Prenocephale

Autor:

Kamil Kamiński

---

Prenocephale (prenocefal)
Długość	2,2-2,4 m
Masa	40-63 kg
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Mongolia, ajmak południowogobijski (formacja Nemegt)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 72-68 Ma późna kreda (późny kampan – wczesny mastrycht)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Genasauria Cerapoda Marginocephalia Pachycephalosauria Pachycephalosauridae
Para prenocefali. Autor: Antonin Jury [4]

Wstęp

Prenocephale to rodzaj pachycefalozauryda z późnej kredy Mongolii.

Etymologia

Nazwa Prenocephale pochodzi od greckich słów prenes („pochylony”, „spadzisty”) i cephale („głowa”). Nawiązuje ona do charakterystycznego pochylonego profilu czaszki tego zwierzęcia.

Materiał kopalny

Holotyp (ZPAL MgD-I/104) to świetnie zachowana czaszka bez żuchwy, kilka fragmentarycznych kręgów grzbietowych, jeden kręg ogonowy, niekompletne żebra, fragmenty kości udowych oraz skostniałe ścięgna ogonowe (Maryańska i Osmólska, 1974). Prawdopodobnie jest to niedojrzały osobnik (Evans i in., 2017).

Czaszka prenocefala. Autor zdjęcia: Ghedoghedo. [1].

Materiał przypisany to fragmenty trzech czaszek, w tym dwóch większych od holotypu (MPC-D 100/1205 i MPC-D 100/1207) i jednej nieco mniejszej (MPC-D 100/1206). MPC-D 100/1205 został przypisany do Prenocephale prenes, MPC-D 100/1206 do Prenocephale sp., natomiast MPC-D 100/1207- do cf. Prenocephale (Evans i in., 2017). Do prenocefala należy też prawdopodobnie duży osobnik MPC-D 100/1204, obejmujący m.in. fragmenty czaszki i ogona (Brown i Russell, 2012).

Historia taksonu

Prenocephale został nazwany przez polski duet paleontologiczny – Teresę Maryańską i Halszkę Osmólską w 1974 r. na podstawie czaszki i fragmentów szkieletu pozaczaszkowego z osadów mongolskiej formacji Nemegt. W 2003 r. Sullivan dokonał synonimizacji Prenocephale i Sphaerotholus, z czym jednak nie zgodziła się część autorów (zob. szerzej w Sphaerotholus#Historia taksonu). Obecnie Prenocephale i Sphaerotholus są zwykle uważane za odrębne rodzaje.

Czaszka widziana od przodu. Autor zdjęcia: Leonard G. [2].

Paul (2010) uznał Prenocephale za potencjalny młodszy synonim Stegoceras. Longrich i in. (2010) sugerowali, że Homalocephale może być młodym osobnikiem prenocefala, jako że oba pochodzą z tej samej formacji skalnej. Opisanie nowych okazów wykazało jednak, że są to oddzielne taksony. Jedna ze znalezionych fragmentarycznych czaszek jest porównywalna rozmiarami z holotypem homalocefala, a mimo to różni się od niego znacząco i przypomina dorosłe okazy prenocefala. Wskazuje to, iż Homalocephale nie mógł być po prostu młodym okazem Prenocephale (Evans i in., 2017).

Budowa

Podobnie jak w przypadku większości pachycefalozaurów, równie u prenocefala najlepiej poznaną i jednocześnie najbardziej charakterystyczną częścią szkieletu jest czaszka. Miała ona wysoką kopułę na szczycie, a jej najwyższy punkt znajdował się nad kością zaoczodołową. Tylna część czaszki była wydłużona. W kości przedszczękowej znajdowały się trzy podobne do kłów zęby. Od zębów szczękowych oddzielała je długa i głęboka diastema. Kości szczękowe mieściły po 17 zębów o niewielkich koronach (Maryańska i Osmólska, 1974).

Para walczących prenocefali. Autor: Foolp [3].

Spis gatunków

Prenocephale	Maryańska i Osmólska, 1974
P. prenes	Maryańska i Osmólska, 1974
P. goodwini	(Williamson i Carr, 2002) Sullivan, 2003
P. edmontonensis	Sullivan, 2000	= Sphaerotholus edmontonense

Bibliografia

Benson, R. B. J., Campione, N. E., Carrano, M. T., Mannion, P. D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D. C. (2014) "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage" PLoS Biology, 12(5), e1001853. doi:10.1371/journal.pbio.1001853

Brown, C.M. & Russell, A.P. (2012). “Homology and Architecture of the Caudal Basket of Pachycephalosauria (Dinosauria: Ornithischia): The First Occurrence of Myorhabdoi in Tetrapoda.” PLoS ONE 7(1): e30212. [[5]].

Evans, D.C., Hayashi, S., Chiba, K., Watabe, M., Ryan, M.J., Lee, Y.-N., Currie, P.J., Tsogtbaatar, K., Barsbold, R. (2017). “Morphology and histology of new cranial specimens of Pachycephalosauridae (Dinosauria: Ornithischia) from the Nemegt Formation, Mongolia.” Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 494. 121-134.

Holtz, T. (2012) "Dinosaurs" (suplement) [[6]]

Longrich, N.R., Sankey J.T. & Tanke, D. (2010). "Texacephale langstoni, a new genus of pachycephalosaurid (Dinosauria: Ornithischia) from the upper Campanian Aguja Formation, southern Texas, USA". Cretaceous Research. 31: 274–284. doi:10.1016/j.cretres.2009.12.002.

Maryanska, T. & Osmolska, H. (1974). “Pachycephalosauria, a new suborder of ornithischian dinosaurs.” Palaeontologia Polonica 30:45-102.

Paul, G.S. (2010). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University.

Sullivan, R.M. (2003). "Revision of the dinosaur Stegoceras Lambe (Ornithischia, Pachycephalosauridae)". Journal of Vertebrate Paleontology. 23 (1): 181–207. [[doi:10.1671/0272-4634(2003)23[181:rotdsl]2.0.co;2]].

Sullivan, R.M. (2006). "A taxonomic review of the Pachycephalosauridae (Dinosauria: Ornithischia)." New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 35: 347-36