Nemegtosaurus

Autor:

Maciej Ziegler, Adrian Sztuba

---

Nemegtosaurus (nemegtozaur)
Długość	ok. 12 m
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Mongolia - Ajmak południowogobijski (formacja Nemegt)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 72-66 Ma późna kreda (mastrycht)
Systematyka	Dinosauria Sauropodomorpha Sauropoda Neosauropoda Macronaria Titanosauria Nemegtosauridae
Rekonstrukcja głowy nemegtozaura. Autor: ДиБгд [3]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":3,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eformacja Nemegt, Mongolia\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"formacja Nemegt, Mongolia\n","link":"","lat":43.33200099999999821420715306885540485382080078125,"lon":100.7663891723144615752971731126308441162109375,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Nemegtozaur to zauropod z grupy tytanozaurów żyjący w późnej kredzie na terenach obecnej Mongolii. Być może jego młodszym synonimem jest Opisthocoelicaudia. Opisano dwa gatunki tego rodzaju - N. mongoliensis i N. pachi - z czego drugi gatunek jest nomen dubium.

Materiał kopalny i gatunki

N. mongoliensis

Rekonstrukcja czaszki Nemegtosaurus w Muzeum Ewolucji w Warszawie. Autor zdjęcia: Adrian Grycuk. [1].

N. mongoliensis jest gatunkiem typowym Nemegtosaurus i obecnie jedynym ważnym. Holotypem jest czaszka oznaczona numerem katalogowym ZPAL MgD-I/9. Jest ona uszkodzona, lecz dość kompletna. Została odkryta przez polsko-mongolską ekspedycję na pustynię Gobi i opisana przez polskiego paleontologa Aleksandra Nowińskiego i następnie przez amerykanina Jeffreya Wilsona (Nowiński, 1971; Wilson, 2005). Doniesiono też o odkryciu drugiej czaszki (Maryańska, 2000 – za Wilson, 2005, s. 285). Dodatkowo odnaleziono materiał pozaczaszkowy najpewniej należący do Nemegtosaurus. Są to okazy PIN 3837/P821 (pięć kręgów grzbietowych) (Averianov i Lopatin, 2019) i MPC-D100/413 (trzon kręgu ogonowego, kość udowa, kość piszczelowa, kość strzałkowa, kość skokowa i paliczek stopy; prawdopodobnie to ten sam osobnik, co holotyp) (Currie i in., 2018).

N. pachi

Nazwę tą nadał w 1977 roku chiński paleontolog Dong zębom pochodzącym z formacji Subashi (Chiny), datowanej na późną kredę. Jest to drugi opisany gatunek Nemegtosaurus, który obecnie jest uważany za gatunek nieważny, o znikomej wartości naukowej (nomen dubium) (Wilson, 2005), stąd dalsza część hasła skupia się na N. mongoliensis.

Budowa i synonimizacja z Opisthocoelicaudia

Nemegtozaur nie był duży jak na zauropoda. Nie mógł więc polegać na wielkości jako najlepszej obronie przed drapieżnikami, których w jego środowisku nie brakowało. Najbardziej niebezpiecznym był z pewnością Tarbosaurus, dorównujący długością temu niewielkiemu tytanozaurowi. Być może nemegtozaur był opancerzony, co w pewnym stopniu mogło go ochronić. Czaszka jest lekko zbudowana i wydłużona. Zęby są kołkowate i mają kształt „D” w przekroju (Wilson, 2005). Ogólną budową głowa przypominała diplodokoidy, za których przedstawiciela był początkowo uważany.

Odnalezione elementy szkieletu Opisthocoelicaudia. Autor: Jaime A. Headden. [2].

Z formacji Nemegt znany jest także zauropod nazwany Opisthocoelicaudia. Początkowo uznano je za odrębne rodzaje należące do różnych rodzin. Później jednak okazały się być całkiem blisko ze sobą spokrewnione, przez to te dinozaury bywają uznawane za synonimy. Jednak przez długi czas nie znano potencjalnie należących do nich a pokrywających się kości. Nemegtosaurus był znany tylko z czaszki, a Opisthocoelicaudia z dość kompletnego szkieletu, w którym brakowało szyi i czaszki. Dopiero odkrycie kości przypisywanych do Nemegtosaurus pozwoliło na porównanie obu dinozaurów. W 2018 r. Currie i in. opisali okaz MPC-D100/413 - trzon kręgu, kość udową, kość piszczelową, kość strzałkową, kość skokową i paliczek stopy. Znaleziono go w miejscu odkrycia holotypu Nemegtosaurus - są to prawdopodobnie kości należące do tego samego osobnika. Drugi okaz (PIN 3837/P821), opisany w 2019 r. przez Averianova i Lopatina to pięć kręgów grzbietowych.

