Lutungutali

Autor:	Korekta:
Mateusz Tałanda	Maciej Ziegler

---

Lutungutali (lutungutali)
Długość:	1,5 m
Miejsce występowania:	Zambia (górna część formacji Ntawere)
Czas występowania	środkowy trias (anizyk) ok. ?245-237 Ma
Systematyka	Diapsida Archosauria Dinosauromorpha Dinosauriformes Silesauridae
Rekonstrukcja asilizaura. Podobnie mógł wyglądać lutungali. Autor: "Smokeybjb" [1]
Mapa znalezisk:
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[],"imageoverlays":null}

Wstęp

Lutungutali sitwensis to gatunek wczesnego silezauryda, który żył na terenach dzisiejszej Zambii (Afryka) około 245-237 milionów lat temu. Nazwa rodzajowa pochodzi z języka bemba. Oznacza "wysokie biodro" lub "wysoką miednicę" w nawiązaniu cechy charakterystycznej (autapomorfia) tego zwierzęcia. Natomiast nazwa gatunkowa odnosi się do wioski Sitwe, w pobliżu której znaleziono szczątki L. sitwensis.

Budowa

Holotyp Lutungutali to niekompletna miednica i cztery przednie kręgi ogonowe. W 2011 znaleziono kości przynajmniej ośmiu innych osobników, ale oczekują one na pełną preparację i opis. To co odróżnia ten rodzaj od pozostałych silezaurydów to wyższy talerz biodrowy. Miednica ma dwa kręgi. Wyrostek przedpanewkowy kości biodrowej jest krótki i masywny. Znajduje się jeszcze nad głęboką panewką biodrową tego gada. Wyrostek zapanewkowy jest znacznie dłuższy, ale mniej masywny. Na jego bocznej powierzchni widać brevis fossa (patrz pierwszy rysunek po prawej). Jest ona płytsza niż u silezaura. Jej pozycja jest podobna jak u większości silezaurydów i części dinozaurów. Jednak uznane jest to za konwergencję do dinozaurów, gdyż asilizaur ma ją inaczej położoną. Kości łonowe są spłaszczone przednio-tylnie (druga figura po prawej). Tworzyły w ten sposób od przodu szeroką powierzchnię jak u silezaura i sacizaura. Inaczej było u eucelofyza i asilizaura, gdzie kości łonowe mają patykowaty kształt.

Rysunek miednicy L. sitwensis w widoku z boku. Pre - wyrostek przedpanewkowy, post - wyrostek zapanewkowy, bf - brevis fossa. Skala 2 cm (z Peecook i in., 2013).

Końcówki kości łonowych L. sitwensis oraz ich przekrój. Skala 2 cm (z Peecook i in., 2013).

Pozycja filogenetyczna

Na przynależność do silezaurydów wskazuje prosta brzuszna krawędź panewki na kości biodrowej oraz brak antykrętarza w samej panewce. Analiza filogenetyczna wskazuje na większe podobieństwo Lutungutali do zaawansowanych silezaurydów niż do asilizaura, ale na określenie dokładnej pozycji filogenetycznej nie pozwala brak większej ilości informacji.

Paleobiologia i środowisko życia

Niewiele wiemy o budowie, a więc i o trybie życia Lutungutali. Wyraźne przyczepy mięśni na miednicy sugerują, że kończyny tylne były silne. Być może gad ten był wszystkożerny lub owadożerny jak jego krewniacy i poruszał się na czterch kończynach. Osady formacji Ntawere powstały prawdopodobnie w półsuchym klimacie. Tu i ówdzie występowały mniej lub bardziej trwałe rzeki i jeziora. Żyły w nich ryby, płazy (temnospondyle) Batrachosuchus, Eryosuchus i Cherininia oraz małże Unio karrooensis. Głównymi roślinożercami były dwa gatunki dicynodontów z rodzaju Sangusaurus i Zambiasaurus. Cynodonty reprezentował Luangwa drysdalli.

Kontrowersje

Wątpliwości budzi datowanie osadów, które opiera się wyłącznie na podobieństwie fauny kręgowców formacji Ntawere do innych faun datowanych na anizyk. Jest to metoda bardzo niedokładna i wymaga w przyszłości rewizji. Większe kontrowersje dotyczą jednak samego Lutungutali. Jego jedyna cecha wyjątkowa (autapomorfia), czyli wysokość talerza biodrowego jest bardzo zmienna w obrębie gatunku, co pokazują różne osobniki silezaurów (Piechowski i in., 2014). Co więcej kość biodrowa silezaura została źle zmierzona w tej pracy. Mierzono ją w miejscu, gdzie jest ułamana, a nie gdzie ma naturalną krawędź, stąd rzekoma niska wysokość. W rzeczywistości talerze biodrowe silezaura osiągały znacznie większe wartości. Kształt talerza biodrowego i brevis fossa, które występują w diagnozie, też wykazują dużą zmienność w obrębie gatunku. Dlatego L. sitwensis nie jest prawdopodobnie ważnym taksonem (nomen dubium).

Spis gatunków

Lutungutali	Peecook, Sidor, Nesbitt, Smith, Steyer i Angielczyk, 2013
L. sitwensis	Peecook, Sidor, Nesbitt, Smith, Steyer i Angielczyk, 2013

Literatura

Peecook B.R., Sidor C.A., Nesbitt S.J., Smith R.M.H., Steyer J.S. i K.D. Angielczyk. 2013. A new silesaurid from the upper Ntawere Formation of Zambia (Middle Triassic) demonstrates the rapid diversification of Silesauridae (Avemetatarsalia, Dinosauriformes). Journal of Vertebrate Paleontology, t. 33, nr 5, str. 1127-1137. [2]

Piechowski R., Tałanda M. i J. Dzik. 2014. Skeletal variation and ontogeny of the Late Triassic Dinosauriform Silesaurus opolensis. Journal of Vertebrate Paleontology, t. 34, nr 6, str. 1383-1393. doi:10.1080/02724634.2014.873045