Rhabdodon: Różnice pomiędzy wersjami
m (obrazki) |
(Dr. rozbudowa, uzupełnienia) |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{DISPLAYTITLE:''Rhabdodon''}} | {{DISPLAYTITLE:''Rhabdodon''}} | ||
<small> | <small> | ||
| Linia 10: | Linia 8: | ||
[[Maciej Ziegler]] | [[Maciej Ziegler]] | ||
| [[Tomasz Sokołowski]] | | [[Tomasz Sokołowski]] | ||
| + | |||
| + | [[Kamil Kamiński]] | ||
|} | |} | ||
</small> | </small> | ||
| Linia 19: | Linia 19: | ||
|- | |- | ||
! '''Długość''': | ! '''Długość''': | ||
| − | | 4 m | + | | 4-6 m |
|- | |- | ||
! '''Masa''': | ! '''Masa''': | ||
| − | | | + | | 0,25-1,7 t |
|- | |- | ||
| Linia 79: | Linia 79: | ||
| colspan=2 | | | colspan=2 | | ||
<display_points type="terrain" zoom=4> | <display_points type="terrain" zoom=4> | ||
| − | 45.7492° N, 22.8883° E | + | 45.7492° N, 22.8883° E~formacja [[Sanpetru]], miasto Hunedoara, [[Rumunia]]|<small>''R. priscus''. |
| − | 43.4886° N, 5.2331° E | + | 43.4886° N, 5.2331° E~Couches de Rognac, [[Francja]]|<small>''R. priscus''<br> |
| − | 43.5° N, 5.0833° E | + | 43.5° N, 5.0833° E~formacja [[Gres a Reptiles]], Bouches-du-Rhone, [[Francja]]|<small>''R. priscus''. |
| − | 43.5° N, 6.3333° E | + | 43.5° N, 6.3333° E~formacja [[Gres a Reptiles]], Var, [[Francja]]|<small>''R. priscus''. |
| − | 43.0° N, 1.5° | + | 43.0° N, 1.5° ~|formacja [[Gres de Labarre]], Ariege, [[Francja]]|<small>''R. priscus''. |
| − | 43.35° N, 3.2166° E | + | 43.35° N, 3.2166° E~formacja [[Gres de Saint-Chinian]] Gres de Saint-Chinian, Hérault, [[Francja]]|<small>''R. septimanicus''. |
| − | 43.2992° N, 3.381° E | + | 43.2992° N, 3.381° E~Cruzy, Hérault, [[Francja]]|<small>''R.'' sp. |
| − | 41.6166° N, 0.6333° E | + | 41.6166° N, 0.6333° E~formacja [[Aren]], Lleida, [[Hiszpania]]|<small>''R. priscus''. |
| − | 42.9° N, 2.2° E | + | 42.9° N, 2.2° E~formacja [[Marnes Rouges Inferieures]] i [[Gres de Saint-Chinian]], Aude, [[Francja]]|<small>''R. priscus''. |
| − | 47.8° N, 16.2° E | + | 47.8° N, 16.2° E~formacja [[Grünbach]], Niederösterreich, [[Austria]]|<small>''R. priscus''. |
| − | 41.1° N, 4.3° W | + | 41.1° N, 4.3° W~Armuña, zęby rabdodonta |
</display_points> | </display_points> | ||
| Linia 107: | Linia 107: | ||
Długość: 4-6 m | Długość: 4-6 m | ||
| − | Masa: | + | Masa: 0,25-1,7 t |
Czas: [[późna kreda]] (?późny [[santon]] - [[mastrycht]]) | Czas: [[późna kreda]] (?późny [[santon]] - [[mastrycht]]) | ||
| Linia 113: | Linia 113: | ||
Miejsce: patrz w metryczce (prócz Hérault we Francji) | Miejsce: patrz w metryczce (prócz Hérault we Francji) | ||
| − | Materiał kopalny: | + | Materiał kopalny: fragmenty czaszki, zęby, materiał pozaczaszkowy należący do osobników zarówno młodych, jak i dorosłych. Obejmuje on kręgi, kości obręczy barkowej, miednicy oraz kończyn (Chanthasit, 2010). Można więc przyjąć, że znamy większość szkieletu tego gatunku. |
