Panoplosaurus

Do sprawdzenia i aktualizacji.

Autor:	Korekta:
Maciej Ziegler "Riloy"	Tomasz Sokołowski Kamil Kamiński

---

Panoplosaurus (panoplozaur)
Długość:	5-7 m
Masa:	0,7-3 t
Miejsce występowania:	Kanada - Alberta (grupa Judith River - Wedge) i USA - Teksas (formacja Aguja)
Czas występowania	ok. 76 Ma późna kreda (kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Thyreophora Ankylosauria Nodosauridae Panoplosaurini
Rekonstrukcja przyżyciowa, w tle Styracosaurus. Autor: Julius Csotonyi [1]

Wstęp

Panoplozaur był podobnym do czołgu nodozaurydem, czyli ankylozaurem bez kostnej maczugi na ogonie. Żył w późnej kredzie na zachodzie Ameryki Północnej. Jest jednym z lepiej znanych nodozaurydów - znaleziono dwa niekompletne szkielety i trzy czaszki. Jego nazwa oznacza "jaszczur w pełni opancerzony" - ze względu na jego kolczasty pancerz.

Budowa

Jego niskie, szerokie ciało pokrywał rozbudowany pancerz, na który składały się wyrastające ze skóry kostne płyty chroniące jego głowę, szyję, grzbiet i ogon. Głowa była osłonięta kostnym pancerzem. Panoplozaur posiadał również kolce na szyi, bokach, ogonie i na grzbiecie. Jego twarda skóra i liczne wyrostki powodowały, że dla większości drapieżników był on zbyt ciernistym posiłkiem. Miał typowy dla roślinożernego dinozaura bezzębny dziób i małe, liściokształtne zęby. Ze względu na swoją masę poruszał się wyłącznie na czterech łapach, żywiąc się nisko rosnącymi roślinami. Podobnie jak u innych nodozaurydów, jego pysk był wąski, co sugeruje selektywna dietę. Badania za pomocą metody elementów skończonych pokazały, że szczęki panoplozaura zaciskały się z większą siłą niż u ankylozauryda Euoplocephalus, mógł on więc żywić się twardszym pokarmem (Ballell i in., 2023). Położenie kłykcia potylicznego sugeruje, że panoplozaur trzymał swój łeb nisko. Co nietypowe dla czworonożnego zwierzęcia, nodozauryd ten miał tylko trzy palce na stopach. Znalezione czaszki nieco się różniły. Bakker w 1988 roku zasugerował więc, że są to szczątki więcej niż jednego gatunku. Jednak Carpenter (1990) stwierdził, że różnice te są wynikiem po części uszkodzeń skamieniałości, a po części różnicami w wieku i płci zwierząt. Przypuszczał, że osobniki z krótszymi szczękami mogą być młode.

Panoplosaurus a Edmontonia

W tym samym miejscu i czasie co panoplozaur żyła Edmontonia rugosidens, którą kiedyś uważano za gatunek rodzaju Panoplosaurus. Z tego powodu wiele rekonstrukcji panoplozaura w rzeczywistości przedstawia tego drugiego nodozauryda. Różniły się jednak dość wyraźnie - panoplozaur nie miał charakterystycznych kolców barkowych edmontonii, skierowanych w dół i do przodu. Różniły się także kształtem czaszki i zębów. Panoplozaur miał ją wyższą i mocniej opancerzoną. Inna była także budowa kręgów i synsakrum - u edmontonii przyrośnięte były trzy kręgi krzyżowe, a u tego drugiego cztery. Dodatkowo u panoplozaura kość krucza i łopatka były zrośnięte. Rodzaj Edmontonia przetrwał dłużej niż Panoplosaurus, który wymarł około 74 milionów lat temu.

Materiał kopalny

Czaszka holotypu (z Lambe, 1919).

- Holotyp:

NMC 2759 to artykułowane: czaszka, kręgi szyjne i początkowe grzbietowe zraz z opancerzeniem. W skład osobnika typowego wchodzą także: kilka środkowych i dalszych kręgów grzbietowych, część synsakrum z jednym kręgiem grzbietowym, czterema krzyżowymi i jednym ogonowym, kilka wolnych kręgów ogonowych, żebra szyjne, lewa kość łopatkowo-krucza i ramienna, kompletna(?) trójpalczasta kończyna przednia, kość piszczelowa i strzałkowa, skostniała płyta międzymostkowa, para skostniałych połączeń między wyrostkiem mieczykowatym a mostkiem, różne elementy stopy i ponad 200 tarczek.

- Przypisany osobnik:

ROM 1215 zawiera czaszkę, lewą żuchwę, pierwsze kręgi szyjne czyli dźwigacz i obrotnik, kilka kręgów piersiowych, ogonowych i szyjnych (wraz z żebrami), prawą kość łopatkowo-kruczą, obie płyty mostkowe , skostniała płyta międzymostkowa, para skostniałych połączeń między wyrostkiem mieczykowatym a mostkiem, obie kości ramienne, prawą kość łokciową, trzy paliczki, ponad 200 płytek kostnych i 38 gastrolitów.

- Panoplosaurus sp.:

Okaz zaliczony do rodzaju Panoplosaurus to zrośnięta kość łapatkowo-krucza odnaleziona w osadach formacji Aguja w Teksasie (OMNH, bez numeru katalogowego).

Spis gatunków

Panoplosaurus	Lambe, 1919
P. mirus	Lambe, 1919
P. longiceps	Sternberg, 1928 (Coombs, 1971)	= Edmontonia longiceps
P. rugosidens	Gilmore, 1930 (Coombs, 1971)	= Edmontonia rugosidens

Bibliografia

Ballell, A., Mai, B. & Benton, M.J. (2023). "Divergent strategies in cranial biomechanics and feeding ecology of the ankylosaurian dinosaurs. Scientific Report 13, 18242. [[2]].

Carpenter, K. 1990. Ankylosaur systematics: example using Panoplosaurus and Edmontonia (Ankylosauria: Nodosauridae). In Carpenter, K. & Currie, P. J. (eds) Dinosaur Systematics: Approaches and Perspectives. Cambridge University Press, Cambridge, pp. 281-298.

http://scienceblogs.com/tetrapodzoology/2008/02/panoplosaurus.php [kopia https://web.archive.org/web/20110727210126/http://scienceblogs.com/tetrapodzoology/2008/02/panoplosaurus.php ]

http://www.dinoruss.com/de_4/5a77df1.htm [kopia https://web.archive.org/web/20080328045122/http://www.dinoruss.com/de_4/5a77df1.htm ]