Baryonyx: Różnice pomiędzy wersjami
(Aktualizacja, dr. rozbudowa, uzupełnienia) |
m |
||
| (Nie pokazano 1 pośredniej wersji utworzonej przez tego samego użytkownika) | |||
| Linia 2: | Linia 2: | ||
<small> | <small> | ||
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | ||
| − | | | + | | Autorzy: |
|- | |- | ||
| [[Łukasz Czepiński]], [[Dominik Mentelski]], [[Krzysztof Przymus]], [[Maciej Ziegler]], [[Kamil Kamiński]] | | [[Łukasz Czepiński]], [[Dominik Mentelski]], [[Krzysztof Przymus]], [[Maciej Ziegler]], [[Kamil Kamiński]] | ||
| Linia 24: | Linia 24: | ||
| [[Wielka Brytania]] | | [[Wielka Brytania]] | ||
| − | <small>( | + | <small>([[formacja]] [[Upper Weald Clay]]),</small> |
??[[Portugalia]] | ??[[Portugalia]] | ||
| Linia 121: | Linia 121: | ||
Charig, A.J. & Milner, A.C. (1997) "''Baryonyx walkeri'', a fish-eating dinosaur from the Wealden of Surrey" Bulletin of the Natural History Museum, Geology Series, 53(1), 11-70. | Charig, A.J. & Milner, A.C. (1997) "''Baryonyx walkeri'', a fish-eating dinosaur from the Wealden of Surrey" Bulletin of the Natural History Museum, Geology Series, 53(1), 11-70. | ||
| + | |||
| + | Hone, D.W.E., Holtz, T.R. (2017). "A century of spinosaurs - a review and revision of the Spinosauridae with comments on their ecology". Acta Geologica Sinica - English Edition. 91 (3): 1120–1132. [[doi:10.1111/1755-6724.13328]]. | ||
Mateus, O., Araújo, R., Natário, C. & Castanhinha, R. (2011) "A new specimen of the theropod dinosaur ''Baryonyx'' from the early Cretaceous of Portugal and taxonomic validity of ''Suchosaurus''" Zootaxa, 2827, 54–68. | Mateus, O., Araújo, R., Natário, C. & Castanhinha, R. (2011) "A new specimen of the theropod dinosaur ''Baryonyx'' from the early Cretaceous of Portugal and taxonomic validity of ''Suchosaurus''" Zootaxa, 2827, 54–68. | ||
Aktualna wersja na dzień 12:00, 12 sty 2023
| Autorzy: |
| Łukasz Czepiński, Dominik Mentelski, Krzysztof Przymus, Maciej Ziegler, Kamil Kamiński |
| Baryonyx (barionyks/baryonyks) | |
|---|---|
| Długość: | > 7,5-11 m |
| Masa: | 1,2-3 t |
| Miejsce występowania: | Wielka Brytania
(formacja Papo Seco), (formacja Wealden) |
| Czas występowania | 130-128 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
| |
| Mapa znalezisk: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Baryonyx to spinozauryd żyjący we wczesnej kredzie na terenach obecnej zachodniej Europy.
Odkrycie i materiał kopalny
Po raz pierwszy barionyks został odkryty w 1983 r. w angielskim hrabstwie Surrey. Z odkrywki gliny wydobyto, wraz ze szkieletem, prawie trzy tony otaczających skał. Znaleziono mniej niż połowę szkieletu B. walkeri. Jak się okazało, holotyp (BMNH R9951) był niekompletnym szkieletem młodego osobnika (zob. rysunek); obecnie znajduje się w Muzeum Historii Naturalnej w Londynie.
Do B. walkeri przypisano również wiele pojedynczych znalezisk: głównie zębów, ale także nieopisany dotąd kręg grzbietowy (który wskazuje, że ten teropod miał wyższe wyrostki na kręgach niż sądzono dotychczas) i paliczek zwierzęcia większego niż typowy osobnik, a także fragmentaryczny szkielet (ML 1190) z Portugalii, zawierający część kości zębowej, dwa zęby, 4 łuki nerwowe kręgów grzbietowych, 5 trzonów kręgów ogonowych, fragmenty szewronów i żebra, łopatkę, część kości łonowej i prawdopodobnej biodrowej, dwie kości piętowe i pazur ze stopy. Jednak w 2018 r. Arden i współpracownicy stwierdzili, że materiał z Portugalii nie może być przypisany do Baryonyx. Odróżnia go m.in. brak silnie zakrzywionego do góry przedniego końca żuchwy. Ponadto barionyksowi przypisywano liczne znaleziska z terenów Hiszpanii (gł. zęby, elementy czaszki i fragmenty szkieletu pozaczaszkowego), są one jednak z reguły bardzo niekompletne, a często wykazują tez różnice w stosunku do holotypu Baryonyx (Mortimer, online). Należy więc przyjąć, że jedyny pewny materiał omawianego teropoda pochodzi z Wielkiej Brytanii.
Etymologia
Baryonyx to z greki "ciężki pazur". Został on nazwany tak ze względu na wyjątkowy, w czasie jego odkrycia, pazur, umiejscowiony na przedniej kończynie gada. Służył zapewne do łapania ryb, którymi ten stwór się żywił. Epitet gatunkowy, walkeri, honoruje odkrywcę pierwszych szczątków (pazura) tego dinozaura - Williama J. Walkera.