Jest to [[gatunek typowy]] [[rodzaj]]u ''Rhabdodon''. Składają się na niego takie gatunki, jak ''Ornithomerus gracilis'' i ''Oligosaurus adelus'', które są jego [[młodszy synonim|młodszymi synonimami]]. ''[[Mochlodon]] suessi'' to kolejny możliwy jego [[młodszy synonim]] ([[David Norman|Norman]], [[2004]]), co zasugerował już [[Franz Nopcsa|Nopcsa]] ([[1902]]). Wg niego różnice anatomiczne miały tłumaczyć dymorfizm płciowy. Z kolei wg [[Sven Sachs|Sachs]] i [[Jahn Hornung|Hornung]] ([[2006]]) mochlodont to ''[[nomen dubium]]'', a więc nie może być jego [[synonim]]em ze względu na brak cech diagnostycznych. | Jest to [[gatunek typowy]] [[rodzaj]]u ''Rhabdodon''. Składają się na niego takie gatunki, jak ''Ornithomerus gracilis'' i ''Oligosaurus adelus'', które są jego [[młodszy synonim|młodszymi synonimami]]. ''[[Mochlodon]] suessi'' to kolejny możliwy jego [[młodszy synonim]] ([[David Norman|Norman]], [[2004]]), co zasugerował już [[Franz Nopcsa|Nopcsa]] ([[1902]]). Wg niego różnice anatomiczne miały tłumaczyć dymorfizm płciowy. Z kolei wg [[Sven Sachs|Sachs]] i [[Jahn Hornung|Hornung]] ([[2006]]) mochlodont to ''[[nomen dubium]]'', a więc nie może być jego [[synonim]]em ze względu na brak cech diagnostycznych. | ||
| − | [[Gatunek]] ten był największym przedstawicielem [[Rhabdodontidae]]. [[Gregory Paul]] ([[2010]]) ocenia go na 4 metry długości i 250 kg, zaś Ösi i in. ([[2012]]) na 6 metrów. | + | [[Gatunek]] ten był największym przedstawicielem [[Rhabdodontidae]]. [[Gregory Paul]] ([[2010]]) ocenia go na 4 metry długości i 250 kg, zaś Ösi i in. ([[2012]]) na 6 metrów. Benson i in. (2014) oszacowali jego masę na 1,7 t, znacznie wyżej niż Paul. |
[[Plik:Rhabdodon.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja. Autor: Arthur Weasley [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rhabdodon.jpg].]] | [[Plik:Rhabdodon.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja. Autor: Arthur Weasley [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rhabdodon.jpg].]] | ||
===''R. septimanicus''=== | ===''R. septimanicus''=== | ||
Długość: ? m | Długość: ? m | ||
| + | [[Plik: Rhabdodon_septimanicus.JPG|300px|thumb|right|Szczątki ''R. septimanicus''. Autor zdjęcia: Ghedoghedo [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rhabdodon_septimanicus.JPG].]] | ||
Masa: ? kg | Masa: ? kg | ||
| Linia 193: | Linia 194: | ||
<small> | <small> | ||
Źródła naukowe: | Źródła naukowe: | ||
| + | |||
| + | Benson, R. B. J., Campione, N. E., Carrano, M. T., Mannion, P. D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D. C. (2014). "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage" PLoS Biology, 12(5), e1001853. [[doi:10.1371/journal.pbio.1001853]]. | ||
Buffetaut, E. & Le Loeuff, J. (1991) A new species of ''Rhabdodon'' (Dinosauria, Ornithischia) from the Upper Cretaceous of Herault (southern France). Paleontology, C.R. Acad. Sci. Paris, t. 312, Serie II, p. 943-948. | Buffetaut, E. & Le Loeuff, J. (1991) A new species of ''Rhabdodon'' (Dinosauria, Ornithischia) from the Upper Cretaceous of Herault (southern France). Paleontology, C.R. Acad. Sci. Paris, t. 312, Serie II, p. 943-948. | ||
| + | |||
| + | Chanthasit, P. (2010). “The ornithopod dinosaur Rhabdodon from the Late Cretaceous of France : | ||
| + | anatomy, systematics and paleobiology.” Paleontology. Université Claude Bernard - Lyon I. | ||
