Amurosaurus
Autor: | Kamil Kamiński, Paweł Konarzewski |
Amurosaurus (amurozaur) | |
---|---|
Długość | 8 m [1] |
Masa | 3 t [1] |
Dieta | roślinożerny |
Miejsce | Rosja – Wschodnia Syberia
(formacja Udurchukan) Chiny - prowincja Heilongjiang, Wulaga (formacja Yuliangze) |
Czas |
ok. 70-66 Ma |
Systematyka | Dinosauria |
Rekonstrukcja Amurosaurus. Autor: FunkMonk [3]. | |
Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy…
|
Wstęp
Amurosaurus to rodzaj lambeozauryna żyjącego na terenie dzisiejszej Azji. Ogólnym pokrojem ciała przypominał on pozostałe hadrozaury, a wygląd czaszki z charakterystycznym grzebieniem upodabniał go do bardziej znanego korytozaura (ale zob. dalej). Amurosaurus to najliczniej reprezentowany w zapisie kopalnym rosyjski dinozaur. Xing i wspólnicy w 2022 roku uznali, że Sahaliyania ma wiele wspólnych cech w budowie z Amurosaurus. Ich zdaniem Sahaliyania jest młodszym synonimem Amurosaurus.
Historia taksonu
Po raz pierwszy szczątki hadrozaurydów z formacji Udurchukan udokumentował Rozhdestvensky w 1957 roku. W latach 1980-1990 ekspedycje badaczy z Rosyjskiej Akademii Nauk wydobyły ponad 1000 rozczłonkowanych kości należących do hadrozaurydów, z czego 90% należało do lambeozaurynów. Rosyjscy paleontolodzy Yuri Bolotsky i Sergei Kurzanov w 1991 roku dokonali wstępnego opisu szczątków i nadali nazwę Amurosaurus. Dopiero trzynaście lat później bogaty materiał kopalny omawianego dinozaura został dokładnie opisany przez Godefroita i współpracowników (Xing i in., 2022).
W roku 1991 roku na terenach prowincji Heilongjiang prowadzono badania geologiczne i odkryto duże złoże kości dinozaurów w pobliżu magazynu zbożowego w zachodniej części miasta Wulaga. Warstwa kości miała grubość ok. 2 m. Jesienią 2002 roku Muzeum Geologiczne Heilongjiang zorganizowało wykopaliska w formacji Yuliangze, niedaleko miasta Wulaga. Odnaleziono tam ponad 400 pooddzielanych od siebie kości hadrozaurydów z obszaru 150 m² oraz pojedyncze zęby teropodów i odciski skóry hadrozaurydów. Ponad 80% kości należało do gatunku lambeozauryna Sahaliyania elunchunorum (obecnie synonim Amurosaurus). Godefroit i in. (2008) część skamieniałości z Wulaga błędnie przypisali do Wulagasaurus (Xing i in., 2022).
Materiał kopalny
Holotyp to okaz AEHM 1/12 – lewa kość szczękowa i zębowa.
Paratyp to okaz AEHM 1/232 - częściowa, artykułowana tylna część czaszki, w tym prawie kompletna mózgoczaszka oraz sparowane kości przedczołowe i przedoczodołowe.
Do Amurosaurus należą również wszystkie skamieniałości pochodzące ze złóż kości z Błagowieszczeńska oraz Wulaga.
Systematyka
Według analizy przeprowadzonej przez Xinga i in. (2022) bliskim krewnym omawianego dinozaura jest Lambeosaurus.
Budowa
Amurosaurus pod względem budowy nie odbiegał zbytnio od pozostałych lambeozaurynów. Był dość dużym zwierzęciem, jednak wyraźnie ustępował rozmiarami najokazalszym przedstawicielom swojej rodziny. Różnił się od nich kilkoma cechami czaszki oraz kończyn przednich. Dostępny materiał kopalny pozwala odtworzyć większość czaszki, brakuje jedynie górnej części pyska i znajdującego się na jej szczycie grzebienia kostnego. Często przedstawia się amurozaura z grzebieniem podobnym jak u korytozaura, nie wiadomo jednak z całą pewnością czy taka rekonstrukcja jego czaszki jest poprawna. Z przodu głowy znajdował się zapewne bezzębny dziób (również nieznany u tego dinozaura), zaś dalej w głębi paszczy w kościach szczękowych i zębowych wyrastały baterie zębowe typowe dla hadrozaurydów. Szkielet pozaczaszkowy amurozaura został dobrze poznany, nie zawiera on jednak zbyt wielu cech diagnostycznych. Unikatowy był esowaty kształt kości łokciowej i promieniowej w bocznym i górnym widoku (Godefroit i in., 2004).
