Hypselospinus
| Autor: | Korekta: |
| Marcin Szermański | Łukasz Czepiński Maciej Ziegler |
| Hypselospinus (hipselospin) | |
|---|---|
| Długość: | ok. 7-8 m |
| Masa: | ok. 3 t |
| Miejsce występowania: | Wielka Brytania – hrabstwo East Sussex, Shornden
(podgrupa Hastings - formacja Wadhurst Clay) |
| Czas występowania | ok. 139-137 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Rekonstrukcja przyżyciowa hipselospina. | |
| Mapa znalezisk: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Hypselospinus to rodzaj wczesnokredowego przedstawiciela kladu Iguanodontia z terenów dzisiejszej Wielkiej Brytanii. Żył na tych terenach około 139,8-132,9 milionów lat temu (walanżyn). Przez wiele lat traktowany był jako kolejny gatunek iguanodonta. Wg Normana hipselospin jest masywnym, średniej wielkości przedstawicielem iguanodontów. Miał wydłużone wyrostki kolczyste na kręgach.
Paul (2008) uważa go – określanego wówczas jeszcze jako Iguanodon fittoni – za niemożliwego do szczegółowej klasyfikacji (incertae sedis). Z kolei wiele późniejszych analiz (np. Norman, 2010; McDonald i in., 2012; Zheng i in., 2014) uznaje hipselospina za członka grupy Styracosterna.
Lokalizacja
Kamieniołom we wsi Shornden, niedaleko Hastings (hrabstwo East Sussex – w tej samej lokalizacji odnaleziono holotyp Barilium dawsoni oraz materiał przypisany do Huxleysaurus hollingtoniensis). Zbocza tego kamieniołomu należą do formacji Wadhurst Clay (podgrupa Hastings).
Materiał kopalny
Holotyp NHMUK R1635 to: lewa kość biodrowa, tylna część kości krzyżowej, trzon przedniego kręgu ogonowego i (bardziej wątpliwy) proksymalny fragment kości kulszowej, noszący ślady działania erozyjnego wody (water-worn).
Materiał przypisany to: NHMUK R1148 (zawierajacy okazy opisane jako R1629 i R1632), R604, 604a (zawierający okazy opisane jako R811, R811a, R811b), NHMUH R33, R966, R1636 (jedynie kość biodrowa), R1831 (zawierajacy okazy opisane jako R1832, R1833 i R1835), R1834, R4743 (łopatka). Do H. fittoni może także należeć niekompletny szkielet NHMUK R1627 oraz NHMUK R2848. Łącznie znana jest większość szkieletu z wyjątkiem czaszki (Norman, 2014).
Historia taksonomii
H. fittoni znany był wcześniej pod nazwą Iguanodon fittoni (Lydekker, 1889). W tej samej pracy Lydekker opisał inny gatunek iguanodonta – Iguanodon hollingtoniensis. Niektórzy naukowcy uważają, że te dwa dinozaury należały do jednego gatunku (np. Norman i Weishampel, 1990; Norman, 2004) i, ponieważ I. fittoni był opisany (o zaledwie jedną stronę) przed I. hollingtoniensis, to on miał pierwszeństwo (był nazwą ważną). Jak się jednak okazało po ponad 120 latach, I. fittoni reprezentuje nowy rodzaj iguanodonta. Nową nazwę ukuł formalnie Norman w 2010 roku, zachowując epitet gatunkowy fittoni. Podział ten jest powszechnie akceptowany przez środowisko paleontologiczne.
W tym samym roku (lecz nieco później) Carpenter i Ishida, niezależnie od Normana, również utworzyli dla I. fittoni nową nazwę rodzajową – Wadhurstia (nazwa odnosi się do nazwy formacji). Jest ona młodszym synonimem Hypselospinus, gdyż opiera się na tym samym holotypie (określonym przez nich BMNH R 1635a-d; dodatkowo zaliczają do niego możliwe zęby).
