Majungasaurus: Różnice pomiędzy wersjami
m (→Spis gatunków) |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| + | {{DISPLAYTITLE:''Majungasaurus''}} | ||
<small> | <small> | ||
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | ||
| Linia 29: | Linia 30: | ||
| [[Madagaskar]] | | [[Madagaskar]] | ||
| − | <small>[[ | + | <small>formacja [[Maevarano]]</small> |
|- | |- | ||
! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ||
| − | | 70-65 Ma | + | | 70-65 [[Ma]] |
| − | <small> | + | <small>[[późna kreda]] ([[mastrycht]])</small> |
|- | |- | ||
! '''Systematyka''' | ! '''Systematyka''' | ||
| Linia 56: | Linia 57: | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | Mażungazaur (''Majungasaurus'') to monotypowy [[rodzaj]] | + | Mażungazaur (''Majungasaurus'') to [[monotypowy]] [[rodzaj]] [[teropod]]a z grupy abelizaurów, który żył na terenie obecnego Madagaskaru w górnej kredzie ([[mastrycht]], ok. 70-65 [[Ma]]). Jedyne skamieniałości z pewnością należące do mażungazaura znane są wyłącznie z osadów formacji [[Maevarano]] w okolicach wsi Berivotra na południowy wschód od miasta Mahajanga (północno-zachodni [[Madagaskar]], basen Mahajanga). [[Gatunek]] ten jest znany z bardzo licznego materiału kostnego reprezentującego osobniki różnych rozmiarów (i zapewne różnego wieku). |
==Historia badań== | ==Historia badań== | ||
| − | Pierwsze skamieniałości mażungazaura odnaleziono już w XIX wieku i uznano w [[1896]] roku za nowy gatunek megalozaura – ''[[Megalosaurs]] crenatissimus'', jednak odbyło się to bez wyznaczenia [[holotyp]]u. [[Depéret]] i [[Savornin]] zauważyli, że ''M. crenatissimus'' jest bardzo podobny do innych gatunków klasyfikowanych wówczas w obrębie ''[[Dryptosaurus]]'' i do tegoż [[rodzaj]]u przenieśli go w [[1928]] roku. W roku [[1955]] [[ | + | Pierwsze skamieniałości mażungazaura odnaleziono już w XIX wieku i uznano w [[1896]] roku za nowy [[gatunek]] megalozaura – ''[[Megalosaurs]] crenatissimus'', jednak odbyło się to bez wyznaczenia [[holotyp]]u. [[Charles Depéret|Depéret]] i [[Justin Savornin|Savornin]] zauważyli, że ''M. crenatissimus'' jest bardzo podobny do innych gatunków klasyfikowanych wówczas w obrębie ''[[Dryptosaurus]]'' i do tegoż [[rodzaj]]u przenieśli go w [[1928]] roku. W roku [[1955]] [[René Lavocat|Lavocat]] opisał z tego samego terenu kolejne szczątki i uznał, że madagaskarski [[teropod]] zasługuje na własną nazwę [[rodzaj]]ową – ''Majungasaurus''. Okaz typowy Lavocata okazał się jednak niediagnostyczny, a [[gatunek]] uznany został za ''[[nomen dubium]]''. W [[1979]] z tego samego obszaru [[Hans-Dieter Sues|Sues]] i [[Philippe Taquet|Taquet]] opisali pachycefalozaura i nadali mu nazwę ''Majungatholus atopus'', jednak bardziej kompletny okaz z [[1996]] roku pokazał, że i w tym wypadku chodzi o tego samego teropoda. W [[1998]] uznano, że właściwa powinna być nazwa ''Majungatholus atopus''. Dopiero najnowsze badania nad starym i nowym materiałem kostnym wskazały, że właściwa jest jednak nazwa ''Majungasaurus crenatissimus''. |
