Archaeoceratops: Różnice pomiędzy wersjami
m (→A. oshimai) |
|||
| (Nie pokazano 4 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 3: | Linia 3: | ||
|Autor = [[Jakub Starzyński]], [[Dawid Mazurek]] | |Autor = [[Jakub Starzyński]], [[Dawid Mazurek]] | ||
|Korekta = [[Tomasz Singer]], [[Maciej Ziegler]], [[Paweł Konarzewski]] | |Korekta = [[Tomasz Singer]], [[Maciej Ziegler]], [[Paweł Konarzewski]] | ||
| − | |nazwa = ''Archaeoceratops'' ( | + | |nazwa = ''Archaeoceratops'' (archeoceratops) |
|długość = ok. 0,9-1 m <ref name=Paul2016>Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.</ref> | |długość = ok. 0,9-1 m <ref name=Paul2016>Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.</ref> | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
|masa = 9-10 kg <ref name=Paul2016>Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.</ref> | |masa = 9-10 kg <ref name=Paul2016>Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.</ref> | ||
|dieta = roślinożerny | |dieta = roślinożerny | ||
| − | |miejsce = [[Chiny]] - Gansu | + | |miejsce = [[Chiny]] - Gansu |
<small>(grupa [[Xinminbao]])</small> | <small>(grupa [[Xinminbao]])</small> | ||
|czas = {{Występowanie|121.4|100.5}} | |czas = {{Występowanie|121.4|100.5}} | ||
| − | |||
<small>[[wczesna kreda]] ([[apt]] - [[alb]])</small> | <small>[[wczesna kreda]] ([[apt]] - [[alb]])</small> | ||
|systematyka = | |systematyka = | ||
| Linia 21: | Linia 20: | ||
[[Neoceratopsia]] | [[Neoceratopsia]] | ||
| − | |grafika = Archaeoceratops.jpg | + | |grafika = Archaeoceratops oshimai ; schedel in rechts lateraal zicht.jpg |
| − | |podpis = | + | |podpis = Czaszka holotypowa ''A. oshimai''. Źródło: You i [[Dodson]], 2003 [https://app.pan.pl/article/item/app48-261.html] |
| − | |||
|PorównanieGrupa = Ceratopsia_bazalne | |PorównanieGrupa = Ceratopsia_bazalne | ||
|PorównanieDługość = 0.9 | |PorównanieDługość = 0.9 | ||
| Linia 29: | Linia 27: | ||
}} | }} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Archaeoceratops'' to [[rodzaj]] niewielkiego [[ceratops]]a żyjącego we [[wczesna kreda|wczesnej kredzie]] na terenach dzisiejszych Chin | + | ''Archaeoceratops'' to [[rodzaj]] niewielkiego [[ceratops]]a żyjącego we [[wczesna kreda|wczesnej kredzie]] na terenach dzisiejszych Chin. [[Gatunek]] typowy został opisany przez [[Dong Zhiming|Donga]] i [[Yoichi Azuma|Azumę]] w [[1997]], a drugi przez [[You Hailu|You]], [[Tanque Kyo|Tanque]]'a i [[Peter Dodson|Dodson]]a w [[2010]] roku. Nazwę [[rodzaj]]ową można przetłumaczyć jako "starożytna rogata twarz". |
==Gatunki== | ==Gatunki== | ||
| − | |||
===''A. oshimai''=== | ===''A. oshimai''=== | ||
| − | [[Plik:Archaeoceratops | + | [[Plik:Archaeoceratops pes.jpg|thumb|Stopa [[paratyp]]u ''Archaeoceratops''. Źródło: You i [[Dodson]], 2003 [https://app.pan.pl/article/item/app48-261.html].]] |
| − | '''Materiał kopalny''': | + | '''Materiał kopalny''': [[Holotyp]]: IVPP V11114 - częściowy szkielet wraz zawierający: czaszkę, kręgi ogonowe i kość biodrową. |