Godefroit, P., Codrea, V. & Weishampel, D.B. (2009) Osteology of ''Zalmoxes shqiperorum'' (Dinosauria, Ornithopoda), based on new specimens from the Upper Cretaceous of Nalat-Vad (Romania). Geodiversitas 31 (3) : 525-553. | Godefroit, P., Codrea, V. & Weishampel, D.B. (2009) Osteology of ''Zalmoxes shqiperorum'' (Dinosauria, Ornithopoda), based on new specimens from the Upper Cretaceous of Nalat-Vad (Romania). Geodiversitas 31 (3) : 525-553. | ||
| Linia 202: | Linia 208: | ||
Ősi, A., Prondvai, E., Butler, R. & Weishampel, D.B. (2012) Phylogeny, Histology and Inferred Body Size Evolution in a New Rhabdodontid Dinosaur from the Late Cretaceous of Hungary. PLoS ONE 7(9): e44318. [[doi:10.1371/journal.pone.0044318]] | Ősi, A., Prondvai, E., Butler, R. & Weishampel, D.B. (2012) Phylogeny, Histology and Inferred Body Size Evolution in a New Rhabdodontid Dinosaur from the Late Cretaceous of Hungary. PLoS ONE 7(9): e44318. [[doi:10.1371/journal.pone.0044318]] | ||
| − | Pérez-García, A., Ortega, F., Bolet, A., Escaso, F., Houssaye, A., Martínez-Salanova, J., de Miguel Chaves, C., Mocho, P., Narváez, I., Segura, M., Torices, A., Vidal, D., Sanz, J.L. 2015. | + | Pérez-García, A., Ortega, F., Bolet, A., Escaso, F., Houssaye, A., Martínez-Salanova, J., de Miguel Chaves, C., Mocho, P., Narváez, I., Segura, M., Torices, A., Vidal, D., Sanz, J.L. (2015). “A review of the upper Campanian vertebrate site of Armuña (Segovia Province, Spain).” Cretaceous Research. [[doi:10.1016/j.cretres.2015.08.008]] |
Pincemaille-Quillevere, M., Buffetaut, E. Quillevere, F. (2006) Description ostéologique de l’arrière-crâne de ''Rhabdodon'' (Dinosauria, Euornithopoda) et implications phylogénétiques [ang. abstrakt]. | Pincemaille-Quillevere, M., Buffetaut, E. Quillevere, F. (2006) Description ostéologique de l’arrière-crâne de ''Rhabdodon'' (Dinosauria, Euornithopoda) et implications phylogénétiques [ang. abstrakt]. | ||
| Linia 233: | Linia 239: | ||
[[Kategoria:Mastrycht]] | [[Kategoria:Mastrycht]] | ||
[[Kategoria:Rodzaj wielogatunkowy]] | [[Kategoria:Rodzaj wielogatunkowy]] | ||
| − | |||
Wersja z 21:03, 8 gru 2019
| Autor: | Korekta: |
| Marcin Szermański | Tomasz Sokołowski |
| Rhabdodon (rabdodont) | |
|---|---|
| Długość: | 4-6 m |
| Masa: | 0,25-1,7 t |
| Miejsce występowania: | Rumunia - miasto Hunedoara
(formacja Sanpetru) Francja - Aude, Couches de Rognac, Bouches-du-Rhone, Var, Ariege i Hérault (formacja Marnes Rouges Inferieures, formacja Gres de Saint-Chinian, nienazwana jednostka, formacja Gres a Reptiles i formacja Gres de Labarre) Hiszpania - Lleida, Lerida i Armuña (formacja Aren, formacja dolny Tremp i dolne warstwy "Garumnian" oraz formacja Vegas de Matute) ?Austria - Niederösterreich (formacja Grünbach - grupa Gosau) |
| Czas występowania | późna kreda (?późny santon - mastrycht) |
| Systematyka | Dinosauria |
Rekonstrukcja R. proscus. Autor: Tom Parker. [5]. | |
| Mapa znalezisk R. priscus, R. septimanicus i R. sp.: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Rhabdodon był rodzajem prymitywnego iguanodonta żyjącego na końcu ery dinozaurów na terenie Europy. Był niewielki i dość krępy. Jego nieartykułowane szczątki są dość często spotykane w wielu krajach Starego Kontynentu. Nazwa Rhabdodon oznacza "żłobkowany ząb".
