Acrotholus

Autor:	Dawid Mika
Korekta:	Maciej Ziegler, Paweł Konarzewski

---

Acrotholus (akrotol)
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Kanada - Alberta (formacja Milk River - ogniwo Deadhorse Coulee)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 84 - 83,6 Ma późna kreda (santon)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Marginocephalia Pachycephalosauria Pachycephalosauridae Pachycephalosaurinae
Kopuła czołowo-ciemieniowa okazu typowego Acrotholus. Fot. LittleLazyLass [1]

Wstęp

Acrotholus to rodzaj pachycefalozauryda, który żył w późnej kredzie na terenie Ameryki Północnej. Jest on najstarszym znanym dinozaurem grubogłowym występującym na tym kontynencie.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Acrotholus pochodzi od greckich słów akros - najwyższy i thalos - kopuła. Odnosi się on do zgrubiałego sklepienia czaszki. Epitet gatunkowy (audeti) honoruje Roya Audeta, który umożliwiał prowadzenie prac wykopalisk na terenie swojego rancza (gdzie też znaleziono szczątki akrotola).

Materiał kopalny

Holotyp TMP 2008.045.0001 - niemal kompletna kopuła ciemieniowo-czołowa.

Paratyp ROM 2964 - przednia cześć kopuły ciemieniowo-czołowej.

Do akrotola może należeć także ROM 2962 - kopuła ciemieniowo-czołowa.

Evans i współpracownicy w 2014 roku zauważyli, iż zostały pomylone numery katalogowe materiału przypisanego i paratypu w publikacji opisującej Acrotholus. Wcześniej materiał przypisany miał nr ROM 2964, zaś paratyp - ROM 2962.

Budowa

Acrotholus był niedużej wielkości dinozaurem grubogłowym. Charakteryzował się owalym kształtem kopuły, której maksymalna grubość wynosiła 55 mm powyżej dołu mózgowego. Badanie tomografem komputerowym okazu typowego wykazało, że kopuła miała względnie niskie unaczynienie, wysoką gęstość oraz w pełni zrośnięte znajdujące się w niej szwy.

Paleoekologia

Pachycefalozaury żyły już w późnej jurze, o czym świadczy występowanie wtedy ceratopsów (Yinlong) - siostrzanej dlań grupy. Jednak najstarsze znane skamieliny "grubogłowych jaszczurów" pochodzą dopiero z santonu. Evans i współpracownicy (2013) uznali, że różnorodność małych dinozaurów ptasiomiednicznych (w tym pachycefalozaurów) była naprawdę wyższa niż się przyjmuje, o czym świadczą liczne ghost lineages (taksony, które - jak wynika z jego pozycji filogenetycznej - występowały już w określonym okresie, czego jednak nie odzwierciedla zapis kopalny), a także duża ilość diagnostycznych kopuł ciemieniowo-czołowych porównaniu z resztą szczątków Pachycephalosauria.

Spis gatunków

Acrotholus	Evans, Schott, Larson, Brown i Ryan, 2013
A. audeti	Evans, Schott, Larson, Brown i Ryan, 2013

Bibliografia

Evans D.C., Schott R.K., Larson D.W., Brown C.M. & Ryan M.J. (2013) "The oldest North American pachycephalosaurid and the hidden diversity of small-bodied ornithischian dinosaurs" Nature Communications 4:1828 doi:10.1038/ncomms2749

Evans, D. C., Schott, R. K., Larson, D. W., Brown, C. M., & Ryan, M. J. (2014). "Correction: Corrigendum: The oldest North American pachycephalosaurid and the hidden diversity of small-bodied ornithischian dinosaurs". Nature Communications, 5(1), 1-1. doi:10.1038/ncomms2749