniesiony do osobnego rodzaju Hexinlusaurus.

Budowa

Agilisaurus był niewielkim, dwunożnym roślinożercą, być może uzupełniającym wegetariańską dietę niewielkimi zwierzętami. Czaszka była krótka i wysoka. Patrząc z góry, mała kształt tępego trójkąta, a w widoku bocznym przypominała klin. Kość przedszczękowa zawierała 6 zębów (5 wg Penga [1992]; obecność zębów w tej kości jest cechą prymitywną u przedstawicieli Ornithischia), szczękowa 14, a zębowa – 20. W kości przedszczękowej znajdowały się wydłużone, ostre zęby podobne do kłów. Pozostałe zęby miały trójkątny lub romboidalny kształt. Drugi z autorów niniejszego artykułu zwrócił uwagę, że zakrzywione do tyłu zęby w przedniej części czaszki i żuchwy mogą wskazywać na częściową mięsożerność. Oczodoły były duże, a nozdrza zewnętrzne – stosunkowo małe i eliptyczne (Peng, 1992).

Zmontowany szkielet agilizaura. Autor zdjęcia: Zhangzhugang. [1].

Łopatka była krótka i szeroka. Kończyny przednie cechowały się delikatną budową i były raczej krótkie (kość ramienna stanowiła połowę długości kości udowej). W przeciwieństwie do nich kończyny tylne były długie i masywnie zbudowane. Kość piszczelowa nieznacznie przewyższała długością kość udową. Ogon agilizaura był względnie długi i stanowił ponad połowę długości całego ciała. Skostniałe ścięgna usztywniające kręgosłup występowały w odcinku grzbietowym kręgosłupa, ale brakowało ich w ogonie (Peng, 1992).

Rekonstrukcja głowy. Autor: Tomasz Singer.

Filogeneza

Agilisaurus początkowo uznany został za ornitopoda z uważanej obecnie za parafiletyczną rodziny Fabrosauridae. Wg większości współczesnych analiz filogenetycznych, był on znacznie bardziej prymitywny i zajmował pozycję wśród bazalnych przedstawicieli Neornithischia (Burrett i in., [2005]; Boyd, [2015]).

Szkielet agilizaura w pozycji pośmiertnej. Autor zdjęcia: Zhangzhugang. [2].

Spis gatunków

Agilisaurus	Peng, 1990
A. louderbacki	Peng, 1990
A. multidens	(He i Cai, 1983) Peng, 1990	=Hexinlusaurus multidens

Bibliografia

Barrett, P.M., Butler, R.J., Knoll, F. (2005). "Small-bodied ornithischian dinosaurs from the Middle Jurassic of Sichuan, China". Journal of Vertebrate Paleontology. 25 (4): 823–834. [[doi:10.1671/0272-4634(2005)025[0823:sodftm]2.0.co;2]].

Boyd, C.A. (2015). "The systematic relationships and biogeographic history of ornithischian dinosaurs". „PeerJ”. 3, s. e1523. DOI: 10.7717/peerj.1523.

Holtz, T. (2012) "Dinosaurs" (suplement) [[3]]

Peng, G. (1992). "Jurassic ornithopod Agilisaurus louderbacki (Ornithopoda: Fabrosauridae) from Zigong, Sichuan, China". Vertebrata PalAsiatica. 30: 39–51.