Prace wykopaliskowe prowadzone od roku [[1993]] w ramach Mahajanga Basin Project umożliwiły dokładną rekonstrukcję kostną tego dinozaura i zaowocowały w [[2007]] roku dodatkiem do czasopisma Journal of Vertebrate Paleontology, poświęconemu w całości temu gatunkowi – historii badań, filogenezie, osteologii i ekologii. | Prace wykopaliskowe prowadzone od roku [[1993]] w ramach Mahajanga Basin Project umożliwiły dokładną rekonstrukcję kostną tego dinozaura i zaowocowały w [[2007]] roku dodatkiem do czasopisma Journal of Vertebrate Paleontology, poświęconemu w całości temu gatunkowi – historii badań, filogenezie, osteologii i ekologii. | ||
| Linia 66: | Linia 67: | ||
==Budowa== | ==Budowa== | ||
| − | Mażungazaur był [[abelizauryd]]em i - jak każdy przedstawiciel tej grupy | + | Mażungazaur był [[abelizauryd]]em i - jak każdy przedstawiciel tej grupy [[teropod]]ów - dwunożnym mięsożercą. Jego przednie kończyny były skarłowaciałe (jednak w inny sposób niż u [[tyranozauryd]]ów). Dorastał on do ok. 8-11 metrów długości. |
===Budowa czaszki i zębów=== | ===Budowa czaszki i zębów=== | ||
| + | {{Szablon: diagnoza}} | ||
[[Plik:Majungasaurus2.jpg|300px|thumb|right|Trójwymiarowa komputerowa rekonstrukcja czaszki (źródło: Sampson i Witmer, 2007).]] | [[Plik:Majungasaurus2.jpg|300px|thumb|right|Trójwymiarowa komputerowa rekonstrukcja czaszki (źródło: Sampson i Witmer, 2007).]] | ||
Do najnowszych znalezisk mażunagazaura należy niemal kompletna czaszka FMNH PR 2100, której skanowanie umożliwiło przedstawienie komputerowej trójwymiarowej rekonstrukcji. Główną cechą autapomorficzną jest bardzo zaawansowana kość nosowa. Badania nad uzębieniem wykazały, że mażungazaur charakteryzował się nietypową formułą zębową 4/17/17. Zęby owe są brachydontowe, umiarkowanie heterodontowe i wymieniały się nieparzyście. Porównanie z izolowanymi zębami ze stanowiska wykazały, że wszystkie one należą do tego samego gatunku. | Do najnowszych znalezisk mażunagazaura należy niemal kompletna czaszka FMNH PR 2100, której skanowanie umożliwiło przedstawienie komputerowej trójwymiarowej rekonstrukcji. Główną cechą autapomorficzną jest bardzo zaawansowana kość nosowa. Badania nad uzębieniem wykazały, że mażungazaur charakteryzował się nietypową formułą zębową 4/17/17. Zęby owe są brachydontowe, umiarkowanie heterodontowe i wymieniały się nieparzyście. Porównanie z izolowanymi zębami ze stanowiska wykazały, że wszystkie one należą do tego samego gatunku. | ||
| Linia 86: | Linia 88: | ||
==Ekologia i implikacje biogeograficzne, uwagi o patologii== | ==Ekologia i implikacje biogeograficzne, uwagi o patologii== | ||
| − | Mażungazaur musiał się zmagać z klimatem półpustynnym. Przemierzając rozlewiska i kanały spotykał zapewne nie raz na swojej drodze [[noazauryd]]a ''[[Masiakasaurus]] knopfleri'' i | + | Mażungazaur musiał się zmagać z klimatem półpustynnym. Przemierzając rozlewiska i kanały spotykał zapewne nie raz na swojej drodze [[noazauryd]]a ''[[Masiakasaurus]] knopfleri'' i tytanozaura ''[[Rapetosaurus]] krausei''. Innymi kręgowcami zamieszkującymi okolice były ryby, płazy, żółwie oraz małych i dużych rozmiarów krokodylokształtne gady. Madagaskarski abelizauryd był aktywnym łowcą, jak również kanibalem. Przebadanie 181 kości należących do przynajmniej 21 osobników wykazało odchyły u co najmniej 8 okazów należących do minimum 4 osobników – takie jak skostnienie więzadeł kręgowych, zniekształcenie paliczka czy uszkodzenie kręgosłupa. Podobieństwo madagaskarskiej, południowoamerykańskiej i indyjskiej fauny wspiera hipotezę "Africa-first" mówiącą o tym, że to właśnie ten kontynent ([[Afryka]]) oddzielił się jako pierwszy od Gondwany. |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
