Ekrixinatosaurus
| Autor: | Korekta: |
| Maciej Ziegler | Adrian Tkocz |
| Ekrixinatosaurus (ekryksinatozaur) | |
|---|---|
| Długość: | ok. 10-11 m |
| Masa: | ok. 4 t |
| Miejsce występowania: | Argentyna - prowincja Neuquén |
| Czas występowania | 99-93 (?91-88) Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
| |
Wstęp
Ekrixinatosaurus to rodzaj abelizauryda żyjącego w "środkowej" kredzie (cenoman) na terenach dzisiejszej Argentyny (prowincja Neuquén, Patagonia). Skamieliny tego dinozaura odkryto w 1999 roku, ale opisano dopiero w 2004. Ekrixinatosaurus był bardzo dużym i masywnym abelizaurydem.
Etymologia
Ekrixinatosaurus został odkryty dzięki zastosowaniu materiałów wybuchowych - stąd nazwa oznaczająca "jaszczura zrodzonego z eksplozji" (Ekrixi to po grecku "eksplozja", nato - łac. "narodziny" i saurus - gr. "jaszczur"). Epitet gatunkowy nadano na cześć Fernando Novasa, paleontologa zajmującego się między innymi abelizaurydami.
Materiał kopalny
Znaleziono jedynie jednego, dość kompletnego osobnika oznaczonego MUCPv-294 (holotyp znajduje się w Museo de la Universidad Nacional del Comahue, Buenos Aires, Neuquén). Na szkielet czaszkowy składają się: niecałe kości szczękowe, kości zaoczodołowe, kość łuskowa, kości czołowe, ciemieniowe, kość potyliczna, kolec nozdrzowy tylny, niekompletne kości zębowe oraz zęby. Poza tym znaleziono: kręgi szyjne, piersiowe, żebra, kręgi ogonowe i szewrony, kości miednicy: biodrową, kulszową, łonową oraz kości kończyn tylnych: kości udowe, strzałkowe, kość skokowa, kość piętową, kości śródstopia, palce i pazury.
Paleoekologia
Ekryksinatozaur był zapewne drapieżnikiem. Jego szczątki odnaleziono w osadach formacji Candeleros (ale pojawiła się też sugestia, że w Portezuelo). Żył na podmokłych terenach Gondwany wraz z rybami, żabami, wężami, żółwiami, ssakami i sfenodontami (z których dziś żyje jedynie hatteria). Większa fauna obejmowała dinozaury: zauropody takie jak rebbachizauryd Limaysaurus i bazalny tytanozaur Andesaurus, ogromne karcharodontozaurydy - Giganotosaurus i eumaniraptory - Buitreraptor.
Pozycja filogenetyczna
Pokrewieństwo Ekrixinatosaurus z innymi abelizaurydami jest kwestią kontrowersyjną. Wg analizy kladystycznej przeprowadzonej przez Canale i in. (2009) ekryksinatozaur należy do Brachyrostra a jego najbliższym krewnym jest Skorpiovenator, a nieco dalszym Ilokelesia. Natomiast wg analizy Carrano i Sampsona (2008) Ekrixinatosaurus jest bardziej bazalny i nie należy do kladu zawierającego pozostałe abelizaurydy (poza wczesnymi, afrykańskimi rodzajami Rugops i Kryptops): Abelisaurus, Aucasaurus, Indosaurus, Majungasaurus, Rajasaurus, Carnotaurus i Ilokelesia. Zob. też kladogram z D'Orazi Porchetti i in., 2011.
Włoski paleontolog Andrea Cau na swoim blogu napisał o przeprowadzonej przez siebie analizie kladystycznej. Użył on danych z pracy Canale i in. (2009), Sereno i in. (2004) oraz Carrano i Sampsona (2008). Uwzględnił rodzaj Kryptops, którego pominięto w poprzednich badaniach. Okazało się, że taksony siostrzane Ekrixinatosaurus i Skorpiovenator tworzą politomię z Abelisaurus, Majungasaurus oraz Brachyrostra (do którego należą jedynie Aucasaurus, Carnotaurus i Ilokelesia). Cau zauważa, że takie umiejscowienie skorpiowenatora pozostaje w zgodzie z plezjomorfiami jego czaszki. Do takich badań należy podchodzić jednak z rezerwą, ponieważ nie są to prace naukowe, a więc nie przeszły recenzji specjalistów.
Spis gatunków
| Ekrixinatosaurus | Calvo, Rubilar-Roger i Moreno, 2004 |
|---|---|
| = "Ekrixinatosaurus" | Juarez Valieri, Fiorelli i Cruz, 2004 |
| E. novasi | Calvo, Rubilar-Roger i Moreno, 2004 |
| = "Ekrixinatosaurus novasi" | Juarez Valieri, Fiorelli i Cruz, 2004 |
Bibliografia
Calvo, J.O., Rubilar, D., & Moreno, K. (2004) "A new Abelisauridae (Dinosauria: Theropoda) from northwest Patagonia" Ameghiniana 41: 555-563.
Canale, J.I., Scanferla, C.A., Agnolin, F.L. & Novas, F.E. (2009) "New carnivorous dinosaur from the Late Cretaceous of NW Patagonia and the evolution of abelisaurid theropods" Naturwissenschaften, 96, 409-414. doi 10.1007/s00114-008-0487-4.
Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236.
D'Orazi Porchetti, S., Nicosia, U., Biava, A. & Maganuco, S. (2011) "New Abelisaurid Material from the Upper Cretaceous (Cenomanian) of Morocco" Rivista Italiana di Paleontologia e Stratigrafia, 177(3)
Juárez-Valieri, R.D., Porfiri, J.D. & Calvo, J.O. (2011) "New Information on Ekrixinatosaurus novasi Calvo et al 2004, a giant and massively-constructed Abelisauroid from the “Middle Cretaceous” of Patagonia" Calvo, J.O., Porfiri, J.D., González Riga & Dos Santos [ed.] "Paleontologia y dinosaurios desde América Latina" Editorial de la Universidad Nacional de Cuyo, 161-169.
http://home.comcast.net/~eoraptor/Ceratosauria.htm#Ekrixinatosaurusnovasi
http://theropoda.blogspot.com/2008/12/il-cacciatore-di-scorpioni.html
http://www.dinodata.org/index.php?option=com_content&task=view&id=6516&Itemid=67
