Erlikosaurus

Autor:	Dominik Mentelski
Korekta:	Adrian Sztuba

---

Erlikosaurus (erlikozaur)
Dieta	roślinożerny/wszystkożerny
Miejsce	Mongolia, Bayshin Tsav (formacja Bayan Shireh)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 100 - 90 Ma późna kreda ( cenoman - turon)
Systematyka	Dinosauria Theropoda Tetanurae Coelurosauria Therizinosauria Therizinosauroidea Therizinosauridae
Rekonstrukcja. Autor: Arthur Weasley [1]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":3,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EMongolia, Formacja Baishin Tsav\u003C/small\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Mongolia, Formacja Baishin Tsav\n","link":"","lat":43.10000000000000142108547152020037174224853515625,"lon":107.5,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Erlikosaurus to dinozaur z fascynującej rodziny Therizinosauridae, żyjący w późnej kredzie, około 90 milionów lat temu.

Etymologia

Nazwa rodzajowa w wolnym tłumaczeniu oznacza "jaszczur Erlika". Odnosi się do Erlika - lamajskiego ducha, władcy umarłych. Nazwa gatunkowa honoruje R.C. Andrewsa.

Materiał kopalny

Czaszka i stopa Erlikosaurus. Autorzy zdjęcia: Barsbold i Perle.

Holotyp - GIN 100/111 - to prawie kompletna czaszka, żuchwa, kręgi szyjne, lewa kość ramienna i kości stóp. Znaleziono go w 1972 roku, w Bayshin Tsav (południowo - wschodnia Mongolia), w skałach formacji Bayan Shireh.

Currie donosił (Currie, 2005) o odkryciu kości terizinozaura podobnego do Erlikosaurus, które zostały znalezione w Albercie (Kanada). Niestety są to bardzo niekompletne okazy (okaz TMP 79.15.1 - pazur, okaz CMN 12349 - kość czołowa) i nie ma nawet pewności, czy rzeczywiście są to kości terizinozaura.

Budowa i paleobiologia

Skamieniałości erlikozaura są niekompletne, dlatego trudno oszacować jego rozmiar. Gregory S. Paul oszacował jego długość na 4,5 m, a masę na 500 kg (Paul, 2010); Michael Mortimer na stronie Theropod Database oszacował długość na 3,4 m i masę na 275 kg; Lautenschlager i in. (2012) oszacowali masę na 150-250 kg.

Erlikozaur miał wydłużoną czaszkę z długimi nozdrzami. Przód żuchwy jest wygięty do dołu. Jak inne terizinozaury był on wszystkożerny, lub roślinożerny. Przemawia za tym to, że prawdopodobnie posiadał keratynowy dziób na przodzie pyska. Nie znaleziono bezpośrednich dowodów na to, że erlikozaur miał go, lecz wskazuje na to kilka cech budowy jego czaszki. W przedniej części szczęk nie miał on zębów. Za to na kości przedszczękowej, szczękowej i zębowej obecne są niewielkie otwory, którymi za życia mogły przechodzić nerwy i naczynia zaopatrujące pochwę rogową. Za roślinożernością przemawia także mała siła ugryzienia (od 43-65 N z przodu szczęk do 90–134 N przy ostatnim zębie) i niewielki kąt rozwarcia szczęk (ok. 49°). Zęby nie są obecne na kości przedszczękowej oraz na przedniej części kości szczękowej i zębowej. Zęby kości szczękowej są jednakowe (homodontyczne), o lancelowatym kształcie. Na kości szczękowej obecne są 24 zębodoły. Zęby kości zębowej były zróżnicowane (heterodontyczne). Te z przodu były długie i stożkowate, dalsze zaś były krótsze, ciaśniej upakowane i miały lancelowaty kształt. W kości zębowej jest 31 zębodołów.

Badania endokastu dowodzą, że erlikozaur miał stosunkowo dobry węch. Może to oznaczać, że terizinozaury "odziedziczyły" go po przodkach, lub był on przydatny podczas poszukiwania pożywienia. W kredzie liczne stały się rośliny kwiatowe, które zapewne wytwarzały wyraźny zapach. Terizinozaury mogły więc rozróżniać je spośród innych roślin po zapachu. Oprócz tego erlikozaur posiadał dobry słuch i zmysł równowagi. Jego wzrok był za to prawdopodobnie gorszy.

Nie znaleziono kości jego dłoni, lecz prawdopodobnie był wyposażony w długie, ostre pazury, tak jak inne terizinozaury.

Taksonomia

W 1980 r. ten dinozaur otrzymał nazwę Erlikosaurus. Rok później Perle nazwał go ponownie jako Erlicosaurus. ICZN uznaje jednak, że pierwotna nazwa jest prawidłowa.

Niektórzy paleontolodzy postulują, że inny terizinozaur - Enigmosaurus - jest młodszym synonimem Erlikosaurus. Oba dinozaury zostały znalezione w tym samym miejscu, a ich materiał kopalny nie pokrywa się. Barsbold i Perle twierdzą jednak, że nie mogą być one synonimami, ponieważ miednica Enigmosaurus znacznie różni się od miednicy Segnosaurus. Z kolei Segnosaurus jest zbyt podobny do Erlikosaurus, by ten miał tak różną od niego miednicę, jak Enigmosaurus. Oczywiście bez większej ilości skamieniałości nie da się stwierdzić, czy Enigmosaurus rzeczywiście jest synonimem Erlikosaurus.

Systematyka

Erlikosaurus należy do Therizinosauria, konkretnie do Therizinosauridae. Zob. też Therizinosauria#Kladogramy.

Spis gatunków

Erlikosaurus	Barsbold i Perle, 1980
= Erlicosaurus	Perle, 1981
??= Enigmosaurus	Barsbold i Perle, 1983
E. andrewsi	Barsbold i Perle, 1980
= Erlicosaurus andrewsi	Perle, 1981
??= Enigmosaurus	Barsbold i Perle, 1983

Bibliografia

Barsbold, R., Perle, A. (1980). "Segnosauria, a new infraorder of carnivorous dinosaurs". Acta Palaeontologica Polonica. 25 (2): 187–195

Perle. A. (1981). (1981). "Noviy segnozavrid iz verchnego mela Mongolii". Trudy-Sovmestnaya Sovetsko-Mongol'skaya Paleontologicheskaya Ekspeditsiya. 15: 50–59.

Lautenschlager, S., Rayfield, E.J., Perle, A., Zanno, L.E., Witmer, L.M. (2012). "The Endocranial Anatomy of Therizinosauria and Its Implications for Sensory and Cognitive Function". PLoS ONE. 7 (12): e52289. doi:10.1371/journal.pone.0052289

Lautenschlager, S. (2013). "Cranial myology and bite force performance of Erlikosaurus andrewsi: a novel approach for digital muscle reconstructions". Journal of Anatomy 222(2) doi: 10.1111/joa.12000

Witmer, L.M., Perle, A., Zanno, L.E., Rayfield, E.J (2015)."Cranial anatomy of Erlikosaurus andrewsi (Dinosauria, Therizinosauria): new insights based on digital reconstruction" Journal of Vertebrate Paleontology doi:10.1080/02724634.2014.874529

Paul, G. S. (2010). "The Princeton Field Guide to Dinosaur: Second Edition"

Currie, P.J., Bundgoard, E. (2005). "Dinosaur Provincial Park: A Spectacular Ancient Ecosystem Revealed"

The Theropod Database [2]