| − | [[Holotyp]]: IVPP V11114 - częściowy szkielet wraz zawierający: czaszkę, kręgi ogonowe i kość biodrową. | ||
[[Paratyp]]: IVPP V11115 - niekompletny szkielet ze stosunkowo dobrze zachowane szeregiem kręgów ogonowych, niekompletne kończyny tylne, a stopa całkowicie zachowana. Jest trochę mniejszy niż okaz [[holotyp]]owy. | [[Paratyp]]: IVPP V11115 - niekompletny szkielet ze stosunkowo dobrze zachowane szeregiem kręgów ogonowych, niekompletne kończyny tylne, a stopa całkowicie zachowana. Jest trochę mniejszy niż okaz [[holotyp]]owy. | ||
| Linia 42: | Linia 38: | ||
'''Etymologia''': Epitet gatunkowy ''oshimai'' honoruje szefa gazety Chunichi Shimbun o nazwisku Oshima, który finansował chińsko-japońską ekspedycję, która odkryła szczątki. | '''Etymologia''': Epitet gatunkowy ''oshimai'' honoruje szefa gazety Chunichi Shimbun o nazwisku Oshima, który finansował chińsko-japońską ekspedycję, która odkryła szczątki. | ||
| − | '''Opis''': Czaszka mierzyła 17 | + | '''Opis''': Czaszka mierzyła ok. 17 cm od dzioba do końca kości łuskowej. Jej ogólna budowa była podobna do pozostałych neoceratopsów. Kryza była niewielka i nie odnaleziono śladów obecności rogów w okolicach oczu i nosa. W kości przedszczękowej znajdowały się 3 kołkowate zęby. Różniły się od siebie wielkością, która mogła wynikać z różnych etapów wzrostu. Te zęby były pozbawione charakterystycznych grzbietów obecnych u innych neoceratopsów. W kości szczękowej tkwiło po 13 zębów, zaś w żuchwie - 15. Archroceratopsa od innych wczesnych form można odróżnić po 10 cechach czaszki (You i [[Dodson]], 2003; Wang i in., 2025). |
===''A. yujingziensis''=== | ===''A. yujingziensis''=== | ||
| Linia 49: | Linia 45: | ||
'''Etymologia''': Epitet hatunkowy ''yujingziensis'' pochodzi od miejsca znalezienia - kotliny Yujingzi. | '''Etymologia''': Epitet hatunkowy ''yujingziensis'' pochodzi od miejsca znalezienia - kotliny Yujingzi. | ||
| − | '''Opis''': Od ''A. oshimai'' różnił się: bocznym odchyleniem rostralnego końca szczęki, dziobem przedszczękowym w kształcie łyżki, zębami przedszczękowymi umieszczonymi z boku linii zębów szczęki i brakiem pierwotnego grzbietu na zębach szczękowych. Jego czaszka mierzyła 7,5 cm długości. Na kości przedszczękowej u tego gatunku znajdowały się 2 zęby. Zachowało się 10 zębów znajdujących się na kości zębowej (You | + | '''Opis''': Od ''A. oshimai'' różnił się: bocznym odchyleniem rostralnego końca szczęki, dziobem przedszczękowym w kształcie łyżki, zębami przedszczękowymi umieszczonymi z boku linii zębów szczęki i brakiem pierwotnego grzbietu na zębach szczękowych. Jego czaszka mierzyła 7,5 cm długości. Na kości przedszczękowej u tego gatunku znajdowały się 2 zęby. Zachowało się 10 zębów znajdujących się na kości zębowej (You i in., 2010). |
==Paleobiologia== | ==Paleobiologia== | ||
| Linia 55: | Linia 51: | ||
==Środowisko życia== | ==Środowisko życia== | ||