Trzon kręgu MPC-D100/413 przypominał proporcjami 6. kręg krzyżowy Rapetosaurus. Kręg ten (podobnie jak u Opisthocoelicaudia) miał boczne otwory pneumatyczne, inaczej niż u Rapetosaurus. Zdaniem Currie i in. (2018) był on także tylnowklęsły, podobnie jak kręg Opisthocoelicaudia. Z tego powodu Currie i in. (2018) stwierdzili, że Nemegtosaurus i Opisthocoelicaudia to blisko spokrewnione rodzaje lub synonimy. Jednak zdaniem Averianova i Lopatina (2019) nie ma on cech pozwalających na stwierdzenie, gdzie jest przód a gdzie tył kręgu (zatem mógłby być równie dobrze przedniowklęsły).

Z kolei okaz PIN 3837/P821, uznany przez Averianova i Lopatina za prawdopodobnie należący do Nemegtosaurus, budową przypominał Opisthocoelicaudia, jednak występowały między nimi różnice, które ich zdaniem świadczą o występowaniu dwóch rodzajów zauropodów w Nemegt. Autorzy wskazali również na odmienną budowę kości udowych zauropodów znanych z tych osadów.

Systematyka

Początkowo nemegtozaur został zaliczony do podrodziny Dicraeosaurinae w obrębie rodziny Atlantosauridae (obecnie nazwa nieużywana) (Nowiński, 1971). W 1995 r. Upchurch nazwał klad Nemegtosauridae, który zaliczył do Diplodocoidea. Obecne analizy umieszczają go zazwyczaj w obrębie tytanozaurów (choć zdarzają się wyjątki, np. analiza Mateus i in., 2011, w której był on uznany za takson siostrzany do Diplodocoidea).

Etymologia

Choć Nowiński (1971) nie wyjaśnił etymologii Nemegtosaurus mongoliensis, nazwa tego dinozaura znaczy zapewne "mongolski jaszczur z Nemegt".

Spis gatunków

Nemegtosaurus	Aleksander Nowiński, 1971
Nemegtosaurus mongoliensis	Aleksander Nowiński, 1971
Nemegtosaurus pachi	Dong, 1977	nomen dubium

Biblografia

Averianov, A. O. & Lopatin, A. V. (2019). “Sauropod diversity in the Upper Cretaceous Nemegt Formation of Mongolia—a possible new specimen of Nemegtosaurus”. Acta Palaeontologica Polonica 64 (2), 2019: 313-321 doi:10.4202/app.00596.2019

Currie, P. J., Wilson, J. A., Fanti, F., Mainbayar, B., & Tsogtbaatar, K. (2018). "Rediscovery of the type localities of the Late Cretaceous Mongolian sauropods Nemegtosaurus mongoliensis and Opisthocoelicaudia skarzynskii : Stratigraphic and taxonomic implications". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 494, 5–13. doi:10.1016/j.palaeo.2017.10.035

Mateus, O., Jacobs, L., Schulp, A., Polcyn, M., Tavares, T., Neto, A., Morais, M., & Antunes, M. T. (2011). "Angolatitan adamastor, a new sauropod dinosaur and the first record from Angola". Anais da Academia Brasileira de Ciências. 83. 221-33. DOI: 10.1590/S0001-37652011000100012.

Nowiński, A. (1971). "Nemegtosaurus mongoliensis n. gen., n. sp. (Sauropoda) from the uppermost Cretaceous of Mongolia". Palaeontologia Polonica 25: 57-81.

Upchurch, P., Barret, P.M., Dodson, P. (2004). "Sauropoda". In Weishampel, D.B.; Dodson, P.; Osmólska, H. (eds.). The Dinosauria (2nd ed.). University of California Press. pp. 259–322. ISBN 978-0-520-25408-4.

Wilson, J. A. (2005). "Redescription of the Mongolian sauropod Nemegtosaurus mongoliensis Nowinski (Dinosauria: Saurischia) and comments on Late Cretaceous sauropod diversity". Journal of Systematic Palaeontology, 3(3), 283-318.