W 2012 roku Paul stwierdził, że wskutek braku zachodzącego materiału, Norman mógł stworzyć chimerę międzytaksonową i powołał osobną nazwę rodzajową dla materiału przypisanego do Hypselospinus fittoni (wcześniej holotypu Iguanodon hollingtoniensis) - Huxleysaurus hollingtoniensis. Mimo to Norman (2013) wciąż uważa za ważnego Hypselospinus, a Wadhurstia i Huxleysaurus za młodsze synonimy (tego ostatniego także ze nomen dubium). W 2015 r. Norman dokonał redeskrypcji materiału Hypselospinus i podtrzymał swoje zdanie o jego ważności.
Budowa
Hypselospinus był iguanodontem co najmniej średnich rozmiarów. Miał duże, wygięte w płytki łuk kości zębowe z dużymi zębami o kształcie tarcz. Kręgi grzbietowe oraz przednie kręgi ogonowe charakteryzowały się ekstremalnie wysokimi, wąskimi wyrostkami kolczystymi. Kończyny przednie były masywne i miały duży, bocznie spłąszczony kolec na kciuku. Kości śródręcza II-IV były krótkie i połączone więzadłami. Palce dłoni kończyły się spłaszczonymi pazurami, tworzącymi rodzaj kopyta. Kość udowa była szczególnie masywna.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Hypselospinus znaczy "wysoki/długi kolec" (gr. hypselos + łac. spina) i odnosi się do wydłużonych wyrostków obecnych u kręgów zarówno grzbietowych, jak i krzyżowych oraz ogonowych.
Spis gatunków
| Hypselospinus | Norman, 2010 |
| =Huxleysaurus | Paul, 2012 |
| = Wadhurstia | Carpenter i Ishida, 2010 |
| ?= Darwinsaurus | Paul, 2012 |
| Hypselospinus fittoni | (Lydekker, 1889) Norman, 2010 |
| = Iguanodon fittoni | Lydekker, 1889 |
| = Wadhurstia fittoni | (Lydekker, 1889) Carpenter i Ishida, 2010 |
| = Iguanodon hollingtoniensis | Lydekker, 1889 |
| = Huxleysaurus hollingtoniensis | (Lydekker, 1889) Paul, 2012 |
| ?= Darwinsaurus evolutionis | Paul, 2012 |
Bibliografia
Carpenter, K. & Ishida, Y. (2010) "Early and "Middle" Cretaceous Iguanodonts in Time and Space". Journal of Iberian Geology 36 (2): 145-164. doi:10.5209/rev_JIGE.2010.v36.n2.3
McDonald, A.T., Espílez, E., Mampel, L., Kirkland, J.I. & Alcalá, L. (2012) "An unusual new basal iguanodont (Dinosauria: Ornithopoda) from the Lower Cretaceous of Teruel, Spain" Zootaxa, 3595, 61–76
Norman, D.B. (2004) Basal Iguanodontia. [w]: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press
Norman, D.B. (2010) "A taxonomy of iguanodontian (Dinosauria: Ornithopoda) from the lower Wealden Group (Cretaceous: Valanginian) of southern England". Zootaxa 2489: 47–66
Norman, DB. (2015) “On the history, osteology, and systematic position of the Wealdon (Hastings Group) dinosaur Hypselospinus fittoni (Iguanodontia: Styracosterna).” Zoological Journal of the Linnean Society 173(1):92–189. DOI 10.1111/zoj.12193
Norman, D.B. (2013) On the taxonomy and diversity of Wealden iguanodontian dinosaurs (Ornithischia: Ornithopoda). Revue de Paléobiologie 32 (2): 385–404. PDF.
Paul, G.S. (2008) "A revised taxonomy of the iguanodont dinosaur genera and species". Cretaceous Research 29 (2): 192–216 doi:10.1016/j.cretres.2007.04.009
Paul, G.S. (2012) "Notes on the rising diversity of iguanodont taxa, and iguanodonts named after Darwin, Huxley and evolutionary science". Actas de V Jornadas Internacionales sobre Paleontologia de Dinosaurios y su Entorno, Salas de los Infantes, Burgos. Colectivo de Arqueologico-Paleontologico de Salas de los Infantes (Burgos). pp. 121–131
Zheng, W.-J., Jin, X.-S., Shibata, M. & Azuma, Y. (2014) "An early juvenile specimen of Bolong yixianensis (Ornithopoda: Iguanodontia) from the Lower Cretaceous of Ningcheng County, Nei Mongol, China" Historical Biology. doi:10.1080/08912963.2013.809347
