Baryonyx
| Autor: |
| Łukasz Czepiński, Dominik Mentelski, Krzysztof Przymus, Maciej Ziegler |
| Baryonyx (barionyks/baryonyks) | |
|---|---|
| Długość: | > 7,5-11 m |
| Masa: | 1,2-3 t |
| Miejsce występowania: | Wielka Brytania
(Upper Weald Clay i formacja Wessex), |
| Czas występowania | 130-128 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
| |
| Mapa znalezisk: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Baryonyx to spinozauryd żyjący we wczesnej kredzie na terenach obecnej zachodniej Europy.
Odkrycie i materiał kopalny
Po raz pierwszy barionyks został odkryty w 1983 r. w angielskim hrabstwie Surrey. Z odkrywki gliny wydobyto, wraz ze szkieletem, prawie trzy tony otaczających skał. Znaleziono mniej niż połowę szkieletu B. walkeri. Jak się okazało, holotyp (BMNH R9951) był niekompletnym szkielet młodego osobnika (zob. rysunek); obecnie znajduje się się w Muzeum Historii Naturalnej w Londynie.
Do B. walkeri przypisano również wiele pojedynczych znalezisk: głównie zębów, ale także nieopisany dotąd kręg grzbietowy (który wskazuje, że ten teropod miał wyższe wyrostki na kręgach niż sądzono dotychczas) i paliczek zwierzęcia większego niż typowy osobnik, a także fragmentaryczny szkielet (ML 1190) z Portugalii, zawierający część kości zębowej, dwa zęby, 4 grzbietowe łuki kręgowe, 5 trzonów kręgów ogonowych, fragmenty szewronów i żebra, łopatkę, część kości łonowej i prawdopodobnej biodrowej, dwie kości piętowe i pazur ze stopy.
Etymologia
Baryonyx to z greki "ciężki pazur". Został on nazwany tak ze względu na wyjątkowy, w czasie jego odkrycia, pazur, umiejscowiony na przedniej kończynie gada. Służył zapewne do łapania ryb, którymi ten stwór się żywił. Epitet gatunkowy, walkeri, honoruje odkrywcę pierwszych szczątków (pazura) tego dinozaura - Williama J. Walkera.
Budowa i paleoekologia
Teropody takie jak np. karnozaury i tyranozauroidy miały wysokie, bocznie spłaszczone czaszki, tymczasem czaszka barionyksa była zupełnie inna - niska i wydłużona, z niewielkim guzem na czole. Długa żuchwa dopełniała niezwykłego wrażenia, jakie sprawiała czaszka tego dinozaura. Tylne nogi były wystarczająco silne, by unieść ciężar ciała zwierzęcia, choć niektórzy badacze sugerowali u niego czworonożność. Przednie kończyny były lepiej rozwinięte niż u większości teropodów. Od czubka nosa do końca ogona B. walkeri mierzył około 10 m. Wygięta szyja i umięśnione ciało przypominały pozostałe dinozaury drapieżne. Ogon służył do utrzymywania równowagi. Każdą połowę żuchwy zdobiły 32 ostre, podobne do krokodylich, zęby. W górnej szczęce było ich prawdopodobnie drugie tyle. Wygląd zębów i charakterystycznie wygięta linia szczęk przypomina paszczę dzisiejszego krokodyla.
Prawdopodobnie Baryonyx był drapieżnikiem gustującym raczej w rybach niż w zwierzętach lądowych. Wielkie, hakowate szpony świetnie nadawały się do przybrzeżnego polowania na ryby. Najdłuższy pazur osiągał długość 31 cm - mierząc wzdłuż krawędzi górnej. Obok szczątków barionyksa znajdowano łuski kopalnej ryby z rodzaju Lepidotes. Baryonyx zapewne konkurował o pokarm z innym amatorem rybiego pokarmu - gadem z nadrzędu krokodylomorfów - prawdopodobnie Goniopholis. W tym samym stanowisku znajdowano również skamieniałości takich dinozaurów, jak Iguanodon i Mantellisaurus.
Taksonomia
Niektórzy naukowcy uważają, że znaleziony w Nigrze w osadach wczesnokredowych (ok. 112 Ma) Suchomimus tenerensis to drugi gatunek barionyksa, lecz kwestia zaliczenia dwóch gatunków do jednego rodzaju, nawet u dzisiejszych zwierząt (i gatunków w sensie biologicznym, a nie paleontologicznym) jest mocno subiektywna. Odnaleziony szkielet suchomima, należący do niewyrośniętego osobnika, był większy od holotypu B. walkeri.
Możliwe, że szczątki utworzonego w XIX wieku, wątpliwego rodzaju Suchosaurus, reprezentowanego przez dwa gatunki (S. cultridens i S. girardi) pochodzą od wyżej omawianego teropoda.
Spis gatunków
| Baryonyx | Charig i Milner, 1986 | ??= Suchosaurus |
|---|---|---|
| B. walkeri | Charig i Milner, 1986 | ??= Suchosaurus girardi ??= Suchosaurus cultridens |
| B. tenerensis | (Sereno, Beck, Dutheil, Gado, Larsson, Lyon, Marcot, Rauhut, Sadleir, Sidor, Varricchio, Wilson i Wilson, 1998) |
= Suchomimus tenerensis |
Bibliografia
Carrano, M.T., Benson, R.B.J. & Sampson, S.D. (2012) "The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 211-300. doi: 10.1080/14772019.2011.630927
Charig, A.J. & Milner, A.C. (1986) "Baryonyx, a remarkable new theropod dinosaur" Nature, 324(6095), 359-361.
Charig, A.J. & Milner, A.C. (1997) "Baryonyx walkeri, a fish-eating dinosaur from the Wealden of Surrey" Bulletin of the Natural History Museum, Geology Series, 53(1), 11-70.
Mateus, O., Araújo, R., Natário, C. & Castanhinha, R. (2011) "A new specimen of the theropod dinosaur Baryonyx from the early Cretaceous of Portugal and taxonomic validity of Suchosaurus" Zootaxa, 2827, 54–68.
http://home.comcast.net/~eoraptor/Megalosauroidea.htm#Baryonyxwalkeri
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University
