Tietasaura

Autor:

Michał Siedlecki

---

Tietasaura (tietazaura)
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Brazylia - Bahia (formacja Marfim)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok.135 - 129 Ma wczesna kreda (środkowy walanżyn - środkowy hoteryw)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Ornithopoda ?Iguanodontia Elasmaria
Rekonstrukcja szkieletu tietazaury. Na biało zostały oznaczone znane elementy szkieletu Autor: SlvrHwk [1]

Wstęp

Tietasaura to słabo poznany rodzaj ornitopoda z grupy elasmarów żyjący na terenie dzisiejszej Brazylii w pierwszej połowie epoki wczesnej kredy. Jest to pierwszy nazwany ornitopod z tego państwa.

Etymologia

Nazwa rodzajowa oznacza "jaszczura Tiety" (Tieta to skrócone portugalskie imię Antonieta), co odnosi się do tytułowego bohatera powieści "Tieta do Agreste" napisanej przez słynnego pisarza Jorge Amado urodzonego w stanie Bahia gdzie znaleziono szczątki tietazaury. Z drugiej strony Antonieta w przenośni oznacza "bezcenny", co odnosi się do dużej wartości tietazaury jako pierwszego nazwanego ornitopoda z Brazylii. Epitet gatunkowy upamiętnia Orville'a A. Derby'ego, założyciela i pierwszego dyrektora Brazylijskiej Służby Mineralogicznej i Geologicznej oraz byłego dyrektora Muzeum Narodowego Rio de Janeiro i jednego z pionierów badań paleontologicznych w basenie sedymentacyjnym Recôncavo.

Materiał kopalny i historia odkryć

Holotyp (NHM-PV R.3424) to tylna część lewej kości udowej. Została znaleziona w 1906 roku przez badaczy z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie podczas jednej z wypraw paleontologicznych tej instytucji do Brazylii. Początkowo został oznaczony jako część szkieletu krokodylomorfa z grupy Dyrosauridae Hyposaurus sp.., później zaś pod nazwą innego krokodylomorfa, słynnego sarkozucha, a konkretniej jego brazylijskiego gatunku S. hartti. W 2024 roku zespół paleontologów pod kierownictwem Bandeiry przeanalizował zebrane przez brytyjskich paleontologów skamieniałości brazylijskich zwierząt zebranych ze stanu Bahia i uznał ów okaz za pozostałość ornitopoda, która jest na tyle diagnostyczna, iż na jej podstawie opisał nowy rodzaj dinozaura ptasiomiednicznego.

Budowa i systematyka

Tietazaura zapewne przypominała wyglądem innych przedstawicieli Elasmaria, od których różniła się szczegółami w budowie kości udowej. Analiza filogenetyczna umieściła ją jako takson siostrzany notohypsilofodona.

Środowisko

Tietazaura żyła na terenie obecnie znanym jako formacja Marfim. Jej pokłady datuje się na okres od środkowego walanżynu do środkowego hoterywu. W tym czasie teren ten był prawdopodobnie równiną, przez którą przepływała rzeka. Pływały w niej liczne ryby: słodkowodne rekiny z grupy hybodontów (Acrodus nitidus), krewniacy dzisiejszych niszczuk ("Lepidotes" sp.) oraz olbrzymie ryby trzonopłetwe z gatunku Mawsonia gigas (ryby z tego rodzaju znane są również z innych kredowych brazylijskich formacji, ale również z kimerydu Urugwaju, jury i kredy Egiptu, Kamerunu, Tunezji i Maroka oraz z cenomanu Teksasu). Polowały na nie krokodylomorfy (wspomniany Sarcosuchus hartti oraz prawdopodobnie spokrewniony z gawialami "Thoracosaurus" bahiaensis - zapewne taksonem wątpliwym), nieokreślone żółwie, nieokreślone pterozaury z grupy Anhangueridae oraz nienazwany spinozauryd znany z przedniego trzonu kręgu ogonowego i paliczka. Innymi dinozaurami koegzystującymi z tietazaurą były iguanodonty z grupy styrakosternów znane z trzonu kręgu grzbietowego i trzonu kręgu ogonowego, diplodocyd znany też z trzonu kręgu ogonowego, nieokreślony teropod z grupy awerostrów znany z pojedynczego paliczka prawej stopy IV-1 oraz karcharodontozaurydy z czego jeden znany jest z tylnej połowy trzonu kręgu grzbietowego i paliczka, natomiast drugi z trzonu środkowego kręgu ogonowego, który jest bardzo dużych rozmiarów i może należeć do bardzo dużego karcharodontozauryda, jednak istnieją wątpliwości co do przynależności systematycznej tego okazu, gdyż mógł należeć do megaraptora lub do zauropoda , być może przedstawiciela tytanozaurów lub rebbachizaurydów (dotyczy się to również wcześniej wspomnianego allozauroida, po więcej informacji zobacz Gigantyczny karcharodontozauryd? na forum Dinozaury.com).

Spis gatunków

Tietasaura	Bandeira, Navarro, Pêgas, Brilhante, Brum, de Souza, da Silva i Valéria, 2024
T. derbiyana	Bandeira, Navarro, Pêgas, Brilhante, Brum, de Souza, da Silva i Valéria, 2024

Bibliografia

Bandeira, K.L.N.; Navarro, B.A.; Pêgas, R.V.; Brilhante, N.S.; Brum, A.S.; de Souza, L.G.; de Silva, R.C.; Gallo, V. (2024). "A reassessment of the historical fossil findings from Bahia State (Northeast Brazil) reveals a diversified dinosaur fauna in the Lower Cretaceous of South America". Historical Biology: 1–42. [2]