Paleobiologia
Zmysły
Saveliev i in. (2012) przebadali 22 odlewy wnętrza czaszki z 12 okazów Amurosaurus riabinini. Ich zdaniem Amurosaurus miał małe, wolno poruszające się gałki oczne. Ustalili również, że zmysł węchu odgrywał główną rolę w aferentacji u hadrozaurydów. U lambeozaurynów narząd Jacobsona miałby wspomagać bardzo dobry zmysł węchu w poszukiwaniu partnerów na okres godowy. Nie potwierdzili jednak hipotezy o komunikacji dźwiękowej i wizualnej u dinozaurów kaczodziobych.
Lauters i in. (2013) również zbadali odlewy wnętrza czaszki omawianego dinozaura. Amurosaurus miał duże, powiększone i okrągłe półkule mózgowe. Ciało przysadki mózgowej było również powiększone, być może zwiastując duże rozmiary osiągane przez hadrozaurydy. Duży rozmiar mózgu sugeruje złożoność zachowań społecznych u lambeozaurynów. Współczynnik encefalizacji (EQ) amurozaura był podobny jak u Hypacrosaurus altispinus i był stosunkowo większy niż u większości zauropodów oraz ceratopsów, jednak był stosunkowo mniejszy niż u większości teropodów.
Lauters i in. (2013) nie zgadzają się z interpretacją Savelieva i in. (2012) o małych oczach. Zauważyli, że płaty wzrokowe nie były widoczne na odlewach podobnie jak u innych lambeozaurynów. Tkanki łączne prawdopodobnie zakrywały płaty wzrokowe, uniemożliwiając ich pojawienie się na odlewie. Ich zdaniem nie można ocenić wielkości płatów wzrokowych i uważają, że nie ma powodu, by uznać, że omawiany dinozaur miał małe oczy. Ten zespół badaczy nie popiera również hipotezy, że narząd Jacobsona ogrywał rolę w rozmnażaniu się hadrozaurydów. Uważają, że organ ten był nieobecny u wszystkich wymarłych archozaurów, przez co wykluczają jego obecność u Amurosaurus.
Paleopatologia
Bertozzo i in. (2022) opisali patologiczną kość łokciową u okazu pochodzącego z formacji Udurchukan. Część dystalna kości była przerośnięta i obrzęknięta, a dystalna powierzchnia stawowa była pochłonięta przez duży przerost nowo powstałej kości. Ich zdaniem uraz powstał w wyniku uderzenia. Przed śmiercią kość nadal się goła, lecz niewłaściwe ustawienie złamanej części doprowadziło do nieprawidłowego połączenia dwóch fragmentów. Podczas poruszania się nadgarstek był poddawany ciągłemu naciskowi, który obciążał miejsce złamania i prawdopodobnie spowodował, że zwierzę kulało i chodziło na trzech nogach.
Etymologia
Nazwa Amurosaurus pochodzi od wielkiej syberyjskiej rzeki Amur i greckiego słowa sauros („gad”, „jaszczur”). Epitet gatunkowy honoruje rosyjskiego paleontologa Anatolego Riabinina.
Spis gatunków
Amurosaurus | Bolotsky i Kurzanov, 1991 |
= Sahaliyania | Godefroit, Hai, Yu i Lauters, 2008 |
A. riabinini | Bolotsky i Kurzanov, 1991 |
= S. elunchunorum | Godefroit, Hai, Yu i Lauters, 2008 |
Bibliografia
Bertozzo, F., Bolotsky, I., Bolotsky, Y. L., Poberezhskiy, A., Ruffell, A., Godefroit, P., & Murphy, E. (2022). "A pathological ulna of Amurosaurus riabinini from the Upper Cretaceous of Far Eastern Russia". Historical Biology, 1-8. doi:10.1080/08912963.2022.2034805
Godefroit, P., Bolotsky, Y.L., & Van Itterbeeck, J. (2004). "The lambeosaurine dinosaur Amurosaurus riabinini, from the Maastrichtian of Far Eastern Russia". Acta Palaeontologica Polonica 49(4): 585–618.
Lauters, P., Vercauteren, M., Bolotsky, Y. L., & Godefroit, P. (2013). "Cranial endocast of the lambeosaurine hadrosaurid Amurosaurus riabinini from the Amur Region, Russia". PloS one, 8(11), e78899. doi:10.1371/journal.pone.0078899
Saveliev, S. V., Alifanov, V. R., & Bolotsky, Y. L. (2012). "Brain anatomy of Amurosaurus riabinini and some neurobiological peculiarities of duck-billed dinosaurs". Paleontological journal, 46(1), 79-91. doi:10.1134/S003103011201011X
Xing, H., Gu, W., Hai, S., Yu, T., Han, D., Zhang, Y., & Zhang, S. (2022). "Osteological and taxonomic reassessments of Sahaliyania elunchunorum (Dinosauria, Hadrosauridae) from the Upper Cretaceous Yuliangzi Formation, northeast China". Journal of Vertebrate Paleontology, 41(6), e2085111 doi:10.1080/02724634.2021.2085111