Segnosaurus

Autor:

Kamil Kamiński, Tomasz Singer

---

Segnosaurus (segnozaur)
Długość	6,9 m
Wysokość	2,4 m (w biodrach)
Masa	2 t
Dieta	roślinożerny/wszystkożerny
Miejsce	Mongolia - Ömnögovi (formacja Bayan Shireh)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 96-90 Ma późna kreda (cenoman - turon)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Coelurosauria Therizinosauria Therizinosauroidea Therizinosauridae
Rekonstrukcja. Autor: PaleoNeolitic [5] 6.9 m Porównanie wielkości Segnosaurus i człowieka. Sylwetki: Phylopic.org

Wstęp

Segnosaurus to rodzaj dużego, masywnie zbudowanego celurozaura, należącego do dziwacznej rodziny terizinozaurydów. W przeciwieństwie do większości teropodów nie był on aktywnym drapieżnikiem, lecz najprawdopodobniej roślinożercą, wszystkożercą lub rybożercą. Występował na początku późnej kredy na terenie dzisiejszej Mongolii.

Etymologia

Nazwa Segnosaurus pochodzi od łacińskiego słowa segnis („powolny”) oraz greckiego sauros („gad”, „jaszczur”). Stanowi ona nawiązanie do masywnej, krępej budowy tego zwierzęcia w związanej z tym, prawdopodobnie dość ograniczonej szybkości i zwinności. Epitet gatunkowy galbinensis wywodzi się od nazwy regionu na pustyni Gobi (Perle, 1979).

Historia odkryć i badań

Szczątki segnozaura odkryto w Mongolii w latach 1973-75 podczas radziecko-mongolskich wypraw paleontologicznych. Tamtejszy paleontolog Altangerel Perle opisał go w 1979 r., zaliczając to zwierzę do nowo utworzonej przez siebie rodziny Segnosauridae. Później okazała się ona synonimem Therizinosauridae. Rok później wraz z Barsboldem opublikował kolejną prace o tej grupie teropodów, przypisując do Segnosaurus kolejne szczątki. W 2008 r. Zanno przedstawiła następne pojedyncze kości. W 2016 r. ukazał się obszerny opis żuchwy segnozaura.

Materiał kopalny

Rekonstrukcja szkieletu z zaznaczeniem znanych części. Autor: IJReid [1].

Holotyp (IGM 100/80) to niekompletna żuchwa, kość potyliczna podstawowa (ang. basioccipital), fragmenty żeber, kość krzyżowa, dwadzieścia pięć kręgów ogonowych, niekompletna kończyna przednia, częściowa miednica i niekompletna kość udowa.

Paratypy obejmują trzy okazy: IGM 100/82 (fragmenty żeber, niekompletna miednica, niepełne kończyny tylne), IGM 100/83 (częściowy łuk neutralny kręgu szyjnego, kość łopatkowo-krucza i kilka kości kończyn przednich) oraz fragment kości łonowej (Perle, 1979; Mortimer, online). Ten ostatni został początkowo zaliczony do okazu IGM 100/82, jednak prawdopodobnie pochodzi on od innego, większego osobnika. Część tych szczątków znajduje się w nieznanym miejscu (Zanno, 2010).

Materiał przypisany to okaz IGM 100/81 (cztery kości tylnych kończyn) oraz dwie pojedyncze kości (Perle i Barsbold, 1980; Mortimer, online).

Budowa

W porównaniu do większości teropodów, Segnosaurus był dość osobliwym zwierzęciem. Miał półwyprostowaną postawę co nadawało mu dziwny wygląd, stosunkowo niewielką głowę ze smukłą dolną szczęką, relatywnie długą szyję i wielki, masywny tułów. Kończyny przednie były duże jak na teropoda, i uzbrojone w zakrzywione pazury.

Zęby w żuchwie segnozaura. Źródło: Zanno i in., 2016 [2].

Czaszka

Z kości czaszki zachowała się jedynie żuchwa. Była ona wydłużona, niska i dość lekko zbudowana. Kości zębowe były wąskie, a ich przednia część dolnej szczęki zakrzywiała się ku dołowi. Krótki odcinek z przodu żuchwy był bezzębny i za życia zapewne pokryty pochwą rogową. Dalej w kości zębowej znajdowały się dwadzieścia cztery zęby o piłkowanych krawędziach. Były one gęsto upakowane i dosyć ostre. Przednie zęby były nieco zakrzywione do tyłu i przewyższały wielkością te znajdujące się bardziej z tyłu (Barsbold i Perle, 1980). Spośród wszystkich terizinozaurów, Segnosaurus miał najmniejszą liczbę zębów, za były one jednymi z większych w tej grupie teropodów. Obie krawędzie zębów miały duże, bulwiaste piłkowania (Zanno i in., 2016).

Szkielet pozaczaszkowy

Żuchwa segnozaura. Źródło: Zanno i in., 2016 [3].

