Lisowicia

Autor:

Paweł Konarzewski

---

Lisowicia (lisowicia)
Długość	ponad 4,5 m
Wysokość	2,6 m (w biodrach)
Masa	do 7 t
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Polska - Lisowicie
Czas	Trias 252 Jura 201,4 Kreda 143,1 66 ok. 209-207 Ma późny trias (noryk-retyk)
Systematyka	Synapsida Therapsida Dicynodontia Stahleckeriidae Placeriinae
Rekonstrukcja przyżyciowa Lisowicia. Autor: Szymon Górnicki [5] Porównanie rozmiarów człowieka z Lisowicia. Autor: SlvrHwk [6]

Wstęp

Lisowicia to ogromny dicynodont żyjący w późnym triasie na terenie Polski. Jest to największy znany przedstawiciel Dicynodontia.

Historia taksonu

Miejsce odnalezienia szczątków Lisowicia. Źródło: Qvarnström i in., 2019 [1]

Pierwszy raz na szczątki Lisowicia natrafiono w 2006 roku na terenie cegelnii we wsi Lisowicie około 100 kilometrów na północny zachód od Krakowa. Wówczas pierwszą skamieniałość należącą do dicynodontia odnaleziono w zaledwie 15 minut (Vogel, 2018). W 2008 roku Jerzy Dzik, Tomasz Sulej i Grzegorz Niedźwiedzki poinformowali o odkryciu ogromnego zwierzęcia, jednak nie nadali mu nazwy. Badacze pierwotnie sądzili, iż skamieniałości należą do 11 metrowego zauropoda. W ciągu 11 lat wykopanych zostało ponad 1000 kości (Vogel, 2018). Po dokładnym zbadaniu szczątków na łamach czasopisma Science w 2019 roku pojawiła się publikacja nadająca nazwę nowemu dicynotontowi autorstwa Tomasza Suleja i Grzegorza Niedźwieckiego.

Materiał kopalny

Kość udowa Lisowicia. Fot. Vladimír Socha [2]

Holotyp (ZPAL V.33/96) to lewa kość ramienna.

Paratypy to szczątki należące do wielu osobników będące podobnej wielkości co okaz typowy: ZPAL V.33/85 (lewa kość szczękowa), ZPAL MB/18 (kość czołowa z częścią przedczołową), ZPAL V.33/741 (kość ciemieniowa); ZPAL V.33/712 (środkowa część kości łuskowej), ZPAL V.33/708 (kość zaoczodołowa), ZPAL V.33/717 (lewa kość łzowa), ZPAL V.33/739 (lewa k. kwadratowa), ZPAL V.33/531 (puszka mózgowa); ZPAL V.33/730 (fragment k. skrzydłowej), ZPAL V.33/735 (tylna część prawej żuchwy), ZPAL V.33/468 (lewa łopatka), ZPAL V.33/665 (lewa k. promieniowa), ZPAL V.33/470 (lewa kość łokciowa), ZPAL V.33/760 (mostek), ZPAL V.33/720 (kręg szyjny), ZPAL V.33/720 (kręg grzbietowy), ZPAL V.33/720 (lewa kość biodrowa, łonowa i kulszowa), ZPAL V.33/75 (lewa kość udowa), ZPAL V.33/75 (lewa kość piszczelowa), ZPAL V.33/75 (lewa kość strzałkowa).

Do omawianego należą również dodatkowe kości nieopisane w publikacji z 2019 roku.

Budowa i rozmiary

Rekonstrukcja. Autor: Dmitry Bogdanov [3]

Lisowicia to duży dicynotont mający duzą głowę ze stosunkowo długim pyskiem zakonczonym bezzębnym dziobem podobnym do żółwiowego. Nie miała ona charakterystycznych kłów wystających z okolic pyska. Zamiast nich posiadała się dwa krótkie i grube trójkątne wypustek znajdujących się na kości szczękowej za dziobem podobnych do tych u Ischigualastia. Ogólną budową przypominała swoich kuzynów, ale była znacznie masywniej zbudowana. Miała ona beczkowaty tułów z krępymi kończynami oraz krótkim ogonem. . Kręgi szyjne posiadały unikatowe wgłębienia po bokach i miały solidną budowę wewnętrzną. Kończyny tylne oraz miednica Lisowicia były przystosowane do utrzymania ogromnej masy. Największa znana kość udowa mierzy aż 80 cm długości. Podobnie jak u najbliższych kuzynów Lisowicia miała wyprostowane tylne kończyny. Przednie kończyny miały wyjątkową budowę spośród synapsydów oraz miały wspólne cechy z kończynami ssaków i dinozaurów z kladu Sauropodomorpha oraz Ceratopsia (Sulej i Niedźwiecki, 2019).

