Ajkaceratops

Autor:	Paweł Kryta, Marcin Szermański
Korekta:	Maciej Ziegler, Łukasz Czepiński, Paweł Konarzewski

---

Ajkaceratops (ajkaceratops)
Długość	ok. 1 m
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Węgry - Iharkút (formacja Csehbánya)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 86,3–83,6 Ma późna kreda (santon)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia ?Ceratopsia ?Protoceratopsidae /??Ceratopsoidea
Holotyp Ajkaceratops - przód pyska.
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Formacja_Csehb%C3%A1nya\" class=\"mw-redirect\" title=\"Formacja Csehb\u00e1nya\"\u003EFormacja Csehb\u00e1nya\u003C/a\u003E, Ihark\u00fat, hrabstwo Veszpr\u00e9m, \u003Ca href=\"/wiki/W%C4%99gry\" class=\"mw-redirect\" title=\"W\u0119gry\"\u003EW\u0119gry\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003EA. kozmai\u003C/i\u003E\u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Formacja Csehb\u00e1nya, Ihark\u00fat, hrabstwo Veszpr\u00e9m, W\u0119gry\n","link":"","lat":47.23333333333300032563784043304622173309326171875,"lon":17.6333333333329989045523689128458499908447265625,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Ajkaceratops to rodzaj dinozaura ptasiomiednicznego, być może ceratops. Jego szczątki odkryte zostały nieopodal węgierskiego miasta Ajka w skałach datowanych na późną kredę (santon). Jako ceratops, byłby on jedynym, obok niepewnego Craspedodon i fragmentarycznych znalezisk ze Szwecji, przedstawicielem tej grupy z Europy. Nie osiągał on dużych rozmiarów, mierzył około 1 metra długości. Ajkaceratops został opisany przez Ősiego, Butlera i Weishampela w 2010 roku.

Materiał kopalny i systematyka

Holotyp o numerze katalogowym MTM V2009.192.1 to następujące kości: zrośnięte kości przedszczękowe i (prawdopodobnie) rostralna z elementami kości szczękowej. Przechowywany on jest w Węgierskim Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie.

Materiał przypisany: MTM V2009.193.1, V2009.194.1, V2009.195.1, V2009.196.1 to cztery kości przedzębowe.

Autorzy oryginalnego opisu uznali, że Ajkaceratops należał prawdopodobnie do Protoceratopsidae, a obecność dodatkowego otworu przedoczodołowego na miejscu styku kości szczękowej i przedszczękowej, zasugerowało autorom jego bliskie pokrewieństwo z Bagaceratops z Mongolii (Ősi i in., 2010). Morschhauser i współpracownicy (2019) wskazują, że Ajkaceratops jest bazalnym przedstawicielem Ceratopsoidea. Ze względu na szczątkowy materiał kopalny, przynależność Ajkaceratops do dinozaurów rogatych, oraz obecność kości rostralnej była kwestionowana (Makovicky, 2012; Czepiński, 2020). Sam otwór na szwie przedszczekowo-szczękowym tylko pobieżnie przypomina ten u Bagaceratops, i może być homologiczny z przednim obniżeniem na k. szczękowej u innych ptasiomiednicznych, np. Thescelosaurus (Czepiński, 2020). Niedawne badania zębów z Csehbánya zdają się jednak sugerować, że ceratopsy były obecne w tym miejscu (Virág i Ősi, 2017). Czepiński i Madzia (2024) szczegółowo opisali skamieniałości należące do Ajkaceratops. Badacze ci sądzą, że pysk opisywanego dinozaura jedynie powierzchownie przypomina obecny u ceratopsów. Zatem dziób może być utworzony z domniemanej kości rostralnej lub przerośniętej kości przedszczękowej. Mimo iż analizy filogenetyczne autorów publikacji umieszczały Ajkaceratops wewnątrz Ceratopsia i nie wykluczają jego przynależności do tego kladu, to jednak zastrzegają, że pozycja systematyczna dinozaura jest niepewna. Czepiński i Madzia zauważyli również, że zęby pierwotnie przypisane do Ajkaceratops przez Virága i Ősi'ego (2017) bardzo przypominają obecne u przedstawicieli Rhabdodontidae, zwłaszcza Mochlodon vorosi.

Lokalizacja odkryć

Formacja Csehbánya (santon), Iharkút, hrabstwo Veszprém, zachodnie Węgry. W okolicach tych znaleziono wcześniej inne późnokredowe dinozaury, takie jak endemiczne ornitopody i bazalne nodozaurydy.

Paleoekologia

W santonie Europa była podzielona na wiele wysp. W tym czasie z dinozaurów oprócz ajkaceratopsa żył tam inny dinozaur ptasiomiedniczny Craspedodon. Na Węgrzech występował także nodozauryd Hungarosaurus i rabdodontid Mochlodon. Z innych gadów kopalnych przestworza opanował pterozaur Bakonydraco, a w morzach występował mozazauryd Eonatator. Natomiast wśród flory występowała także roślina drapieżna z rodzaju Palaeoaldrovanda.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Ajkaceratops (Ajka + gr. cera + tops) znaczy "rogate oblicze z Ajka" – miasta, nieopodal którego został odnaleziony holotyp. Epitet gatunkowy kozmai honoruje Károlya Kozmę.

Spis gatunków

Ajkaceratops	Ősi, Butler i Weishampel, 2010
A. kozmai	Ősi, Butler i Weishampel, 2010

Bibliografia

Czepiński, Ł., (2020). "Ontogeny and variation of a protoceratopsid dinosaur Bagaceratops rozhdestvenskyi from the Late Cretaceous of the Gobi Desert". Historical Biology doi:10.1080/08912963.2019.1593404

Czepiński, Ł., & Madzia, D. (2024). "Osteology, phylogenetic affinities, and palaeobiogeographic significance of the bizarre ornithischian dinosaur Ajkaceratops kozmai from the Late Cretaceous European archipelago". Zoological Journal. doi:10.1093/zoolinnean/zlae048.

Makovicky, P.J., (2012). Marginocephalia. W: Brett-Surman, M.K., Holtz, T.R., Farlow, J.O., editors. The complete dinosaur. Bloomington: Indiana University Press; p. 527–549.

Morschhauser, E. M., You, H., Li, D., & Dodson, P. (2019). "Phylogenetic history of Auroraceratops rugosus (Ceratopsia: Ornithischia) from the Lower Cretaceous of Gansu Province, China". Journal of Vertebrate Paleontology, 38(sup1), 117-147. doi:10.1080/02724634.2018.1509866

Ősi, A. Butler, R.J., Weishampel, D.B., (2010). "A Late Cretaceous ceratopsian dinosaur from Europe with Asian affinities". Nature 465 (7297): 466–468. doi:10.1038/nature09019

Virág, A. & Ősi, A. (2017). "Morphometry, microstructure, and wear pattern of neornithischian dinosaur teeth from the upper cretaceous Iharkút locality (Hungary)". Anatomical Record 300: 1439–1463.

http://en.wikipedia.org/wiki/Ajkaceratops