Kręgi szyjne były platyceliczne (płaskie po obu stronach). Miały masywne trzony i niskie łuki nerwowe. Kość krzyżowa składała się z sześciu kręgów o wydłużonych, poprzecznie rozszerzonych trzonach (Perle, 1979). Dalsze kręgi ogonowe były stosunkowo krótkie (Mortimer, online). Kończyny przednie były względnie duże jak na teropoda, ale krótsze niż u Therizinosaurus czy Deinocheirus. Tworzące je kości (zwłaszcza ramienna i promieniowa) były masywne. Ta pierwsza była dłuższa niż kość łokciowa i promieniowa. Przednie łapy miały po trzy palce uzbrojone w duże, zakrzywione i spiczaste pazury. W przeciwieństwie do większości teropodów, kość łonowa segnozaura kierowała się ukośnie ku tyłowi, wzdłuż kości kulszowej. Barsbold i Perle (1980) podają, że kość piszczelowa była nieco krótsza od udowej, jednak rok wcześniej drugi z autorów w swojej publikacji określił długości obu kości odpowiednio na 860 i 840 mm. Prawdopodobnie wynika to z pomyłki, a rzeczywista długość kości udowej osobnika IGM 100/82 to ok. 1050 mm (Mortimer, online). Segnosaurus cechował się też bardzo krótkim śródstopiem – stanowiło ono zaledwie 30% długości kości piszczelowej i przypominało śródstopie prozauropodów (Perle, 1979). Takie proporcje wskazują na to, że dinozaur ten poruszał się raczej wolno, do czego zresztą nawiązuje jego nazwa. Budowa śródstopia dowodzi stopochodności niż palcochodności (typowej u teropodów) z pierwszym palcem stopy dotykającym podłoża.

Kości miednicy i śródstopia holotypu. Źródło: Barsbold i Perle, 1980 [4].

Paleobiologia

Segnosaurus prawdopodobnie przebywał w pobliżu jezior, gdyż w osadach tego typu znaleziono jego kości. Kwestią dyskusyjną jest to, czym się żywił. Sugerowano, że posługiwał się silnymi, uzbrojonymi w długie pazury kończynami przednimi by rozdrapywać gniazda termitów (podobnie jak dziś robi to mrówkojad) po czym zagarniał je do pyska długim, lepkim językiem (Lambert, 1993). W 1980 r. Barsbold i Perle stwierdzili, że mógł on być rybożercą. Przemawia za tym mocno wygięty do dołu przód żuchwy (podobnie jak u Masiakasaurus) oraz stosunkowo duże i lekko wygięte do tyłu przednie zęby, szczególnie w górnej części, kiedy tylne są bardzo niskie. Cechy te wskazywałyby na to, że uzębienie służyło bardziej do chwytania pokarmu, niż do jego rozdrabniania. Prawdopodobnie palce stopy segnozaura połączone były błoną pławną, czego dowodem miały być dziwne czteropalczaste odciski stóp znalezione w pobliżu jego kości. Wydaje się jednak, że bezzębny dziób tego teropoda nie byłby tak dobrym narzędziem do chwytania ryb, jak wydłużony i uzbrojony w spiczaste zęby pysk krokodyla (Lambert, 1993).

Wiele cech budowy segnozaura może też świadczyć o jego roślinożerności. Należą do nich: duża jama brzuszna, wydłużona szyja, stosunkowo niewielka głowa, redukcja siły zgryzu, pojemne kieszenie policzkowe oraz bezzębny dziob na przedzie szczęk. Badania żuchwy z 2016 r. dowiodły, że Segnosaurus miał bardziej wyspecjalizowane uzębienie niż inne terizinozaury. Tworzyło ono szorstką, szatkującą powierzchnię (Zanno i in., 2016).

Spis gatunków

Segnosaurus	Perle, 1979
S. galbinensis	Perle, 1979

Bibliografia

Barsbold, R. & Perle, A. (1980) "Segnosauria, a new infraorder of carnivorous dinosaurs" Acta Palaeontologica Polonica, 25(2), 187-195.

Holtz, T. (2012) Dinosaurs (suplement) [6]

Lambert, D. (1993). “The Ultimate Dinosaur Book”, wyd. Dorling Kindersley.

Mortimer, M. (2016 online) [7].

Perle, A. (1979) "Segnosauridae - novoe semejstvo teropod iz pozdnego mela Mongolii" Sovmestnaya Sovetsko-Mongol’skaya eskpeditsia, Trudy, 45-55. [tłumaczenie Siskron, C & Welles, S.P., zamieszczone na Polyglot Paleontologist

Zanno, L.E., Tsogtbaatar, K., Chinzorig, T., Gates, T.A. (2016). "Specializations of the mandibular anatomy and dentition of Segnosaurus galbinensis (Theropoda: Therizinosauria)". PeerJ. 4: e1885. doi:10.7717/peerj.1885