Według Suleja i Niedźwieckiego (2019) lisowicia osiągała rozmiary słonia. Ich zdaniem miała długość ponad 4,5 m, 2,6 m wysokości w biodrach oraz 9 t masy. Romano i Manucci (2019) zauważyli jednak, że masa Lisowicia podana przez autorów opisu jest przeszacowana. Sugerują, że prawdopodobny przedział masy jest w zakresie od ok. 4,9 t do 7 t, a średnia jej wartość wynosi ok. 5,9 t.

Paleobiologia

Wzrost

Badanie kości konczyń młodych osobników Lisowicia wykazało, że podobnie jak inne duże dicynotonty miały szybkie tempo wzrostu. Z czasem tempo wzrostu u kuzynów Lisowica zwalniało w miarę ich rozwoju. Jednak kości kończyn opisywanego rodzaju nie wykazywały oznak spowolnienia wzrostu. Kości mogły należeć do młodych osobników o większych rozmiarach niż dorosłe. Hipoteza ta jednak wydaje się niemożliwa, gdyż kości były dobrze skostniałe i dojrzałe rozwojowo. Lisowicia prawdopodobnie rosła bardzo szybko, bez żadnych przerw, aż do osiągnięcia dorosłych rozmiarów ciała, ponieważ nie było widać wyraźnych linii zatrzymanego wzrostu na kościach. Linie wzrostu mogły być nieobecne lub zostać usunięte w wyniku przebudowy kości u dorosłych osobników. Podobny proces występuje u dzisiejszych słoni (Voleg, 2018; Sulej i Niedżwiecki, 2019).

Dieta

Bajdek i wspólnicy (2014) opisali koprolity dicynotontów odnalezione w cegielnii w Lisowicach które najprawdopodobniej należały do omawianego taksonu. Znajdowało się w nich dużo materiału roślinnego takich jak pyłki i zarodniki, skórki czy zdrewniałe tkanki nagonasiennych. Podobnie jak niektóre współczesne ssaki roślinożerne, dicynodonty pozostawiały raczej średniej wielkości i owalne odchody. Lisowicia zapewne odżywianła się wartościowymi roślinami, jednak uzupełniała również słabszej jakości pożywieniem z włóknistymi składnikami pokarmowymi.

Systematyka

Rekonstrukcja Lisowicia. Autor: Juandertal [4]

Analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Suleja i Niedźwieckiego (2019) wykazała, że lisowicia jest blisko spokrewniona z amerykańskim Placerias oraz marokańskim Moghreberia.

Paleośrodowisko

Zobacz: Smok#Środowisko życia

Etymologia

Nazwa rodzajowa Lisowicia nawiązuje do wsi Lisowicie, gdzie odnaleziono szczątki zwierzęcia. Epitet gatunkowy bojani honoruje Ludwiga Heinricha Bojanusa, anatoma porównawczego i paleontologa żyjącego w latach 1776–1827.

Spis gatunków

Lisowicia	Sulej i Niedźwiecki, 2019
L. bojani	Sulej i Niedźwiecki, 2019

Bibliografia

Bajdek, P., Owocki, K., & Niedźwiedzki, G. (2014). "Putative dicynodont coprolites from the Upper Triassic of Poland". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 411, 1-17. doi:10.1016/j.palaeo.2014.06.013

Dzik, J., Sulej, T., & Niedźwiedzki, G. (2008). "A dicynodont-theropod association in the latest Triassic of Poland". Acta Palaeontologica Polonica, 53(4), 733-738. doi:10.4202/app.2008.0415

Romano, M., & Manucci, F. (2019). "Resizing Lisowicia bojani: volumetric body mass estimate and 3D reconstruction of the giant Late Triassic dicynodont". Historical Biology. doi:10.1080/08912963.2019.1631819

Sulej, T., & Niedźwiedzki, G. (2019). "An elephant-sized Late Triassic synapsid with erect limbs". Science, 363(6422), 78-80. doi:10.1126/science.aal4853

Vogel, G. (2018). "Giant mammal cousin rivaled early dinosaurs". Science. 362 (6417)doi:10.1126/science.362.6417.879