Noasaurus

Autor:	Tomasz Sokołowski
Korekta:	Maciej Ziegler, Krzysztof Lichota, Michał Siedlecki, Paweł Konarzewski

---

Noasaurus (noazaur)
Długość	3 m
Wysokość	80 cm (w biodrach)
Masa	38 kg
Dieta	mięsożerny
Miejsce	Argentyna - Salta (formacja Lecho)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 70-68 Ma późna kreda (mastrycht)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Ceratosauria Noasauridae Noasaurinae
Rekonstrukcja szkieletu noazaura. Autor: Jaime A. Headden. [3]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eformacja \u003Ca href=\"/index.php?title=Lecho\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Lecho (strona nie istnieje)\"\u003ELecho\u003C/a\u003E, Salta, \u003Ca href=\"/wiki/Argentyna\" class=\"mw-redirect\" title=\"Argentyna\"\u003EArgentyna\u003C/a\u003E|miejsce znalezienia szcz\u0105tk\u00f3w noazaura\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"formacja Lecho, Salta, Argentyna|miejsce znalezienia szcz\u0105tk\u00f3w noazaura\n","link":"","lat":-25.10767009999999999081410351209342479705810546875,"lon":-64.3494964000000067017026594839990139007568359375,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Noasaurus to rodzaj niewielkiego teropoda z grupy ceratozaurów, żyjącego na terenie dzisiejszej Argentyny pod koniec ery mezozoicznej.

Odkrycia i materiał kopalny

Kość szczękowa. Zdjęcie: Rafael Delcourt. Źródło: Delcourt, 2018. [1].

Holotyp (PVL 4061) to fragmentaryczny szkielet, na który składają się lewa kość szczękowa, prawa k. kwadratowa, łuk neuralny czwartego kręgu szyjnego, czwarte żebro szyjne, kolejne żebro (dziesiąte szyjne bądź pierwsze grzbietowe), trzon kręgu grzbietowego, prawdopodobny paliczek trzeciego palca dłoni, możliwy paliczek pazura drugiego palca dłoni oraz kość śródstopia II prawdopodobnie należący do niedojrzałego osobnika. Został znaleziony w osadach należących do mastrychckiej formacji Lecho i opisany przez Bonapartego i Powella w 1980 roku.

Materiał przypisany to okaz MACN 622 - przedni kręg szyjny. Początkowo został opisany jako należący do owiraptorozaura (Frankfurt i Chiappe, 1999), a osiem lat później został uznany za pozostałość noazaura, być może tak naprawdę należący do okazu typowego (Agnolín i Martinelli, 2007).

Do tego dinozaura może należeć również kolejny paliczek pazura drugiego palca dłoni.

Hendrickx i współpracownicy (2024) dokonali rewizji materiału kopalnego Noasaurus. Zdaniem badaczy do omawianego rodzaju z pewnością można przypisać holotyp. Z kolei kręg szyjny MACN VP 622 może należeć do nieokreślonego nozauryda lub pterozaura.

Budowa, paleobiologia i systematyka

Noazaur był małym dinozaurem drapieżnym wyglądającym podobnie do lepiej poznanego masjakazaura - prawdopodobnie miał od niego jeszcze bardziej wykrzywioną do dołu szczękę. Miał prawdopodobnie długą szyję i lekką budowę ciała. Z początku uważano, że noazaur posiadał kończyny tylne uzbrojone w sierpowate pazury, podobne do tych u dromeozaurydów, troodontydów i rodzaju Archaeopteryx. Jednak odkrycie madagaskarskiego Masiakasaurus obaliło tą tezę. Obecnie jednak uważa się, że pazury te mieściły się w "dłoniach", a nie na "stopach", podobnie jak u Megaraptor. Od swoich kuzynów różnił się szczegółami budowy czaszki, kręgów oraz łap. Najprawdopodobniej polował na kręgowce mniejsze od siebie w tym enantiornisy oraz gady łuskonośne i ryby, ścigając je lub polując na nie z zasadzki. Do chwytania śliskich zdobyczy mógł wykorzystywać swoje zakrzywione szczęki oraz łapy (Carrano i in., 2011; Paul, 2024; Hendrickx i in., 2024).

Hipotetyczna rekonstrukcja czaszki noazaura. Autor: Jaime A. Headden. [2].

Noazaur jest przedstawicielem Abelisauroidea i rodzajem typowym w obrębie Noasauridae. Jest blisko spokrewniony z masjakazaurem oraz prawdopodobnie welocizaurem (zobacz Noasauridae#Kladogramy) .

Etymologia

Nazwa rodzajowa Noasaurus znaczy "jaszczur z północno-zachodniej Argentyny". "NOA" to skrót od Noroeste Argentino (Northwestern Argentina) czyli regionu zawierającego m.in. prowincję Salta. Od tej nazwy autorzy opisu nazwali Noasauridae. Epitet gatunkowy upamiętnia technika Juana C. Leala, który odnalazł szczątki tego teropdoda.

Spis gatunków

Noasaurus	Bonaparte i Powell, 1980
N. leali	Bonaparte i Powell, 1980

Wybrana bibliografia

Agnolin, F.L., Apesteguia, S., Chiarelli, P. (2004). "The end of a myth: The mysterious ungual claw of Noasaurus leali". Journal of Vertebrate Paleontology. 24(3): 301A-302A.

Agnolin, F.L., Chiarelli, P. (2010). "The position of the claws in Noasauridae (Dinosauria: Abelisauroidea) and its implications for abelisauroid manus evolution" Paläontologische Zeitschrift, 84, 2, 293-300.

Agnolin, F.L., Martinelli, A.G. (2007). "Did oviraptorosaurs (Dinosauria; Theropoda) inhabit Argentina?", Cretaceous Research, 28(5): 785-790

Carrano, M. T., Loewen, M. A., & Sertich, J. J. W. (2011). "New materials of Masiakasaurus knopfleri Sampson, Carrano, and Forster, 2001, and implications for the morphology of the Noasauridae (Theropoda: Ceratosauria)". Smithsonian Contributions to Paleobiology. 95 (95): 1–53.

Carrano, M. T., & Sampson, S. D. (2008). "The Phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)". Journal of Systematic Palaeontology, 6, 183-236.

Frankfurt, N.G. & Chiappe, L.M. (1999). "A possible oviraptorosaur from the Late Cretaceous of northwestern Argentina". Journal of Vertebrate Paleontology. 19(1): 101-105

Hendrickx, C., Cerroni, M. A., Agnolín, F. L., Catalano, S., Ribeiro, C. F., & Delcourt, R. (2024). "Osteology, relationship, and feeding ecology of the theropod dinosaur Noasaurus leali, from the Late Cretaceous of North-Western Argentina". Zoological Journal of the Linnean Society, 202(4), zlae150. doi:10.1093/zoolinnean/zlae150

Sampson, S.D., Carrano, M.T., Forster, C. A. (2001). "A bizarre predatory dinosaur from the Late Cretaceous of Madagascar" Nature, 409, 504–506.

Ford, T. (online, 2024) [4]

Mortimer, M. (online, 2024) [5]

Paul, G.S. (2024). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" (3. edycja). wyd. Princeton University