| − | Szczątki gatunku typowego znaleziono w osadach grupy Xinminbao. Koegzystował z m.in.: ceratopsami - ''[[Auroraceratops]]'' | + | Szczątki gatunku typowego znaleziono w osadach grupy Xinminbao. Koegzystował z m.in.: ceratopsami - ''[[Auroraceratops]]'' i ''[[Psittacosaurus]] mazongshanensis'', ornitopodami - ''[[Equijubus]]'', ''[[Siluosaurus]]'', teropodami - ''[[Sinornithoides]]'' (prawdopodobnie nie wszystkie one żyły w tym samym czasie). |
==Systematyka== | ==Systematyka== | ||
| − | Obecnie ''Archaeoceratops'' jest zaliczany do [[bazalny]]ch neoceratopsów (Farke i in., 2014; You i in., 2020). | + | Obecnie ''Archaeoceratops'' jest zaliczany do [[bazalny]]ch neoceratopsów (Farke i in., 2014; You i in., 2020). Według Wanga i współpracowników (2025) archeoceratops był formą pośrednią pomiędzy [[Chaoyangsauridae|czaojangzaurydami]] a późniejszymi neoceratopsami. Zobacz również: [[Ceratopsia#Kladogramy]]. |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
| Linia 65: | Linia 61: | ||
| {{Kpt|[[Dong Zhiming|Dong]]}} i {{Kpt|[[Yoichi Azuma|Azuma]]}}, [[1997]] | | {{Kpt|[[Dong Zhiming|Dong]]}} i {{Kpt|[[Yoichi Azuma|Azuma]]}}, [[1997]] | ||
|- | |- | ||
| − | |{{V|'' | + | |{{V|''A. oshimai''}} |
| − | | {{Kpt|Dong}} i {{Kpt|Azuma}}, 1997 | + | | {{Kpt|[[Dong]]}} i {{Kpt|[[Azuma]]}}, [[1997]] |
|- | |- | ||
| − | |{{V|'' | + | |{{V|''A. yujingziensis''}} |
| {{Kpt|[[You Hailu|You]], [[Tanque Kyo|Tanque]]}} i {{Kpt|[[Peter Dodson|Dodson]]}}, [[2010]] | | {{Kpt|[[You Hailu|You]], [[Tanque Kyo|Tanque]]}} i {{Kpt|[[Peter Dodson|Dodson]]}}, [[2010]] | ||
|} | |} | ||
| Linia 76: | Linia 72: | ||
Dong, Z.; Azuma, Y. (1997). "On a primitive Neoceratopsian from the early Cretaceous of China". In Dong, Z. (ed.). Sino-Japanese Silk Road dinosaur expedition. China Ocean press. pp. 68–89 | Dong, Z.; Azuma, Y. (1997). "On a primitive Neoceratopsian from the early Cretaceous of China". In Dong, Z. (ed.). Sino-Japanese Silk Road dinosaur expedition. China Ocean press. pp. 68–89 | ||
| − | Farke, A.A., Maxwell, W.D., Cifelli, R.L., Wedel, M.J. | + | Farke, A. A., Maxwell, W. D., Cifelli, R. L., & Wedel, M. J. (2014). "A ceratopsian dinosaur from the Lower Cretaceous of western North America, and the biogeography of Neoceratopsia". PLOS one, 9(12), e112055. [[doi:10.1371/journal.pone.0112055]] |
| − | + | Wang, Y. -C., Zhang, Q. -N., & You, H. -L. (2025). "Cranial osteology of ''Archaeoceratops oshimai'' (Ornithischia: Ceratopsia) and phylogenetic evaluation of basal Ceratopsia". Historical Biology: 1-18 [[doi:10.1080/08912963.2025.2568096.]] | |
| − | + | Yu, C., Prieto-Márquez, A., Chinzorig, T., Badamkhatan, Z., & Norell, M. (2020). "A neoceratopsian dinosaur from the early Cretaceous of Mongolia and the early evolution of ceratopsia". Communications biology, 3(1), 1-8. [[doi:10.1038/s42003-020-01222-7]] | |
| − | You, H. L., Tanoue, K., & Dodson, P. (2010). "A new species of Archaeoceratops (Dinosauria: Neoceratopsia) from the Early Cretaceous of the Mazongshan area in northwestern China". | + | You, H. -L, & Dodson, P. (2003). "Redescription of neoceratopsian dinosaur ''Archaeoceratops'' and early evolution of Neoceratopsia". Acta Palaeontologica Polonica, 48(2). : 261-272. |
| + | |||