Budowa i paleoekologia
Teropody takie jak np. karnozaury i tyranozauroidy miały wysokie, bocznie spłaszczone czaszki, tymczasem czaszka barionyksa była zupełnie inna - niska i wydłużona, z niewielkim guzem na czole. Długa żuchwa dopełniała niezwykłego wrażenia, jakie sprawiała czaszka tego dinozaura. Każdą połowę żuchwy zdobiły 32 ostre, podobne do krokodylich, zęby. W górnej szczęce było ich prawdopodobnie drugie tyle. Wygląd zębów i charakterystycznie wygięta linia szczęk przypomina paszczę dzisiejszego krokodyla.
Tylne nogi były wystarczająco silne, by unieść ciężar ciała zwierzęcia, choć niektórzy badacze sugerowali u niego czworonożność. Obecnie nie ma jednak solidnych podstaw, by podejrzewać barionyksa o taki sposób lokomocji. Przednie kończyny były lepiej rozwinięte niż u większości teropodów. Być może służyły one do kopania, np. gniazd, lub sięgania po niektóre rodzaje ofiar (Hone i Holtz, 2017). Od czubka nosa do końca ogona B. walkeri mierzył około 10 m. Wygięta szyja i umięśnione ciało przypominały pozostałe dinozaury drapieżne. Ogon służył do utrzymywania równowagi.
Prawdopodobnie Baryonyx był drapieżnikiem gustującym raczej w rybach niż w zwierzętach lądowych. Wielkie, hakowate szpony świetnie nadawały się do przybrzeżnego polowania na ryby. Najdłuższy pazur osiągał długość 31 cm - mierząc wzdłuż krawędzi górnej. Obok szczątków barionyksa znajdowano łuski kopalnej ryby z rodzaju Lepidotes, która mogła być jego ostatnim posiłkiem. W okolicy żołądka holotypu znaleziono też kości młodego iguanodona, nie wiadomo jednak, czy był on ofiarą barionyksa, czy też teropod ten pożywiał się jego padliną. Tym nie mniej jest to wskazówka, że rybią dietę uzupełniał on również zwierzętami lądowymi – młodymi dinozaurami lub padliną (zob. też Spinosauridae#Paleobiologia). Baryonyx zapewne konkurował o pokarm z innym amatorem rybiego pokarmu - gadem z nadrzędu krokodylomorfów - prawdopodobnie Goniopholis. W tym samym stanowisku znajdowano również skamieniałości takich dinozaurów, jak Iguanodon i Mantellisaurus.
Taksonomia
Możliwe, że szczątki utworzonego w XIX wieku, wątpliwego rodzaju Suchosaurus, reprezentowanego przez dwa gatunki (S. cultridens i S. girardi) pochodzą od wyżej omawianego teropoda. Pierwszy z gatunków znany jest tylko z zębów znalezionych w Wielkiej Brytanii, ale pochodzą one z osadów starszych niż holotyp Baryonyx. Drugi gatunek to kilka fragmentów żuchwy i ząb z Portugalii. Może również do niego należeć wspomniany już niekompletny szkielet MLM 1190. Wydaje się więc, że przynajmniej S. girardi nie powinien być łączony z barionyksem. Jego powiązanie z S. cultridens też wydaje się bardzo wątpliwe, możliwe więc, że jest to zupełnie odrębny rodzaj teropoda.
Sugerowano też niekiedy, że barionyks może być starszym synonimem Suchomimus. Zob. więcej w Suchomimus#Młodszy synonim Baryonyx?.
Spis gatunków
| Baryonyx | Charig i Milner, 1986 | ??= Suchosaurus |
|---|---|---|
| B. walkeri | Charig i Milner, 1986 | ??= Suchosaurus girardi ??= Suchosaurus cultridens |
| B. tenerensis | (Sereno, Beck, Dutheil, Gado, Larsson, Lyon, Marcot, Rauhut, Sadleir, Sidor, Varricchio, Wilson i Wilson, 1998) |
= Suchomimus tenerensis |
Bibliografia
Arden, T.M.S., Klein, C.G., Zouhri, S. & Longrich, N.R. (2018). “Aquatic adaptation in the skull of carnivorous dinosaurs (Theropoda: Spinosauridae) and the evolution of aquatic habits in spinosaurus.” Cretaceous Research. doi: https://doi.org/10.1016/j.cretres.2018.06.013.
Carrano, M.T., Benson, R.B.J. & Sampson, S.D. (2012) "The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 211-300. doi: 10.1080/14772019.2011.630927
Charig, A.J. & Milner, A.C. (1986) "Baryonyx, a remarkable new theropod dinosaur" Nature, 324(6095), 359-361.
Charig, A.J. & Milner, A.C. (1997) "Baryonyx walkeri, a fish-eating dinosaur from the Wealden of Surrey" Bulletin of the Natural History Museum, Geology Series, 53(1), 11-70.
Hone, D.W.E., Holtz, T.R. (2017). "A century of spinosaurs - a review and revision of the Spinosauridae with comments on their ecology". Acta Geologica Sinica - English Edition. 91 (3): 1120–1132. doi:10.1111/1755-6724.13328.
Mateus, O., Araújo, R., Natário, C. & Castanhinha, R. (2011) "A new specimen of the theropod dinosaur Baryonyx from the early Cretaceous of Portugal and taxonomic validity of Suchosaurus" Zootaxa, 2827, 54–68.
http://theropoddatabase.com/Megalosauroidea.htm#Baryonyxwalkeri
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University
![[3]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Baryonix_skull_43553.JPG){kind=link}