Kryptops

Autor:

Maciej Ziegler

---

Kryptops (kryptops)
Długość	5,8 m
Wysokość	1,85 m (w biodrach)
Masa	550 kg
Miejsce	Niger - pustynia Ténéré (formacja Elrhaz)
Czas	Trias 252 Jura 201,4 Kreda 143,1 66 ok. 115-113 Ma wczesna kreda (późny apt - wczesny alb)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Ceratosauria ?Abelisauridae incertae sedis
Rekonstrukcja przyżyciowa kryptopsa. Autor: Paleocolour. [1] 5.8 m Porównanie wielkości Kryptops i człowieka. Sylwetki: Phylopic.org
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":3,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Elokalizacja formacji Elrhaz.\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"lokalizacja formacji Elrhaz.\n","link":"","lat":16.800000000000000710542735760100185871124267578125,"lon":9.5,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Kryptops to abelizauryd odkryty na afrykańskiej pustyni Ténéré w osadach z przełomu aptu i albu.

Etymologia

Nazwa rodzajowa oznacza "nakryta twarz" (z gr. krypto - "zakryty" i ops - twarz) i odnosi się do podziurkowanej powierzchni i odciśniętych naczyń krwionośnych na kości szczękowej - co znamionuje mocno przytwierdzoną, prawdopodobnie keratynową powłokę.

Nazwa gatunkowa - palaios - odnosi się do wczesnokredowego wieku tego abelizauryda - znaczy po grecku "stary".

Materiał kopalny

Holotyp Kryptops palaios. Źródło: Sereno i Brusatte, 2008.

Holotyp to niekompletna kość szczękowa (MNN GAD1-1) o długości 15 cm (Sereno i Brusatte, 2008). Kompletna kość szczękowa mierzyłaby ich zdaniem ok. 25 cm, czyli mniej niż u Carnotaurus, Ekrixinatosaurus i Majungasaurus FMNH PR 2100 (Lamanna i in., 2002; Juárez-Valieri i in., 2011)

Chimera

(A) Miejsce znalezienia Kryptops (G88) i Eocarcharia (G138). (B) Mapa lokalizacji Kryptops. Źródło: Sereno i Brusatte, 2008.

MNN GAD1−2 - miednica tetanura włączona do holotypu Kryptops. Źródło: Sereno i Brusatte, 2008.

Szczątki pozaczaszkowe Kryptops (trzy niekompletne kręgi grzbietowe (MNN GAD1-3, 4, 5), dwa żebra (MNN GAD1-6, 7) oraz artykułowana obręcz miedniczna i kość krzyżowa (MNN GAD1-2) zostały odnalezione nieartykułowane na stosunkowo niewielkiej powierzchni, wśród zębów karcharodontozaura i ornitocheiroida (pterozaura). Diagnostyczna kość szczękowa, należąca niewątpliwie do abelizauryda, została znaleziona 15 m od reszty skamielin. Z tych samych osadów pochodzi odnaleziony kilkadziesiąt km dalej, znany jedynie z fragmentów czaszki karcharodontozaur Eocarcharia. Kręgi kryptopsa miały wysokie wyrostki kolczyste, jak u Ceratosaurus i wielu bazalnych tetanurów (szczególnie karnozaurów). Kość biodrowa i krzyżowa są bardzo prymitywne w porównaniu do innych abelizaurydów i bardziej przypominają kość Allosaurus. Kość krzyżowa składa się z pięciu kręgów - podobnie jak u bardziej bazalnych tetanurów, podczas gdy inne ceratozaury miały ich sześć. Duża "stopa" (dystalne rozszerzenie) kości łonowej także przywodzi na myśl tetanury. Z drugiej strony pozrastane kości miednicy wskazują na nie-tetanury. Wszystkie powyższe dane skłaniają więc do przypuszczenia, że Kryptops to chimera - w skład holotypu mogą wchodzić szczątki ważnego rodzaju abelizauryda (kość szczękowa) jak i tetanura, być może z rodzaju Eocarcharia (materiał pozaczaszkowy, ale zob. dalej).

Hipoteza ta została potwierdzona przez Carrano i in. (2012). Do podobnego wniosku doszedł też niezależnie Cau (online 2012). Cau i Paterna (2025) w swojej analizie filogenetycznej osobno zakodowali kość szczękową i pozaczaszkowy materiał przypisany. Kryptops okazał się chimera złożoną z kości szczękowej abelizauryda i elementów szkieletu pozaczaszkowego allozauroida. Nie potwierdziło się natomiast bliskie pokrewieństwo z Eocarcharia.

Budowa i systematyka

Kryptops prawdopodobnie był zbliżony wyglądem do rugopsa. Początkowo był uznawany za bazalnego abelizauryda, aczkolwiek fragmentaryczność materiału kopalnego tego teropoda utrudnia jego dokładniejszą klasyfikację powyżej kladu łączącego Rugops oraz zaawansowane abelizaurydy (Farke & Sertich, 2013).

Spis gatunków

Kryptops	Sereno i Brusatte, 2008
K. palaios	Sereno i Brusatte, 2008

Bibliografia

Carrano, M.T., Benson, R.B.J. & Sampson, S.D. (2012) "The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 211-300. doi: 10.1080/14772019.2011.630927

Cau, A., & Paterna, A. (2025). "Beyond the Stromer's Riddle: the impact of lumping and splitting hypotheses on the systematics of the giant predatory dinosaurs from northern Africa". Ital. J. Geosci., 144(2), XX-XX, doi:10.3301/IJG.2025.10

Farke, A.A., Sertich, J.J.W. (2013) "An Abelisauroid Theropod Dinosaur from the Turonian of Madagascar". PLoS ONE. 8 (4): e62047 [2]

Juárez-Valieri, R.D., Porfiri, J.D. & Calvo, J.O. (2011) "New Information on Ekrixinatosaurus novasi Calvo et al 2004, a giant and massively-constructed Abelisauroid from the “Middle Cretaceous” of Patagonia" [w:] Calvo, J.O., Porfiri, J.D., González Riga & Dos Santos [red.] "Paleontologia y dinosaurios desde América Latina" Editorial de la Universidad Nacional de Cuyo, 161-169.

Lamanna, M.C., Martinez, R.D. & Smith, J.B. (2002) "A definitive abelisaurid theropod dinosaur from the early Late Cretaceous of Patagonia" Journal of Vertebrate Paleontology, 22, 58-69.

Sereno, P.C. & Brusatte, S.L. (2008) "Basal abelisaurid and carcharodontosaurid theropods from the Lower Cretaceous Elrhaz Formation of Niger" Acta Palaeontologica Polonica, 53, 15-46.

Cau, A. (online 2012) http://theropoda.blogspot.com/2012/05/tetanurae-update-part-2.html