Stenonychosaurus

Autor:	Korekta:
Kamil Kamiński

---

Stenonychosaurus (stenonychozaur)
Długość:	2,4-2,6 m
Masa:	35-57 kg
Miejsce występowania:	Kanada – Alberta (formacja Dinosaur Park)
Czas występowania	ok. 76,4-75,9 Ma późna kreda (późny kampan)
Systematyka	Dinosauria Theropoda Tetanurae Coelurosauria Paraves Troodontidae
Rekonstrukcja na tle sylwetki człowieka. Autor: Fred Wierum. [2].

Wstęp

Stenonychosaurus to rodzaj niewielkiego, zapewne upierzonego, drapieżnego dinozaura z rodziny Troodontidae. Zamieszkiwał tereny dzisiejszej Kanady w późnej kredzie. Dawniej był synonimizowany z rodzajem Troodon, po czym w 2017 r. ponownie został uznany za ważny.

Materiał kopalny

Holotyp (CMN 8539) obejmuje dalszy koniec kości piszczelowej wraz z k. skokową, kompletną lewą stopę, I i II k. śródręcza, trzy paliczki dłoni i sześć kręgów ogonowych.

Materiał przypisany to następujące okazy: TMP 1986.036.0457 (puszka mózgowa), TMP 1986.078.0040 (k. czołowa), UALVP 5282 (czołowa) i UALVP 52611 (k. czołowe i ciemieniowe). Osobniki te przypisano w oparciu o podobieństwo morfologiczne i ułożenie stratygraficzne. Van der Reest i Currie (2017) uważają, że do Stenonychosaurus mogą też należeć szczątki troodontydów z formacji Two Medicine w Montanie. Świadczy o tym duże podobieństwo w budowie kości czołowych i śródstopia.

Etymologia

Nazwa rodzajowa pochodzi od greckich słów stenos („wąski”), onykh („pazur”) i sauros („jaszczur”, ”gad”). Całość można więc tłumaczyć jako „jaszczur o wąskich pazurach”. Stanowi to nawiązanie do spłaszczonych bocznie pazurów stenonychozaura.

Odkrycie i historia taksonu

W 1932 r. Charles Sternberg nazwał i opisał stenonychozaura na podstawie fragmentarycznego szkieletu (CMN 8539). Dostrzegł podobieństwo do Ornitholestes i zaliczył go do rodziny Coeluridae. W 1969 r. Dale Russell przedstawił pełniejszy materiał, który uznał za należący do Stenonychosaurus. Zaliczył też tego dinozaura do Troodontidae. W 1987 r. Philip Currie dokonał synonimizacji Stenonychosaurus z rodzajem Troodon, który wcześniej zsynonimizowano z Polyodontosaurus. Tym samym wszystkie te trzy teropody uznano za przedstawicieli jednego rodzaju. W 2017 r. van der Reest i Currie dokonali rewizji troodontydów z formacji Dinosaur Park. Część okazów początkowo przypisanych do Stenonychosaurus, a później uważanych za należące do troodona, wydzielili w nowo utworzony rodzaj Latenivenatrix. Przywrócili też ważność stenonychozaura, jako że pochodzi on z innej formacji skalnej, niż holotyp troodona, nie ma więc powodów by synonimizować oba rodzaje. Polyodontosaurus został uznany za nomen dubium. To samo może też dotyczyć Troodon, gdyż jego holotypem jest pojedynczy, niediagnostyczny ząb.

Fragmenty czaszki okazu TMP 1982.019.0023. Autor zdjęcia: Roland Tanglao. [1].

Budowa i paleobiologia

Stenonychosaurus był niewielkim, zapewne opierzonym, szybko biegającym dinozaurem. Turner i in. (2007) szacują rozmiary holotypu na 2,6 m długości i 49 kg masy. Wg Bensona i in. (2014) ten sam osobnik ważył 57 kg, Paul (2010) podaje dla "Saurornithoides? inequalis?" 2,5 m i 35 kg.

Prawdopodobnie był drapieżnikiem, polującym na niewielką zdobycz. od swoich krewniaków różnił się wypukła przednią powierzchnią III kości śródstopia oraz L-kształtną kością czołową z płaskim, płytko przednio-tylnie zmarszczonym miejscem kontaktu z kością nosową (van der Reest i Currie, 2017). Więcej na temat budowy i paleobiologii zobacz w artykule o Troodon.

Spis gatunków

Stenonychosaurus	Sternberg, 1932
L. mcmastrae	Sternberg, 1932
= Saurornithoides inequalis	(Sternberg, 1932) Kenneth Carpenter, 1982
= Troodon inequalis	(Sternberg, 1932) Snively i Russell, 2002

Bibliografia

Benson, R. B. J., Campione, N. E., Carrano, M. T., Mannion, P. D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D. C. (2014) "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage" PLoS Biology, 12(5), e1001853. doi:10.1371/journal.pbio.1001853

Currie, P. (1987) “Bird-like characteristics of the jaws and teeth of troodontid theropods (Dinosauria, Saurischia)”. Journal of Vertebrate Paleontology. 7, 72-81.

Mortimer, M. (2016 online) [3].

Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University.

Russell, D.A. (1969) “A new specimen of Stenonychosaurus from the Oldman Formation (Cretaceous) of Alberta”. Canadian Journal of Earth Sciences, 6: 295–612 [abstrakt].

Sternberg, C. (1932) “Two new theropod dinosaurs from the Belly River Formation of Alberta.” Canadian Field-Naturalist. 46(5), 99-105.

Turner, A.H., Pol, D., Clarke, J.A., Erickson, G.M., & Norell, M. (2007) "A basal dromaeosaurid and size evolution preceding avian flight" Supporting online materials Science 317, 1378-1381. [4]

van der Reest, A. J., Currie, P. J. (2017). "Troodontids (Theropoda) from the Dinosaur Park Formation, Alberta, with a description of a unique new taxon: implications for deinonychosaur diversity in North America". Canadian Journal of Earth Sciences: 919–935. doi:10.1139/cjes-2017-0031.