Pozycja systematyczna
Długo nie było pewne, czy Rhabdodon należy do iguanodontów, czy do (prawdopodobnie polifiletycznych) hypsilofodontydów. Obecnie uważany jest za bardzo prymitywnego przedstawiciela Iguanodontia. Należy do znanej głównie lub wyłącznie z późnej kredy Europy rodziny Rhabdodontidae, w skład której wchodzą także Mochlodon i Zalmoxes. Wg analizy Ősiego i in. (2012) R. priscus jest najbardziej bazalnym przedstawicielem Rhabdodontidae.
Gatunki
Znamy 2 gatunki rabdodonta: R. priscus i R. septimanicus. Ten drugi być może jest tym samym zwierzęciem co R. priscus. Istniał jeszcze jeden gatunek - R. robustus - lecz został przeniesiony do nowego rodzaju Zalmoxes, w którym został rozbity na dwa gatunki.
R. priscus
Długość: 4-6 m
Masa: 0,25-1,7 t
Czas: późna kreda (?późny santon - mastrycht)
Miejsce: patrz w metryczce (prócz Hérault we Francji)
Materiał kopalny: fragmenty czaszki, zęby, materiał pozaczaszkowy należący do osobników zarówno młodych, jak i dorosłych. Obejmuje on kręgi, kości obręczy barkowej, miednicy oraz kończyn (Chanthasit, 2010). Można więc przyjąć, że znamy większość szkieletu tego gatunku.
Jest to gatunek typowy rodzaju Rhabdodon. Składają się na niego takie gatunki, jak Ornithomerus gracilis i Oligosaurus adelus, które są jego młodszymi synonimami. Mochlodon suessi to kolejny możliwy jego młodszy synonim (Norman, 2004), co zasugerował już Nopcsa (1902). Wg niego różnice anatomiczne miały tłumaczyć dymorfizm płciowy. Z kolei wg Sachs i Hornung (2006) mochlodont to nomen dubium, a więc nie może być jego synonimem ze względu na brak cech diagnostycznych.
Gatunek ten był największym przedstawicielem Rhabdodontidae. Gregory Paul (2010) ocenia go na 4 metry długości i 250 kg, zaś Ösi i in. (2012) na 6 metrów. Benson i in. (2014) oszacowali jego masę na 1,7 t, znacznie wyżej niż Paul.
R. septimanicus
Długość: ? m
Masa: ? kg
Czas: późna kreda (kampan - mastrycht)
Miejsce: Francja - Hérault; formacja Gres de Saint-Chinian
Materiał kopalny: kość zębowa.
Kolejny gatunek należący do tego rodzaju. Został do niego przypisany na podstawie ogólnej morfologii zębów. Jest słabo poznany, gdyż składa się jedynie z kości zębowej (dentary), która ma się różnić w tylnej części od jej odpowiednika u gatunku typowego. R. septimanicus może okazać się synonimem pierwszego gatunku, gdyż różnice w budowie mogą być spowodowane uszkodzeniami.
Rhabdodon sp.
Długość: ? m
Masa: ? kg
Czas: późna kreda (późny kampan - wczesny mastrycht)
1. Miejsce: Francja - Hérault (niedaleko wsi Cruzy)
Materiał kopalny: dwie mózgoczaszki (M4 i MN25).
O tych dwóch skromnych skamielinach donoszą Marie Pincemaille-Quillevere i in. (2006). Elementy czaszkowe rabdodonta są słabo poznane, nie jest więc pewne, czy te mózgoczaszki do niego należą. Stąd też nienadany mu epitet gatunkowy, a ograniczenie się do zapisu Rhabdodon sp. W badaniach nad nimi zostały porównane z Tenontosaurus, którego czaszka zachowała się w większym stopniu.
2. Miejsce: Hiszpania - Armuña, formacja Vegas de Matute
Materiał kopalny: dwa zęby z kości szczękowej (Pérez-García i in., 2015).