| + | You, H. -L., Tanoue, K., & Dodson, P. (2010). "A new species of ''Archaeoceratops'' (Dinosauria: Neoceratopsia) from the Early Cretaceous of the Mazongshan area in northwestern China". [w:] Ryan, M. J., Chinnery-Allgeier, B. J., & Eberth, D. A. (red.) "New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrell Museum Ceratopsian Symposium". Bloomington, Indiana University Press (pp. 59-67). | ||
http://en.wikipedia.org/wiki/Xinminbao_Group | http://en.wikipedia.org/wiki/Xinminbao_Group | ||
| Linia 94: | Linia 92: | ||
[[Kategoria:Ornithischia]] | [[Kategoria:Ornithischia]] | ||
[[Kategoria:Ceratopsia]] | [[Kategoria:Ceratopsia]] | ||
| + | [[Kategoria:Ceratopsia bazalne]] | ||
[[Kategoria:Azja]] | [[Kategoria:Azja]] | ||
[[Kategoria:Chiny]] | [[Kategoria:Chiny]] | ||
Aktualna wersja na dzień 21:33, 10 paź 2025
| Autor: | Jakub Starzyński, Dawid Mazurek |
| Korekta: | Tomasz Singer, Maciej Ziegler, Paweł Konarzewski |
| Archaeoceratops (archeoceratops) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Długość | ok. 0,9-1 m [1] | ||||
| Masa | 9-10 kg [1] | ||||
| Dieta | roślinożerny | ||||
| Miejsce | Chiny - Gansu
(grupa Xinminbao) | ||||
| Czas |
wczesna kreda (apt - alb) | ||||
| Systematyka | Dinosauria | ||||
 Czaszka holotypowa A. oshimai. Źródło: You i Dodson, 2003 [2]
Porównanie wielkości Archaeoceratops i człowieka. | |||||
Wstęp
Archaeoceratops to rodzaj niewielkiego ceratopsa żyjącego we wczesnej kredzie na terenach dzisiejszych Chin. Gatunek typowy został opisany przez Donga i Azumę w 1997, a drugi przez You, Tanque'a i Dodsona w 2010 roku. Nazwę rodzajową można przetłumaczyć jako "starożytna rogata twarz".
Gatunki
A. oshimai
Materiał kopalny: Holotyp: IVPP V11114 - częściowy szkielet wraz zawierający: czaszkę, kręgi ogonowe i kość biodrową.
Paratyp: IVPP V11115 - niekompletny szkielet ze stosunkowo dobrze zachowane szeregiem kręgów ogonowych, niekompletne kończyny tylne, a stopa całkowicie zachowana. Jest trochę mniejszy niż okaz holotypowy.
Etymologia: Epitet gatunkowy oshimai honoruje szefa gazety Chunichi Shimbun o nazwisku Oshima, który finansował chińsko-japońską ekspedycję, która odkryła szczątki.
Opis: Czaszka mierzyła ok. 17 cm od dzioba do końca kości łuskowej. Jej ogólna budowa była podobna do pozostałych neoceratopsów. Kryza była niewielka i nie odnaleziono śladów obecności rogów w okolicach oczu i nosa. W kości przedszczękowej znajdowały się 3 kołkowate zęby. Różniły się od siebie wielkością, która mogła wynikać z różnych etapów wzrostu. Te zęby były pozbawione charakterystycznych grzbietów obecnych u innych neoceratopsów. W kości szczękowej tkwiło po 13 zębów, zaś w żuchwie - 15. Archroceratopsa od innych wczesnych form można odróżnić po 10 cechach czaszki (You i Dodson, 2003; Wang i in., 2025).
A. yujingziensis
Materiał kopalny: Holotyp (CAGS-IG-VD-003) - fragmentaryczny szkielet zawierający: niekompletną czaszkę, łuk kręgu grzbietowego, trzon kręgu krzyżowego, trzy kręgi ogonowe, część prawej łopatki, obie kości udowe, dwie kości śródstopia i trzy paliczki stopy.
