Aardonyx
| Autor: | Korekta: |
| Tomasz Skawiński | Marcin Szermański, Maciej Ziegler, Mateusz Tałanda |
| Aardonyx (aardonyks) | |
|---|---|
| Długość: | ~ 9 m |
| Masa: | ? t |
| Miejsce występowania: | Republika Południowej Afryki |
| Czas występowania | 201-191 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
| |
| |
| Mapa znalezisk: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Aardonyx to rodzaj wczesnego zauropodomorfa należącego do grupy Anchisauria. Żył we wczesnej jurze na terenach obecnej Republiki Południowej Afryki. Zarówno cechy morfologiczne, jak i domniemana pozycja filogenetyczna sugerują, że jest formą pośrednią pomiędzy prozauropodami a zauropodami.
Budowa
Aardonyx był jednym z największych prozauropodów – odnalezione skamieniałości należały do zwierząt mierzących 7–9 m długości. Analizy histologiczne kości sugerują jednak, że osobniki te nie zakończyły one jeszcze wzrostu, co wskazuje, że dorosłe osiągały jeszcze większe rozmiary. Ogólną budową przypominał większość prozauropodów – miał długą szyję i ogon, a kończyny tylne były dłuższe od przednich. Aardonyx jest jednak rodzajem wysoce autapomorficznym – cechy charakterystyczne, nieobecne u innych taksonów (autapomorfie) obejmują cechy czaszki, kręgów szyjnych, przedramienia i stóp. Aardonyx miał pięć zębów przedszczękowych, podobnie jak Plateosaurus, jednak jest to wynik konwergencji, a nie bliskiego pokrewieństwa pomiędzy tymi zauropodomorfami. Aardonyx miał V-kształtne szczęki, co jest cechą prymitywną, jednak utracił mięsiste policzki – odwrotnie niż bazalny chiński zauropod Chinshakiangosaurus, który miał policzki oraz U-kształtne szczęki. Aardonyx miał stosunkowo krótkie kończyny przednie – u mniejszego osobnika kość ramienna stanowiła około 72% długości kości udowej, co sugeruje, że Aardonyx był co najmniej fakultatywnie, a prawdopodobnie przeważnie, dwunożny.
Filogeneza
Analizy filogenetyczne przeprowadzone przez Yatesa i współpracowników – wykorzystujące zmodyfikowane matryce danych z analiz Yatesa (2007) oraz Upchurcha i in. (2007) – sugerują, że Aardonyx jest jednym z najbardziej zaawansowanych zauropodomorfów nienależących do zauropodów. Analizy mocno wspierają hipotezę, według której Aardonyx stanowi takson siostrzany wobec kladu obejmującego Melanorosaurus i bardziej zaawansowane zauropodomorfy (w tym zauropody). Pozycja Aardonyx jako taksonu „pośredniego” pomiędzy bazalnymi zauropodomorfami (prozauropodami) a zauropodami współgra z jego morfologiczną „pośredniością”, stanowiącą kombinację plezjomorfii i apomorfii. Aardonyx jest także najbardziej zaawansowanym spośród wszystkich znanych dwunożnych prozauropodów. Jego przodkiem mógł być potencjalnie blikanazaur. Innymi bliskimi krewnymi, lecz nie tworzącymi z nim odrębnej grupy, mogły być muszaur i leonerazaur (Otero i Pol, 2013).
Taksonomia
Aardonyx został nazwany w 2010 roku przez Adama Yatesa z Uniwersytetu w Johannesburgu i współpracowników. Holotypem jest rostralna połowa lewej kości szczękowej (BP/1/6254). Zwietrzałą tylną część lewej kości szczękowej odnaleziono w odległości około metra od holotypu, możliwe więc, że oba fragmenty reprezentują tę samą kość. W pobliżu odkryto liczne szczątki czaszki oraz szkieletu pozaczaszkowego – kręgów, kości kończyn, żeber, szewronów. Nazwa rodzajowa Aardonyx pochodzi od aard – słowa z języka afrikaans oznaczającego Ziemię – oraz greckiego słowa onyx („szpon”) i odnosi się do grubej otoczki hematytu pokrywającej liczne kości dinozaura, zwłaszcza paliczki. Gatunkiem typowym rodzaju jest Aardonyx celestae. Nazwa gatunkowa honoruje Celeste Yates, która wypreparowała wiele kości. Podejrzewano, że także kości znalezione w okolicach miasta Zastron mogły należeć do tego rodzaju, ale później opisano je jako nowego dinozaura, sefapanozaura.
