Yandusaurus
| Autor: | Korekta: |
| Kamil Kamiński |
| Yandusaurus (janduzaur) | |
|---|---|
| Długość: | ok. 3,8 m |
| Masa: | ok. 140 kg |
| Miejsce występowania: | Chiny - Syczuan
(dolne warstwy formacji Shaximiao, znane też jako Xiashaximiao) |
| Czas występowania |
ok. 170-163 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Rekonstrukcja szkieletu Hexinlusaurus. Yandusaurus był zapewne podobny. Autor: Jaime A. Headden [1]. | |
Wstęp
Yandusaurus to rodzaj stosunkowo niedużego roślinożernego dinozaura, który żył w środkowej jurze na terenie dzisiejszych Chin. Początkowo uznawany był za ornitopoda, obecnie klasyfikowany jest jako bardziej prymitywny przedstawiciel szerszego kladu Neornithischia.
Etymologia
Nazwa Yandusaurus pochodzi od Yandu, dawnego określenia na miasto Zigong. Znaczy ono „stolica soli”, gdyż w regionie tym wydobywano niegdyś znaczne ilości soli. Drugi człon nazwy - sauros, oznacza po grecku „gad”, „jaszczur”.
Historia taksonu i filogeneza
Szczątki Yandusaurus odkryto na terenie prowincji Syczuan w styczniu 1973 r. Jego wydobycie nie było jednak konsultowane z paleontologami. W efekcie okaz uległ uszkodzeniu, a wiele kości zostało utraconych. Szczątki te zostały opisane w 1979 r. przez He jako nowy rodzaj i gatunek - Yandusaurus hongheensis. W 1983 r. He i Cai opisali drugi gatunek, znany z bardziej kompletnego materialu - Y. multidens. Obecnie jest on jednak uznawany za osobny rodzaj - Hexinlusaurus (Barrett i in., 2005).
Yandusaurus został opisany jako przedstawiciel rodziny Hypsilophodontidae, która pelniła wówczas funkcje „taksonu-worka”, do którego wrzucano większość niedużych ornitopodów lub dinozaurów uznawanych za ornitopody. Obecnie jest ona uważana za parafiletyczną. Yandusaurus został umieszczony w kilku analizach filogenetycznych, badających relacje między przedstawicielami Ornithischia, jednak przed 2005 r. większość z tych prac w rzeczywistości badała filogenezę Y. multidens. Nowsze badania z reguły wskazują, że Yandusaurus nie należał do ornitopodów i był bazalnym przedstawicielem Neornithischia (Boyd, 2015).
Materiał kopalny
Holotyp to okaz GCC 20501, obejmujący częściową czaszkę (kość szczękowa, k. jarzmowa, k. kwadratowa i k. skrzydłowa), 5 kręgów szyjnych, 10 fragmentarycznych kręgów grzbietowych, 5 kręgów ogonowych, żebra, większość kości kończyn przednich i obręczy barkowej oraz fragmenty kilku kości kończyn tylnych (He i Cai, 1984).
Budowa
Yandusaurus jest zwykle uznawany za niewielkie zwierzę, mierzące ok. 1,5 m długości, lecz są to zwykle szacunki dla Y. multidens, należącego do innego rodzaju. Wg He i Cai (1984) gatunek typowy (obecnie jedyny ważny) przekraczał 3 m długości. Kość szczękowa mierzyła ok. 120 mm i zawierała prawdopodobnie 15 zębów. Janduzar cechował się stosunkowo krótkimi przedramionami – kość ramienna mierzyła ok. 26 cm, podczas gdy k. promieniowa – nieco ponad 15 cm. cechy diagnostyczne, zaproponowane przez He i Cai (1984) okazały się szeroko rozpowszechnione wśród podobnych dinozaurów. Wg Butlera i in. (2008) można wskazać tylko jedną autapomorfię Yandusaurus. Dotyczy ona budowy środkowo-tylnych kręgów szyjnych.
Spis gatunków
| Yandusaurus | He, 1979 | |
| Y. hongheensis | He, 1979 | |
| Y. multidens | He I Cai, 1983 | = Hexinlusaurus multidens |
Bibliografia
Barrett, P.M., Butler, R.J., & Knoll, F. (2005). "Small-bodied ornithischian dinosaurs from the Middle Jurassic of Sichuan, China", Journal of Vertebrate Paleontology 25: 823-834.
Boyd, C.A. (2015). "The systematic relationships and biogeographic history of ornithischian dinosaurs". „PeerJ”. 3, s. e1523, 2015. DOI: 10.7717/peerj.1523.
Bulter, R.J., Upchurch, P. & Norman, D.B. (2008). "The phylogeny of the ornithischian dinosaurs". Journal of Systematic Palaeontology. 6 (1): 1–40. doi:10.1017/S1477201907002271.
He, X. & Cai, K. (1984). “The Middle Jurassic dinosaurian fauna from Dashampu, Zigong, Sichuan. Vol. 1: The ornitopod dinosaurs.” Sichuan Scientific and Technological Publishing House, Chengdu, Sichuan. 1-71
Holtz, T. (2012) Dinosaurs (suplement) [2]
Paul, G.S. (2010). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University.