Etymologia: Epitet hatunkowy yujingziensis pochodzi od miejsca znalezienia - kotliny Yujingzi.
Opis: Od A. oshimai różnił się: bocznym odchyleniem rostralnego końca szczęki, dziobem przedszczękowym w kształcie łyżki, zębami przedszczękowymi umieszczonymi z boku linii zębów szczęki i brakiem pierwotnego grzbietu na zębach szczękowych. Jego czaszka mierzyła 7,5 cm długości. Na kości przedszczękowej u tego gatunku znajdowały się 2 zęby. Zachowało się 10 zębów znajdujących się na kości zębowej (You i in., 2010).
Paleobiologia
Archaeoceratops, podobnie jak wszystkie ceratopsy, był roślinożerny. Prawdopodobne żywił się dominującym roślinami (od poziomu gruntu do wysokości ok. 1 m) kredy: paprociami, sagowcami i wyrosłymi drzewami iglastymi. Byłoby to wykorzystanie ostrego dzioba do odgryzienia liści lub igieł i posiekania je do połknięcia.
Środowisko życia
Szczątki gatunku typowego znaleziono w osadach grupy Xinminbao. Koegzystował z m.in.: ceratopsami - Auroraceratops i Psittacosaurus mazongshanensis, ornitopodami - Equijubus, Siluosaurus, teropodami - Sinornithoides (prawdopodobnie nie wszystkie one żyły w tym samym czasie).
Systematyka
Obecnie Archaeoceratops jest zaliczany do bazalnych neoceratopsów (Farke i in., 2014; You i in., 2020). Według Wanga i współpracowników (2025) archeoceratops był formą pośrednią pomiędzy czaojangzaurydami a późniejszymi neoceratopsami. Zobacz również: Ceratopsia#Kladogramy.
Spis gatunków
| Archaeoceratops | Dong i Azuma, 1997 |
| A. oshimai | Dong i Azuma, 1997 |
| A. yujingziensis | You, Tanque i Dodson, 2010 |
Bibliografia
Dong, Z.; Azuma, Y. (1997). "On a primitive Neoceratopsian from the early Cretaceous of China". In Dong, Z. (ed.). Sino-Japanese Silk Road dinosaur expedition. China Ocean press. pp. 68–89
Farke, A. A., Maxwell, W. D., Cifelli, R. L., & Wedel, M. J. (2014). "A ceratopsian dinosaur from the Lower Cretaceous of western North America, and the biogeography of Neoceratopsia". PLOS one, 9(12), e112055. doi:10.1371/journal.pone.0112055
Wang, Y. -C., Zhang, Q. -N., & You, H. -L. (2025). "Cranial osteology of Archaeoceratops oshimai (Ornithischia: Ceratopsia) and phylogenetic evaluation of basal Ceratopsia". Historical Biology: 1-18 doi:10.1080/08912963.2025.2568096.
Yu, C., Prieto-Márquez, A., Chinzorig, T., Badamkhatan, Z., & Norell, M. (2020). "A neoceratopsian dinosaur from the early Cretaceous of Mongolia and the early evolution of ceratopsia". Communications biology, 3(1), 1-8. doi:10.1038/s42003-020-01222-7
You, H. -L, & Dodson, P. (2003). "Redescription of neoceratopsian dinosaur Archaeoceratops and early evolution of Neoceratopsia". Acta Palaeontologica Polonica, 48(2). : 261-272.
You, H. -L., Tanoue, K., & Dodson, P. (2010). "A new species of Archaeoceratops (Dinosauria: Neoceratopsia) from the Early Cretaceous of the Mazongshan area in northwestern China". [w:] Ryan, M. J., Chinnery-Allgeier, B. J., & Eberth, D. A. (red.) "New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrell Museum Ceratopsian Symposium". Bloomington, Indiana University Press (pp. 59-67).
http://en.wikipedia.org/wiki/Xinminbao_Group
http://www.gspauldino.com/data.html
http://comments.gmane.org/gmane.science.dinosaurs.general/46352
