Brachiosaurus
| Autor: | Korekta: |
| Maciej Ziegler | Tomasz Singer |
| Brachiosaurus (brachiozaur) | |
|---|---|
| Długość: | >25 m |
| Masa: | >28-47 t |
| Miejsce występowania: | USA - Kolorado, ?Utah, ?Oklahoma |
| Czas występowania | 156-145 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Zrekonstruowany szkielet z Taylor, 2009 - na biało kości holotypu, na jasnoszaro materiał przypisany, na ciemnoszaro zrekonstruowane kości. | |
Wstęp
Brachiosaurus to duży, północnoamerykański, późnojurajski zauropod. Jego nazwa oznacza "ramienny jaszczur" (z gr. brachion - ramię i sauros - jaszczur). Nazwano go tak z powodu niezwykle długiej kości ramiennej - dłuższej niż udowa, co powodowało posturę podobną do żyrafy.
Materiał kopalny
Holotyp (FMNH P 25107) to szkielet młodocianego osobnika zawierający 7 ostatnich kręgów grzbietowych, kość krzyżową , 2 pierwsze kręgi ogonowe, lewą kość kruczą , prawą kość ramienną (~216 cm), biodrową i udową , fragmentaryczną prawą kość biodrową oraz żebra.
Przypisany materiał (do Brachiosaurus altithorax z pewnością należy jedynie pierwszy z poniżej wymienionych) to: - kręg grzbietowy, lewa kość biodrowa i promieniowa, prawa III kość śródręcza (BYU 4744),
- lewa kość ramienna (USNM 21903) długości 213 cm,
- prawa kość łopatkowo-krucza i żebro (BYU 9462) (wcześniej materiał Ultrasauros),
- dwa artykułowane kręgi grzbietowe (BYU 13023),
- niemal kompletna czaszka (USNM 5730) długości 81 cm wykopana w 1883 roku i użyta jako czaszka słynnego zmontowanego okazu Brontosaurus (obecnie Apatosaurus). Ma morfologię pośrednią między czaszkami Camarasaurus i Giraffatitan,
- lewa II kość śródręcza (OMNH 01138),
- kręgi ze środkowej części szyi (BYU 12866 i 12867) niemożliwe do odróżnienia od kręgów Giraffatitan,
- oraz nieopisany materiał (w tym tylny kręg szyjny, część łopatki i kość krucza - Jensen, 1987).
Budowa
Brachiosaurus był jednym z największych i najcięższych dinozaurów. Człowiek sięgałby mu zaledwie do kolan. Holotyp mierzył ponad 25 m długości i w dodatku nie zakończył jeszcze wzrostu. Taylor (2009) obliczył jego masę na 28,7 t, co czyni go ok. 23 % cięższym od Giraffatitan; dla innych oszacowań masy żyrafatytana (np. 38 t Gunga et al., 2008) można przyją ć dla niego masę nawet 47 t.
Brachiosaurus miał wielki tułów, bardzo długą szyję i dość krótki ogon. Miał małą głowę z otworami nosowymi zapewne umieszczonymi nad oczyma (jak u krewniaka Giraffatitan), lecz same nozdrza prawdopodobnie znajdowały się znacznie poniżej linii oczu (Witmer, 2001). Brachiozaur miał wielkie, mocne serce pompują ce krew do niewielkiego mózgu. Niektórzy naukowcy są dzili, że brachiozaur musiał mieć kilka serc, które zapewniały obieg krwi w jego potężnym cielsku. Głowę podtrzymywały silne mięśnie, rozmieszczone wzdłuż kręgów szyjnych. Inaczej niż u większości innych zauropodów, przednie nogi brachiozaura były dłuższe niż tylne. Pomagały one dźwigać ciężar jego długiej szyi, trzymanej prawie pionowo. Jak inne brachiozaurydy, także typowy ich przedstawiciel zapewne miał bardzo długie kości śródręcza. Nogi brachiozaura były zakończone krótkimi, grubymi palcami. Na spodzie stóp miał elastyczne poduszki łagodzą ce wstrzą sy wywoływane podczas chodzenia. Wszystkie dinozaury trzymały nogi wyprostowane pionowo, lecz Brachiosaurus mógł być wyją tkiem, gdyż budowa kości ramiennej wskazuje na to, że mógł mieć kończyny przednie skierowane nieco na boki. Jest to o tyle dziwne, że kość ta jest wyją tkowo smukła jak na zauropoda, a olbrzymia waga cielska mogłaby doprowadzić do złamania kości w przypadku ugięcia nóg. Kręgi brachiozaura posiadały m. in. stawy zapewniają ce swobodę ruchu, specjalne występy kostne wzmacniają ce długą szyję i otwory zmniejszają ce ciężar kości.