Spis gatunków
| Rhabdodon | Matheron, 1869 | ||
|---|---|---|---|
| R. priscus | Matheron, 1869 | ||
| = Oligosaurus adelus | Seeley, 1881 | ||
| = Ornithomerus gracilis | Seeley, 1881 | ||
| ?= Mochlodon suessi | (Bunzel, 1871) Seeley, 1881 | ?nomen dubium | |
| ?= Iguanodon suessi | Bunzel, 1871 | ?nomen dubium | |
| ?= "Mochlodon robustum" | Nopcsa, 1899 | nomen nudum | |
| R. robustus | (Nopcsa, 1902) Nopcsa, 1915 | = Zalmoxes robustus' | |
| = Mochlodon robustum | Nopcsa, 1902 | ||
| R. septimanicus | Buffetaut i Le Loeuff, 1991 | ?= Rhabdodon priscus | Matheron, 1869 |
Bibliografia
Źródła naukowe:
Benson, R. B. J., Campione, N. E., Carrano, M. T., Mannion, P. D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D. C. (2014). "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage" PLoS Biology, 12(5), e1001853. doi:10.1371/journal.pbio.1001853.
Buffetaut, E. & Le Loeuff, J. (1991) A new species of Rhabdodon (Dinosauria, Ornithischia) from the Upper Cretaceous of Herault (southern France). Paleontology, C.R. Acad. Sci. Paris, t. 312, Serie II, p. 943-948.
Chanthasit, P. (2010). “The ornithopod dinosaur Rhabdodon from the Late Cretaceous of France : anatomy, systematics and paleobiology.” Paleontology. Université Claude Bernard - Lyon I.
Godefroit, P., Codrea, V. & Weishampel, D.B. (2009) Osteology of Zalmoxes shqiperorum (Dinosauria, Ornithopoda), based on new specimens from the Upper Cretaceous of Nalat-Vad (Romania). Geodiversitas 31 (3) : 525-553.
Norman, D.B. (2004) Basal Iguanodontia. [w]: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press.
Ősi, A., Prondvai, E., Butler, R. & Weishampel, D.B. (2012) Phylogeny, Histology and Inferred Body Size Evolution in a New Rhabdodontid Dinosaur from the Late Cretaceous of Hungary. PLoS ONE 7(9): e44318. doi:10.1371/journal.pone.0044318
Pérez-García, A., Ortega, F., Bolet, A., Escaso, F., Houssaye, A., Martínez-Salanova, J., de Miguel Chaves, C., Mocho, P., Narváez, I., Segura, M., Torices, A., Vidal, D., Sanz, J.L. (2015). “A review of the upper Campanian vertebrate site of Armuña (Segovia Province, Spain).” Cretaceous Research. doi:10.1016/j.cretres.2015.08.008
Pincemaille-Quillevere, M., Buffetaut, E. Quillevere, F. (2006) Description ostéologique de l’arrière-crâne de Rhabdodon (Dinosauria, Euornithopoda) et implications phylogénétiques [ang. abstrakt].
Sachs, S. & Hornung, J. (2006) "Juvenile ornithopod (Dinosauria: Rhabdodontidae) remains from the Upper Cretaceous (Lower Campanian, Gosau Group) of Muthmannsdorf (Lower Austria)". Geobios 39 (3): 415–425. doi:10.1016/j.geobios.2005.01.003
Weishampel, D.B., Jianu C.-M. , Csiki Z. , & Norman D.B. (2003) "Osteology and phylogeny of Zalmoxes (n.g.), an unusual Euornithopod dinosaur from the latest Cretaceous of Romania". Journal of Systematic Palaeontology 1(2): 65–123.
Inne:
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford
Sachs, S. & Hornung, J.J. (online): http://dml.cmnh.org/2006Jun/msg00431.html
![[5]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rhabdodon_by_Tom_Parker.png){kind=link}
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rhabdodon_priscus.JPG){kind=link}
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rhabdodon.jpg){kind=link}
![[3]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rhabdodon_septimanicus.JPG){kind=link}
![[4]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rhabdodon_priscum_1.jpg){kind=link}