Pachyrhinosaurus: Różnice pomiędzy wersjami
Linia 128: | Linia 128: | ||
[[Kategoria:Ceratopsia]] | [[Kategoria:Ceratopsia]] | ||
[[Kategoria:Ceratopsoidea]] | [[Kategoria:Ceratopsoidea]] | ||
− | |||
− | |||
[[Kategoria:Ameryka Północna]] | [[Kategoria:Ameryka Północna]] | ||
[[Kategoria:USA]] | [[Kategoria:USA]] | ||
+ | [[Kategoria:Kanada]] | ||
[[Kategoria:Mezozoik]] | [[Kategoria:Mezozoik]] | ||
[[Kategoria:Kreda]] | [[Kategoria:Kreda]] | ||
[[Kategoria:Kampan]] | [[Kategoria:Kampan]] | ||
[[Kategoria:Mastrycht]] | [[Kategoria:Mastrycht]] |
Wersja z 13:36, 18 lis 2011
Autor: | Korekta: |
Dawid Mazurek | Karol Sabath |
Pachyrhinosaurus (pachyrinozaur) | |
---|---|
Długość: | 6-8 m [1] |
Masa: | 2-4 t [1] |
Miejsce występowania: | USA - Alaska, Kanada - Alberta[1] |
Czas występowania | 73,5-69 Ma [1] |
Systematyka | Dinosauria |
Plik:Pachyrhinosaurus1.JPG
P. lakustai. Autor: Michael Skrepnick. Źródło: Currie i in., 2008 |
Wstęp
Pachyrinozaur to późnokredowy centrozauryn z Ameryki Północnej. Był, podobnie jak inne ceratopsy, gatunkiem roślinożernym, a jego najbliższym krewnym jest Achelousaurus. Nazwa Pachyrhinosaurus znaczy "grubonosy jaszczur".
Budowa
Pachyrinozaur mierzył - zaleznie od gatunku - od 6 do 8 metrów długości, a jego masę szacuje się na 2-4 tony. Czasem przedstawia się pachyrinozaura z rogiem wyrastającym z przodu czaszki. Nie znaleziono jednak u żadnego osobnika (z wyjątkiem młodych P. lakustai) rogów wyrastających z charakterystycznego zgrubienia na nosie. Badania powierzchni czaszek centrozaurynów wskazują, że mocno chropowata powierzchnia była pokryta rogowym zgrubieniem a nie rogiem.
Gatunki
Znamy trzy gatunki:
P. canadensis
długość: 7-8 m
miejsce: Alberta - formacja Horseshoe Canyon (Kanada)
czas: 73,5-73 Ma
To gatunek typowy rodzaju Pachyrhinosaurus. Żył przy końcu kampanu. Prawdopodobnie kształt i wielkość kryzy były cechami indywidualnymi i być może zależnymi od wieku i płci osobnika. W sumie z terenów Alberty i Alaski znanych jest obecnie 12 fragmentarycznych czaszek i sporo elementów szkieletu pozaczaszkowego, jednak większość materiału trafiła do opracowania dopiero w latach 80. XX wieku lub później - stąd powolny postęp w poznawaniu tego dinozaura.
Pierwsze jego szczątki odkrył w Albercie (Kanada) w 1946 roku, a nazwał w 1950, Charles Mortram Sternberg (1885 - 1981), amerykański paleontolog i kolekcjoner skamielin, który wsławił się odkryciem i opisaniem także skamieniałości Brachylophosaurus, Parksosaurus i Edmontonia. Nawiasem mówiąc, jego ojciec, Charles Hazelius Sternberg (1850 - 1943; brał udział w słynnych "wojnach o kości", w obozie Cope'a), jak i dwaj bracia (George i Levi), również odnieśli sukces na polu dinozaurologii.
P. lakustai
długość: 6 m
miejsce: Alberta - formacja Waptiti (Kanada)
czas: 73-72,5 Ma
W roku 1972 Al Lakusta odkrył w Albercie nagromadzenie szczątków pachyrinozaura. Skamieniałości skończono wydobywać dopiero pod koniec lat 80. Okazało się, że na jednym metrze kwadratowym znajdowało się aż do 100 kości! W sumie wydobyto 14 czaszek i 3,5 tysiąca innych elementów kostnych. To masowe cmentarzysko wskazuje na to, że prawdopodobnie dinozaury te żyły stadnie i zostały zaskoczone przez powódź. Obecność kilku grup wiekowych zdaje się zaś wskazywać na pewien rodzaj opieki nad potomstwem. Odmiennie od P. canadensis, narośl u P. lakustai jest widoczna tylko u dorosłych osobników - młode miały rogi, podobne do tych u innych ceratopsów. P. lakustai różni się również od typowego gatunku mniejszymi rozmiarami ciała i szczegółami w ornamentacji kryzy. Jego nazwa oznacza "grubonosy jaszczur Lakusty", od nazwiska Ala Lakusty. P. lakustai jest jednym z najdokładniej przebadanych dinozaurów. Przed opisaniem w 2008 roku znany był jako "pachyrinozaur z Pipestone".
P. perotorum
długość: 6 m
miejsce: Alaska - formacja Prince Creek (USA)
czas: 70-69 Ma
Jest to najmłodszy przedstawiciel Centrosaurinae. Wydaje się, że centrozauryny nie dotrwały do końca ery dinozaurów lecz zostali jedynie przedstawiciele Chasmosaurinae. W masowym cmentarzysku Kikak-Tegoseak na Alasce odnaleziono co najmniej 10 osobników tego gatunku. P. perotorum został tak nazwany dla uczczenia rodziny Perot (Margot i H. Ross Perot I ich dzieci), którzy wspierali naukę i edukację. Różnił się od swoich krewniaków m.in. parą krótkich, spłaszczonych rogów wrastających w okna na kryzie.
Spis gatunków
Pachyrhinosaurus | Sternberg, 1950 |
---|---|
P. canadensis | Sternberg, 1950 |
P. lakustai | Currie, Langston i Tanke, 2008 |
P. perotorum | Fiorillo i Tykoski, 2012 |
Wybrana bibliografia
Fiorillo, A.R. & Tykoski, R.S. (2012) "A new species of the centrosaurine ceratopsid Pachyrhinosaurus from the North Slope (Prince Creek Formation: Maastrichtian) of Alaska" Acta Palaeontologica Polonica, doi:10.4202/app.2011.0033
Hieronymus, T.L., Witmer, L.M., Tanke, D.H. & Currie P.J. (2009) "The facial integument of centrosaurine ceratopsids: morphological and histological correlates of novel skin structures" Anatomical Record, 292(9):1370-1396.
http://pubs.nrc-cnrc.gc.ca/eng/books/books/9780660198194.html