Velafrons

Autor:	Korekta:
Maciej Ziegler	Krzysztof Lichota

---

Velafrons (welafronz)
Długość:	>8 m (niedorosły osobnik)
Masa:	>3 t (niedorosły osobnik)
Miejsce występowania:	Meksyk - stan Coahuila (formacja Cerro del Pueblo)
Czas występowania	74-71 Ma późna kreda (późny kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Cerapoda Ornithopoda Iguanodontia Hadrosauridae Lambeosaurinae ? Corythosaurini
Autor: Todd Marshall. [1]

Wstęp

Velafrons to rodzaj lambeozauryna (grzebieniastego hadrozauryda), którego skamieniałości odnaleziono w Meksyku w skałach datowanych na późny kampan. Został on uznany za oddzielny rodzaj na podstawie budowy czaszki - szkielety pozaczaszkowe lambeozaurynów są bowiem bardzo podobne.

Odkrycie i budowa

Welafronz jest pierwszym nowym rodzajem lambeozauryna z Ameryki Północnej nazwanym w ciągu ostatnich 70 lat. Znany jest z jednego z najbardziej kompletnych szkieletów dinozaurów odkrytych dotąd w Meksyku. Holotyp V. coahuilensis oznaczono CPC-59 (Colección Paleontológica de Coahuila - Kolekcja Paleontologiczna Coahuila). Został on uznany za pochodzący od młodego osobnika z powodu niekompletnego rozwoju grzebienia na czaszce, szczegółów budowy czaszki i rozmiarów w porównaniu do innych północnoamerykańskich lambeozaurynów. Czaszka jest duża w porównaniu do czaszek innych hadrozaurydów w podobnym stadium wzrostu. Być może jego grzebień był mniejszy u dorosłych osobników albo gatunek ten miał inny wzorzec rozwoju. Innym wytłumaczeniem tego faktu mogą być większe rozmiary welafronza w porównaniu do jego krewniaków, osiągających 9-10 m długości. Duże rozmiary nie są czymś niezwykłym w meksykańskich hadrozaurydów - dość wspomnieć o Kritosaurus sp. (ok. 11 m) czy ?Lambeosaurus laticaudus (ok. 15 m). Tego ostatniego autorzy pracy opisującej Velafrons nazwali "lambeozaurynem z Baja" i uznali za nomen dubium (gatunek wątpliwy). Przypuszczają, że może być to wyrośnięty Hypacrosaurus, ponieważ on także posiada wydłużone wyrostki na kręgach, tworzące coś w rodzaju żagla. Uznali także, że welafronz i lambeozauryn z Baja raczej nie są tym samym gatunkiem.

Środowisko życia

W czasach welafronza tereny na których go znaleziono były wybrzeżem morskim. W osadach formacji Cerro del Pueblo znaleziono amonity, małże, ślimaki, mozazaury, żółwie, krokodyle i dinozaury. Wśród tych ostatnich zidentyfikowano szczątki teropodów: troodontydów, ornitomimidów i tyranozaurydów. Wśród roślinożerców znaleziono chasmozauryna Coahuilaceratops, centrozauryna, neoceratopsa nie będącego ceratopsydem i nowego grzebieniastego hadrozauryda (lambeozauryna). Co ciekawe, w Ameryce Północnej w tamtym okresie żył jeden rodzaj płaskogłowego hadrozauryda - Kritosaurus, który miał szeroki zasięg geograficzny, oraz kilka lambeozaurynów (Parasaurolophus tubicen, Velafrons i lambeozauryn z Baja - ?Lambeosaurus laticaudus), zasiedlające mniejsze obszary. Dinozaury znane są wyłącznie z formacji z południa Ameryki Północnej, więc nie wiemy co się w tym czasie działo na obszarach wysuniętych bardziej na północ, ponieważ obszary z wcześniejszych formacji, takich jak Judith River czy Dinosaur Park były przykryte przez morze, dzielące Amerykę Północną na dwie części.

Etymologia

Nazwa Velafrons odnosi się do charakterystycznego grzebienia dinozaura i znaczy "żaglowe czoło"; powstała z połączenia słów: vela (po hiszpańsku żagiel) i frons (łac. czoło). Epitet gatunkowy (coahuilensis) nadano od miejsca znalezienia - stanu Coahuila w północnym Meksyku.

Spis gatunków

Velafrons	Gates, Sampson, Delgado de Jesíşs, Zanno, Eberth, Hernandez-Rivera, Aguillón Martí­nez i Kirkland, 2007
V. coahuilensis	Gates, Sampson, Delgado de Jesíşs, Zanno, Eberth, Hernandez-Rivera, Aguillón Martí­nez i Kirkland, 2007

Bibliografia

Gates, Terry A.; Sampson, Scott D.; Delgado de Jesíşs, Carlos R.; Zanno, Lindsay E.; Eberth, David; Hernandez-Rivera, René; Aguillón Martí­nez, Martha C.; and Kirkland, James I. (2007). "Velafrons coahuilensis, a new lambeosaurine hadrosaurid (Dinosauria: Ornithopoda) from the Late Campanian Cerro del Pueblo Formation, Coahuila, Mexico". Journal of Vertebrate Paleontology 27 (4): 917–930

Mark A. Loewen, Scott D. Sampson, Eric K. Lund, Andrew A. Farke, Martha C. Aguillón-Martínez, Claudio A. de Leon, Rubén A. Rodríguez-de la Rosa, Michael A. Getty, David A. Eberth: Horned Dinosaurs (Ornithischia: Ceratopsidae) from the Upper Cretaceous (Campanian) Cerro del Pueblo Formation, Coahuila, Mexico. W: Michael J. Ryan, Brenda J. Chinnery-Allgeier, David A. Eberth (red.): New Perspectives on Horned Dinosaurs. The Royal Tyrrell Museum Ceratopsian Symposium. Bloomington: Indiana University Press, 2010, ss. 99-116. ISBN 978-0-253-35358-0.

Prieto-Márquez, A. (2010) "Global phylogeny of hadrosauridae (Dinosauria: Ornithopoda) using parsimony and Bayesian methods" Zoological Journal of the Linnean Society, 2010, 159, 435–502. doi: 10.1111/j.1096-3642.2009.00617.x