Paleobiologia
Przeprowadzono analizę tkanki kostnej z fragmentu żebra oraz łopatki Aardonyx. Na fragmencie żebra znajduje się pięć pierścieni przyrostowych, zaś na łopatce – siedem. Żadna z przebadanych kości nie zawiera ułożonych obwodowo „linii spoczynkowych” (ang. rest lines), dowodzących ustania wzrostu. To wskazuje, że przebadane osobniki w chwili śmierci nie były w pełni dojrzałe – prawdopodobnie miały niespełna dziesięć lat i wciąż aktywnie rosły.
Spis gatunków
| Aardonyx | Yates, Bonnan, Neveling, Chinsamy i Blackbeard, 2010 |
| Aardonyx celestae | Yates, Bonnan, Neveling, Chinsamy i Blackbeard, 2010 |
Bibliografia
McPhee, B.W., Bordy, E.M., Sciscio, L., Choiniere, J.N. 2017. The sauropodomorph biostratigraphy of the Elliot Formation of southern Africa: Tracking the evolution of Sauropodomorpha across the Triassic–Jurassic boundary. Acta Palaeontologica Polonica, t. 62, w druku. [3]
McPhee, B.W., Yates, A.M., Choiniere, J.N., Abdala, F. 2014. The complete anatomy and phylogenetic relationships of Antetonitrus ingenipes (Sauropodiformes, Dinosauria): implications for the origins of Sauropoda. Zoological Journal of the Linnean Society, t. 171, nr 1, str. 151-205. DOI: 10.1111/zoj.12127
Norman, D.B., Crompton, A.W., Butler, R.J., Porro, L.B., Charig, A.J. 2011. The Lower Jurassic ornithischian dinosaur Heterodontosaurus tucki Crompton & Charig, 1962: cranial anatomy, functional morphology, taxonomy, and relationships. Zoological Journal of the Linnean Society. doi:10.1111/j.1096-3642.2011.00697.x
Otero, A., Krupandan, E., Pol, D., Chinsamy, A., Choiniere, J. 2015. A new basal sauropodiform from South Africa and the phylogenetic relationships of basal sauropodomorphs. Zoological Journal of the Linnean Society, t. 174, nr 3, str. 589–634. DOI: 10.1111/zoj.12247
Otero, A., Pol, D. 2013. Postcranial anatomy and phylogenetic relationships of Mussaurus patagonicus (Dinosauria, Sauropodomorpha). Journal of Vertebrate Paleontology, t. 33, nr 5, str. 1138-1168. [4]
Yates, A.M., Bonnan, M.F., Neveling, J., Chinsamy, A., Blackbeard, M.G. 2010. A new transitional sauropodomorph dinosaur from the Early Jurassic of South Africa and the evolution of sauropod feeding and quadrupedalism. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, t. 277, nr 1682, str. 787–794. doi:10.1098/rspb.2009.1440
Yates, A.M. 2007. The first complete skull of the Triassic dinosaur Melanorosaurus Haughton (Sauropodomorpha: Anchisauria). Special Papers in Palaeontology, t. 77, str. 9–55.
Upchurch, P., Barrett, P.M., Zhao, X., Xu, X. 2007. A re-evaluation of Chinshakiangosaurus chunghoensis Ye vide Dong 1992 (Dinosauria, Sauropodomorpha): implications for cranial evolution in basal sauropod dinosaurs. Geological Magazine, t. 144, nr 2, str. 247–262. doi:10.1017/S0016756806003062
Yates, A.M. Claw is here!. dracovenator.wordpress.com. [dostęp 21 lutego 2010]