! ''Majungasaurus '' | ! ''Majungasaurus '' | ||
| − | | [[Lavocat]], [[1955]] | + | | {{Kpt|[[René Lavocat|Lavocat]]}}, [[1955]] |
|- | |- | ||
| = ''Majungatholus'' | | = ''Majungatholus'' | ||
| − | | [[Sues]] i [[Taquet]], [[1979]] | + | | {{Kpt|[[Hans-Dieter Sues|Sues]]}} i {{Kpt|[[Philippe Taquet|Taquet]]}}, [[1979]] |
|- | |- | ||
! ''M. crenatissimus'' | ! ''M. crenatissimus'' | ||
| − | | ([[Depéret]], [[1896]]) | + | | ({{Kpt|[[Charles Depéret|Depéret]]}}, [[1896]]) {{Kpt|Lavocat}}, 1955 |
|- | |- | ||
| = ''[[Megalosaurus]] crenatissimus'' | | = ''[[Megalosaurus]] crenatissimus'' | ||
| − | | | + | | {{Kpt|Depéret}}, 1896 |
|- | |- | ||
| = ''[[Dryptosaurus]] crenatissimus'' | | = ''[[Dryptosaurus]] crenatissimus'' | ||
| − | | | + | | ({{Kpt|Depéret}}) {{Kpt|Depéret}} i {{Kpt|[[Justin Savornin|Savornin]]}}, [[1928]] |
|- | |- | ||
| = ''Majungatholus atopus'' | | = ''Majungatholus atopus'' | ||
| − | | | + | | {{Kpt|Sues}} i {{Kpt|Taquet}}, 1979 |
|} | |} | ||
Wersja z 11:27, 8 wrz 2013
| Autor: | Korekta: |
| Dawid Mazurek | Maciej Ziegler |
| Majungasaurus (mażungazaur) | |
|---|---|
| Długość: | 8-11 m |
| Masa: | ok. 1,5 t |
| Miejsce występowania: | Madagaskar
formacja Maevarano |
| Czas występowania | 70-65 Ma |
| Systematyka | Dinosauria
?? Carnotaurini |
Szkielet, nieuwzględniający kopletnej kończyny przedniej. Autor: Jaime Headden [1]. | |
Wstęp
Mażungazaur (Majungasaurus) to monotypowy rodzaj teropoda z grupy abelizaurów, który żył na terenie obecnego Madagaskaru w górnej kredzie (mastrycht, ok. 70-65 Ma). Jedyne skamieniałości z pewnością należące do mażungazaura znane są wyłącznie z osadów formacji Maevarano w okolicach wsi Berivotra na południowy wschód od miasta Mahajanga (północno-zachodni Madagaskar, basen Mahajanga). Gatunek ten jest znany z bardzo licznego materiału kostnego reprezentującego osobniki różnych rozmiarów (i zapewne różnego wieku).
Historia badań
Pierwsze skamieniałości mażungazaura odnaleziono już w XIX wieku i uznano w 1896 roku za nowy gatunek megalozaura – Megalosaurs crenatissimus, jednak odbyło się to bez wyznaczenia holotypu. Depéret i Savornin zauważyli, że M. crenatissimus jest bardzo podobny do innych gatunków klasyfikowanych wówczas w obrębie Dryptosaurus i do tegoż rodzaju przenieśli go w 1928 roku. W roku 1955 Lavocat opisał z tego samego terenu kolejne szczątki i uznał, że madagaskarski teropod zasługuje na własną nazwę rodzajową – Majungasaurus. Okaz typowy Lavocata okazał się jednak niediagnostyczny, a gatunek uznany został za nomen dubium. W 1979 z tego samego obszaru Sues i Taquet opisali pachycefalozaura i nadali mu nazwę Majungatholus atopus, jednak bardziej kompletny okaz z 1996 roku pokazał, że i w tym wypadku chodzi o tego samego teropoda. W 1998 uznano, że właściwa powinna być nazwa Majungatholus atopus. Dopiero najnowsze badania nad starym i nowym materiałem kostnym wskazały, że właściwa jest jednak nazwa Majungasaurus crenatissimus.
