Conchoraptor

Autor:	Korekta:
Kamil Kamiński

---

Conchoraptor (konchoraptor)
Długość:	ok. 1,5 m
Masa:	ok. 17 kg
Miejsce występowania:	Mongolia (formacje Khermeen Tsav i Baruungoyot)
Czas występowania	późna kreda (kampan – mastrycht)
Systematyka	Dinosauria Theropoda Tetanurae Coelurosauria Oviraptorosauria Oviraptoridae ?„Ingeninae”
Rekonstrukcja. Autor: Jaime A. Headden. [5].

Wstęp

Conchorator to rodzaj małego owiraptorozaura z późnej kredy Mongolii. Znany jest z licznych szczątków wielu osobników. Przez długi czas uważano go za młodego osobnika pokrewnego rodzaju Oviraptor.

Etymologia

Nazwa Conchorator pochodzi od greckiego słowa kogkhe („małż”, „skorupiak”) oraz łacińskiego raptor („złodziej”, „rabuś”). Sądzono bowiem, że ten niewielki dinozaur mógł się żywić drobnymi skorupiakami. W rzeczywistości dieta konchoraptora, podobnie jak i innych owiraptorydów, pozostaje przedmiotem sporów [[zob. Oviraptorosauria#Dieta. Epitet gatunkowy gracilis wywodzi się z łaciny i oznacza „smukły”,

Materiał kopalny

Rekonstrukcja czterech konchoraptorów ukazanych w lesie. Autor: ABelov2014 [1].

Holotyp (IGM 100/20) to czaszka wraz z żuchwą. Materiał przypisany obejmuje kilkadziesiąt osobników, wśród których są zarówno bardzo fragmentaryczne okazy, jak i niemal kompletne szkielety (Michaal Mortimer, Mortimer, online). Łącznie pozwalają one odtworzyć w zasadzie cały szkielet konchoraptora (ale zob. dalej).

Historia odkryć i badań

Pierwsze szczątki Conchorator odkryto w 1971 r. Zostały one po raz pierwszy przedstawione przez mongolskiego paleontologa Barsbolda pięć lat później, jako Oviraptor philoceratops. Później Barsbold ujawnił kolejne okazy, a w 1986 r. uznał, że należały one do nowego rodzaju owiraptoryda i utworzył dla nich nazwę Conchorator. Później badacze przypisywali do niego następne liczne szczątki. Niektóre z nich pozostają w prywatnych kolekcjach. Jak zauważa Mortimer (online) żaden z tych okazów nie został nigdy szczegółowo porównany z holotypem. Możliwe więc, że przynajmniej niektóre z nich reprezentują w rzeczywistości inne taksony.

Budowa

Rekonstrukcja szkieletu. Autor: Jaime A. Headden [2].

Jak w zasadzie wszystkie owiraptorydy, Conchorator był niewielkim, ptakopodobnym teropodem. Od większości (lecz nie wszystkich) swoich krewniaków różnił się brakiem wysokiego grzebienia na szczycie czaszki. Poza tym wykazywała ona cechy typowe dla przedstawicieli Oviraptoridae. Była wysoka, wąska z przodu i szeroka w tylnej części. Nozdrza i oczodoły były bardzo duże (Barsbold, 1977). Szczęki nie miały zębów, zamiast tego wyposażone były w ostry dziób. Badania puszki mózgowej wykazały, że Conchorator miał zredukowane płaty węchowe, duże półkule mózgowe i rozbudowany móżdżek. Wg Kundráta (2007), biorąc pod uwagę stosunek masy mózgu do masy ciała, omawiany teropod mieścił się w przedziale właściwym dla współczesnych ptaków i przewyższał pod tym względem Archaeopteryx. Jednak poszczególne cechy mózgu mniej przypominały dzisiejsze ptaki, niż analogiczne struktury słynnego „praptaka”. Badania wskazują, że konchoraptor miał dobrze rozwinięty wzrok oraz zmysł równowagi i koordynacji (Kundrát, 2007). Mózgoczaszka wykazywała wysoki stopień pneumatyzacji. Tworzące ją kości były w większości puste. Budowa uch środkowego wskazuje na przystosowanie do odbioru dźwięków o niskich częstotliwościach. Cecha ta mogła być pomocna zarówno w wykrywaniu zdobyczy, jak i drapieżników (Kundrát i Janáček, 2007). Badania Balanoffa i in. (2014) potwierdziły w większości wnioski z cytowanych wyżej prac, lecz nie wszystkie. Wykazały one m.in., że współczynnik encefalizacji konchoraptora mieścił się w przedziale typowym dla nieptasich maniraptorów, był jednak niższy niż u ptaków.

Czaszka. Autor zdjęcia: Ghedoghedo [3].

Szkielet pozaczaszkowy charakteryzował się delikatną budową, podobnie jak Khaan, co wynikało zapewne z niewielkich rozmiarów obu owiraptorydów (Balanoff i Norell, 2012). Ogon składał się z co najmniej trzydziestu trzech kręgów i wydaje się dłuższy niż u Citipati czy Nomingia. Na jego końcu, jak u ptaków, znajdował się pygostyl (kość powstała ze zrośnięcia się kilku ostatnich kręgów ogonowych) (Persons i in., 2014). Kość łopatkowo-krucza była niezrośnięta, inaczej niż u większości owiraptorydów (Balanoff i Norell, 2012).

Zrekonstruowany szkielet. Autor zdjęcia: Kabacchi [4].

Spis gatunków

Conchorator	Barsbold, 1986
C. gracilis	Barsbold, 1986

Bibliografia

Balanoff A.M., Norell, M.A. (2012). “Osteology of Khaan mckennai (Oviraptorosauria: Theropoda)”. Bulletin of the American Museum of Natural History. 372, 1-77.

Balanoff, A.M., Bever, G.S., Norell, M.A. (2014). “Reconsidering the avian nature of the oviraptorosaur brain (Dinosauria: Theropoda)”. PLoS ONE. 9(12), e113559.

Barsbold, R. (1977). “Kinetism and peculiarities of the jaw apparatus of oviraptors (Theropoda, Saurischia)”. Trudy, Sovmestnaa Sovetsko-Mongolskaa paleontologiceskaa ekspedicia. 4, 34–47.

Holtz, T. (2012) Dinosaurs (suplement) [6]

Kundrat, M. (2007) "Avian-like attributes of a virtual brain model of the oviraptorid theropod Conchoraptor gracilis", Naturwissenschaften 94: 499-504.

Kundrat M., Janacek, J. (2007) "Cranial pneumatization and auditory perceptions of the oviraptorid dinosaur Conchoraptor gracilis (Theropoda, Maniraptora) from the Late Cretaceous of Mongolia", Naturwissenschaften 94:769–778.

Mortimer, M. (online 2016) [7].

Paul, G.S. (online 2010) [8].

Persons, W.S. IV, Currie, P.J. & Norell, M.A. (2013) "Oviraptorosaur tail forms and functions" Acta Palaeontologica Polonica. doi:10.4202/app.2012.0093