Paleoekologia
Brachiosaurus żerował w koronach drzew, gdzie nie sięgała większość innych roślinożerców. Wykorzystują c długą szyję sięgał po najwyżej rosną ce liście. Silnymi szczękami o zębach podobnych do łyżek zrywał pędy i mniejsze gałą zki. By zapewnić swemu wielkiemu cielsku konieczną do życia energię, Brachiosaurus potrzebował ogromnych ilości pożywienia. Z obliczeń ekspertów wynika, że Brachiosaurus mógł pochłaniać 180-1500 kg pokarmu. Stada brachiozaurów w poszukiwaniu pożywienia codziennie przemierzały wielkie przestrzenie, co wią zało się z utratą energii i większym zapotrzebowaniem na pokarm. Ponieważ brachiozaur był ciężki (kiedyś uważano go za 80-tonowego potwora!), począ tkowo naukowcy są dzili, że zamieszkiwał jeziora i rzeki, gdzie wypór wody zmniejszałby jego wagę. Uważali, że na lą dzie nogi zwierzęcia zapadałyby się głęboko w grunt. Umieszczonymi na czubku głowy nozdrzami mógłby oddychać nad powierzchnią wody. Żyją c w wodzie, brachiozaur byłby zabezpieczony przed atakami drapieżników. Obecnie naukowcy są pewni, że brachiozaur żył wyłą cznie na lą dzie. Ciśnienie wody mogłoby bowiem zmiażdżyć mu płuca. Wiemy teraz, że nogi brachiozaura były wystarczają co silne, by udźwigną ć ciężar zwierzęcia.
Odnajdywany w środkowych warstwach formacji Morrison Brachiosaurus nie był pospolitym zwierzęciem w swoich czasach - inne zauropody, szczególnie Camarasaurus znacznie przewyższały go liczebnością .
"Brachiosaurus" nougaredi
Ten zapewne nieprawidłowo zaliczony do rodzaju Brachiosaurus zauropod żył we wczesnym albie (112-108 Ma) na terenach Afryki (Algeria). Odkryto kość krzyżową i części kończyn przednich.
Zauropod ten ma dość nietypowe proporcje - kość krzyżowa ma aż 130 cm długości (holotypu B. altithorax ma 95 cm) ale tylko 80 cm szerokości (B. altithorax - 98 cm). Z kolei strzałka ma 85 cm (Giraffatitan - 95, 107 i 112 cm). Jednak obie kości mogą nie należeć do tego samego zwierzęcia - odnaleziono je oddalone 880 m od siebie. "Brachiosaurus" nougaredi z pewnością wymaga ponownego zbadania. Upchurch i in. (2004) określają go jako nienazwanego brachiozauryda.
Spis gatunków
| Brachiosaurus | Riggs, 1903 | |
|---|---|---|
| B. altithorax | Riggs, 1903 | |
| B. brancai | Janensch, 1914 | = Giraffatitan brancai |
| = B. fraasi | Janensch, 1914 | |
| B. atalaiensis | Lapparent i Zbyszewski, 1957 | = Lusotitan atalaiensis |
| "B." nougaredi | Lapparent, 1960 |
Bibliografia
Jensen J.J (1987) "New Brachiosaur material from the late Jurassic of Utah and Colorado" Western North American Naturalist, 47 (4), 592-608.
Taylor, M. P. (2009) "A re-evaluation of Brachiosaurus altithorax Riggs 1903 (Dinosauria, Sauropoda) and its generic separation from Giraffatitan brancai (Janensch 1914) ". Journal of Vertebrate Paleontology 29(3), 787-806
Upchurch, P., Barrett, P.M. & Dodson, P. (2004) "Sauropoda" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. (ed) "The Dinosauria (2nd edition)" wyd. University of California Press, Berkeley, 259–322
Witmer, L. M. (2001) "Nostril Position in Dinosaurs and Other Vertebrates and Its SigniÞcance for Nasal Function" Science 293 (5531): 852-853
http://en.wikipedia.org/wiki/Brachiosaurus
http://en.wikipedia.org/wiki/Paleobiota_of_the_Morrison_Formation
http://www.dinosauria.com/dml/names/dinob.htm
http://svpow.wordpress.com/2007/10/11/brachiosaurus-altithorax-last-four-dorsals/#comment-240