Prace wykopaliskowe prowadzone od roku 1993 w ramach Mahajanga Basin Project umożliwiły dokładną rekonstrukcję kostną tego dinozaura i zaowocowały w 2007 roku dodatkiem do czasopisma Journal of Vertebrate Paleontology, poświęconemu w całości temu gatunkowi – historii badań, filogenezie, osteologii i ekologii.
W 2011 roku wyznaczono na neotyp niemal kompletną prawą kość zębową młodocianego osobnika (MNHN.MAJ 1) a rok później opisano brakujące dotąd elementy osteologii - kompletną kończynę przednią, kość łopatkowo-kruczą i widełki.
Budowa
Mażungazaur był abelizaurydem i - jak każdy przedstawiciel tej grupy teropodów - dwunożnym mięsożercą. Jego przednie kończyny były skarłowaciałe (jednak w inny sposób niż u tyranozaurydów). Dorastał on do ok. 8-11 metrów długości.
Budowa czaszki i zębów
| Uwaga! Poniższy fragment przedstawia szczegółowe dane i może wymagać od Czytelnika znajomości fachowych pojęć anatomicznych. |
Do najnowszych znalezisk mażunagazaura należy niemal kompletna czaszka FMNH PR 2100, której skanowanie umożliwiło przedstawienie komputerowej trójwymiarowej rekonstrukcji. Główną cechą autapomorficzną jest bardzo zaawansowana kość nosowa. Badania nad uzębieniem wykazały, że mażungazaur charakteryzował się nietypową formułą zębową 4/17/17. Zęby owe są brachydontowe, umiarkowanie heterodontowe i wymieniały się nieparzyście. Porównanie z izolowanymi zębami ze stanowiska wykazały, że wszystkie one należą do tego samego gatunku.
Do cech osteologicznych wyróżniających mażungazaura wśród innych abelizaurydów należą m.in.:
1) grzbietowo-brzusznie głębokie, zlane kości nosowe, które są silnie spneumatyzowane poprzez obecność dwubocznie spłaszczonych otworów;
2) wyrostki nosowe prawej i lewej kości przedszczękowej przedzielone cienką warstwą kości nosowej oraz
3) kość szczękowa zasobna w 17 zębodołów.
Budowa szkieletu pozaczaszkowego
Dzięki okazowi UA 8678 – niemal kompletnemu fragmentowi przedogonowego odcinka kręgosłupa i innych fragmentów kości – oraz innym szczątkom, można było dość dokładnie zrekonstruować szkielet pozaczaszkowy. Kręgosłup był zbudowany tak, bo wytrzymać duże obciążenia związane z polowaniami. Żebra szyjne mażungazaura były pneumatyczne. Generalnie szkielet jest wysoce wyspecjalizowany w porównaniu ze stanem bazalnego teropoda, szczególnie poprzez rozrośnięte miejsca przyczepu mięśni. U mażungazaura po raz pierwszy opisano abelizaurydowy astragalocalcaneum i jest on bliższy tetanurowemu niż celofyzoidowemu.
Zob. też Abelisauridae#Budowa.
Ekologia i implikacje biogeograficzne, uwagi o patologii
Mażungazaur musiał się zmagać z klimatem półpustynnym. Przemierzając rozlewiska i kanały spotykał zapewne nie raz na swojej drodze noazauryda Masiakasaurus knopfleri i tytanozaura Rapetosaurus krausei. Innymi kręgowcami zamieszkującymi okolice były ryby, płazy, żółwie oraz małych i dużych rozmiarów krokodylokształtne gady. Madagaskarski abelizauryd był aktywnym łowcą, jak również kanibalem. Przebadanie 181 kości należących do przynajmniej 21 osobników wykazało odchyły u co najmniej 8 okazów należących do minimum 4 osobników – takie jak skostnienie więzadeł kręgowych, zniekształcenie paliczka czy uszkodzenie kręgosłupa. Podobieństwo madagaskarskiej, południowoamerykańskiej i indyjskiej fauny wspiera hipotezę "Africa-first" mówiącą o tym, że to właśnie ten kontynent (Afryka) oddzielił się jako pierwszy od Gondwany.
