Ekrixinatosaurus: Różnice pomiędzy wersjami
m |
m (tabelka) |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | + | {{DISPLAYTITLE: ''Ekrixinatosaurus''}} | |
| − | + | {{Opis | |
| − | + | |Autor = [[Maciej Ziegler]] | |
| − | { | + | |Korekta = [[Adrian Tkocz]], [[Tomasz Sokołowski]], [[Łukasz Czepiński]], [[Kamil Kamiński]] |
| − | | Autor | + | |nazwa = ''Ekrixinatosaurus'' (ekriksinatozaur) |
| − | + | |długość = 6,5-8,3 m | |
| − | + | |wysokość = | |
| − | + | |masa = 0,8-1,4 t | |
| − | | [[Adrian Tkocz]] | + | |dieta = mięsożerny |
| − | [[Tomasz Sokołowski]] | + | |miejsce = [[Argentyna]], Neuquén |
| − | + | <small>([[formacja]] [[Candeleros]])</small> | |
| − | [[Łukasz Czepiński]] | + | |czas = {{Występowanie|110|100}} |
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |- | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | [[Argentyna]] | ||
| − | |||
| − | <small>([[formacja]] [[Candeleros | ||
| − | | | ||
| − | |||
| <small>późna [[kreda]] (wczesny [[cenoman]]<ref>Wiek jest niepewny, lecz na pewno nieznacznie starszy niż szacowany wiek formacji Huincul - zob. [[Carnosauria#Kiedy]]. Wczesny cenoman wg m.in.:<br>- Novas, F.E., Agnolín, F.L., Ezcurra, M.D., Porfiri, J. & Canale, J.I. (2013) "Evolution of the carnivorous dinosaurs during the Cretaceous: The evidence from Patagonia" Cretaceous Research [[doi:10.1016/j.cretres.2013.04.001]]<br>- Leanza, H.A., Apesteguia, S., Novas, F.E. & de la Fuente, M.S. (2004) "Cretaceous terrestrial beds from the Neuquen Basin (Argentina) and their tetrapod assemblages" Cretaceous Research, 25, 61-87. [[doi:10.1016/j.cretres.2003.10.005]]</ref>) | | <small>późna [[kreda]] (wczesny [[cenoman]]<ref>Wiek jest niepewny, lecz na pewno nieznacznie starszy niż szacowany wiek formacji Huincul - zob. [[Carnosauria#Kiedy]]. Wczesny cenoman wg m.in.:<br>- Novas, F.E., Agnolín, F.L., Ezcurra, M.D., Porfiri, J. & Canale, J.I. (2013) "Evolution of the carnivorous dinosaurs during the Cretaceous: The evidence from Patagonia" Cretaceous Research [[doi:10.1016/j.cretres.2013.04.001]]<br>- Leanza, H.A., Apesteguia, S., Novas, F.E. & de la Fuente, M.S. (2004) "Cretaceous terrestrial beds from the Neuquen Basin (Argentina) and their tetrapod assemblages" Cretaceous Research, 25, 61-87. [[doi:10.1016/j.cretres.2003.10.005]]</ref>) | ||
| + | ok. 101-97 [[Ma]]<br> | ||
| + | <small>[[późna kreda]] (wczesny [[cenoman]])</small> | ||
| + | |systematyka = | ||
| + | [[Dinosauria]] | ||
| − | + | [[Saurischia]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[Saurischia]] | ||
[[Theropoda]] | [[Theropoda]] | ||
| Linia 51: | Linia 28: | ||
? [[Brachyrostra]] | ? [[Brachyrostra]] | ||
| − | | | + | |grafika = Ekrixinatosaurus_novasi_by_Henrique_Paes.png |
| − | | | + | |podpis = Rekonstrukcja. Autor: Paleocolour [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ekrixinatosaurus_novasi_by_Henrique_Paes.png]. |
| − | + | |PorównanieGrupa = | |
| − | |} | + | |PorównanieDługość = |
| + | |mapa = | ||
| + | }} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
Wersja z 13:34, 6 cze 2024
| Autor: | Maciej Ziegler |
| Korekta: | Adrian Tkocz, Tomasz Sokołowski, Łukasz Czepiński, Kamil Kamiński |
| Ekrixinatosaurus (ekriksinatozaur) | |
|---|---|
| Długość | 6,5-8,3 m |
| Masa | 0,8-1,4 t |
| Dieta | mięsożerny |
| Miejsce | Argentyna, Neuquén |
| Czas | |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja. Autor: Paleocolour [1]. | |
Wstęp
Ekrixinatosaurus to rodzaj abelizauryda żyjącego w "środkowej" kredzie (cenoman) na terenach dzisiejszej Argentyny (prowincja Neuquén, Patagonia). Skamieliny tego dinozaura odkryto w 1999 roku, ale opisano dopiero w 2004.