Spis gatunków
| Majungasaurus | Lavocat, 1955 |
|---|---|
| = Majungatholus | Sues i Taquet, 1979 |
| M. crenatissimus | (Depéret, 1896) Lavocat, 1955 |
| = Megalosaurus crenatissimus | Depéret, 1896 |
| = Dryptosaurus crenatissimus | (Depéret) Depéret i Savornin, 1928 |
| = Majungatholus atopus | Sues i Taquet, 1979 |
Bibliografia
Burch, S.H. & Carrano, M.T. (2012) "An articulated pectoral girdle and forelimb of the abelisaurid theropod Majungasaurus crenatissimus from the Late Cretaceous of Madagascar" Journal of Vertebrate Paleontology, 32(1), 1-16. doi: 10.1080/02724634.2012.622027
Canale, J. I., Scanferla, C.A., Agnolin, F.L. & Novas, F.E. 2009. New carnivorous dinosaur from the Late Cretaceous of NW Patagonia and the evolution of abelisaurid theropods. Naturwissenschaften, 96: 409-414.
Carrano, M. T . 2007. The appendicular skeleton of Majungasaurus crenatissimus (Theropoda: Abelisauridae) from the Late Cretaceous of Madagascar. Journal of Vertebrate Paleontology, Volume 27, Supplement to Number 2 - Society of Vertebrate Paleontology Memoir 8: 163 – 179.
Carrano, M. T. & Sampson, S. D. 2008. The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda). Journal of Systematic Palaeontology, 6: 182-236.
Farke, A. A. & O'Connor, P. M. 2007. Pathology in Majungasaurus crenatissimus (Theropoda: Abelisauridae) from the Late Cretaceous of Madagascar. Journal of Vertebrate Paleontology, Volume 27, Supplement to Number 2 - Society of Vertebrate Paleontology Memoir 8: 180 – 184.
Krause, D. W., Sampson, S. D., Carrano, M. T. & O'Connor, P. M. 2007. Overview of the history of discovery, taxonomy, phylogeny and biogeography of Majungasaurus crenatissimus (Theropoda: Abelisauridae) from the Late Cretaceous of Madagascar. Journal of Vertebrate Paleontology, Volume 27, Supplement to Number 2 - Society of Vertebrate Paleontology Memoir 8: 1 – 20.
O'Connor, P. M. 2007. The postcranial axial skeleton of Majungasaurus crenatissimus (Theropoda: Abelisauridae) from the Late Cretaceous of Madagascar. Journal of Vertebrate Paleontology, Volume 27, Supplement to Number 2 - Society of Vertebrate Paleontology Memoir 8: 127 – 162.
Rogers, R. R., Krause, D. W., Curry Rogers, K., Rasoamiaramanana, A. H. & Rahantarisoa, L. 2007. Paleoenvironment and paleoceology of Majungasaurus crenatissimus (Theropoda: Abelisauridae) from the Late Cretaceous of Madagascar. Journal of Vertebrate Paleontology, Volume 27, Supplement to Number 2 - Society of Vertebrate Paleontology Memoir 8: 21 – 31.
Sampson, S. D. & Witmer, L. M. 2007. Craniofacial anatomy of Majungasaurus crenatissimus (Theropoda: Abelisauridae) from the Late Cretaceous of Madagascar. Journal of Vertebrate Paleontology, Volume 27, Supplement to Number 2 - Society of Vertebrate Paleontology Memoir 8: 32 – 102.
Sampson, S. D. & Witmer, L. M., Forster, C. A., O'Connor, P. M., Dodson, P. & Ravoavy, F. 1998. Predatory dinosaur remains from Madagascar: Implications for the Cretaceous biogeography of Gondwana. Science Volume 280, Issue 5366: 1048 – 1051.
Smith, J. B. 2007. Dental morphology and variation in Majungasaurus crenatissimus (Theropoda: Abelisauridae) from the Late Cretaceous of Madagascar. Journal of Vertebrate Paleontology, Volume 27, Supplement to Number 2 - Society of Vertebrate Paleontology Memoir 8: 103 – 126.