Budowa i wymiary
Ekrixinatosaurus był bardzo dużym i masywnym abelizaurydem. Czaszka została oszacowana na podstawie Carnotaurus i Majungasaurus na 83 cm długości (Calvo i in., 2004) i nieznaną metodą na 85 cm (Juárez-Valieri i in., 2011), lecz najbardziej podobny i blisko spokrewniony jest Skorpiovenator, na podstawie którego można oszacować długość czaszki na 75-80 cm (wg Canale i in., 2009, ryc. 2b). Długość Ekrixinatosaurus została oszacowana na 7-8 m (Calvo i in., 2004), 6,5 m (Paul, 2010) i 10-11 m (Juárez-Valieri i in., 2011); wg tych ostatnich jest to największy (nazwany) abelizauryd - zob. więcej w Abelisauridae#Wymiary.
Etymologia
Ekrixinatosaurus został odkryty dzięki zastosowaniu materiałów wybuchowych - stąd nazwa oznaczająca "jaszczura zrodzonego z eksplozji" (Ekrixi to po grecku "eksplozja", nato - łac. "narodziny" i saurus - gr. "jaszczur"). Epitet gatunkowy nadano na cześć Fernando Novasa, paleontologa zajmującego się między innymi abelizaurydami.
Materiał kopalny
Znaleziono jedynie jednego, dość kompletnego osobnika oznaczonego MUCPv-294 (holotyp znajduje się w Museo de la Universidad Nacional del Comahue, Buenos Aires, Neuquén). Na szkielet czaszkowy składają się: niecałe kości szczękowe, kości zaoczodołowe, kość łuskowa, kości czołowe, ciemieniowe, kość potyliczna, kolec nozdrzowy tylny, niekompletne kości zębowe oraz zęby. Poza tym znaleziono: kręgi szyjne, piersiowe, żebra, kręgi ogonowe i szewrony, kości miednicy: biodrową, kulszową, łonową oraz kości kończyn tylnych: kości udowe, strzałkowe, kość skokowa, kość piętową, kości śródstopia, palce i pazury.
Paleoekologia
Ekryksinatozaur był zapewne drapieżnikiem. Jego szczątki odnaleziono w osadach formacji Candeleros (ale pojawiła się też sugestia, że w Portezuelo). Żył na podmokłych terenach Gondwany wraz z rybami, żabami, wężami, żółwiami, ssakami i sfenodontami (z których dziś żyje jedynie hatteria). Większa fauna obejmowała dinozaury: zauropody takie jak rebbachizauryd Limaysaurus i tytanozaur Andesaurus, ogromne karcharodontozaurydy - Giganotosaurus i eumaniraptory - Buitreraptor.
Pozycja filogenetyczna
Pokrewieństwo Ekrixinatosaurus z innymi abelizaurydami jest kwestią kontrowersyjną. Wg większości - w tym nowszych i obszerniejszych - analiz kladystycznych (np. Canale i in. (2009) ekryksinatozaur znajduje się w Brachyrostra, w pobliżu Skorpiovenator. Wg analizy Carrano i Sampsona (2008) jest bardziej bazalny i nie należy do kladu zawierającego większość pozostałych abelizaurydów (poza wczesnym, afrykańskim Rugops)., zob. więcej w Ceratosauria#Kladogramy.
Spis gatunków
| Ekrixinatosaurus | Calvo, Rubilar-Roger i Moreno, 2004 |
|---|---|
| = "Ekrixinatosaurus" | Juarez Valieri, Fiorelli i Cruz, 2004 |
| E. novasi | Calvo, Rubilar-Roger i Moreno, 2004 |
| = "Ekrixinatosaurus novasi" | Juarez Valieri, Fiorelli i Cruz, 2004 |
Bibliografia
Calvo, J.O., Rubilar, D., & Moreno, K. (2004) "A new Abelisauridae (Dinosauria: Theropoda) from northwest Patagonia" Ameghiniana 41: 555-563.
Canale, J.I., Scanferla, C.A., Agnolin, F.L. & Novas, F.E. (2009) "New carnivorous dinosaur from the Late Cretaceous of NW Patagonia and the evolution of abelisaurid theropods" Naturwissenschaften, 96, 409-414. doi 10.1007/s00114-008-0487-4.
Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236.
Juárez-Valieri, R.D., Porfiri, J.D. & Calvo, J.O. (2011) "New Information on Ekrixinatosaurus novasi Calvo et al 2004, a giant and massively-constructed Abelisauroid from the “Middle Cretaceous” of Patagonia" Calvo, J.O., Porfiri, J.D., González Riga & Dos Santos [ed.] "Paleontologia y dinosaurios desde América Latina" Editorial de la Universidad Nacional de Cuyo, 161-169.
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University
http://archosaur.us/theropoddatabase/Ceratosauria.htm#Ekrixinatosaurusnovasi
http://www.dinodata.org/index.php?option=com_content&task=view&id=6516&Itemid=67
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ekrixinatosaurus_novasi_by_Henrique_Paes.png){kind=link}