Lagerpetidae

Autor:	Korekta:
Mateusz Tałanda

---

Lagerpetidae (lagerpetidy)
Czas występowania	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 251-249 do 212 Ma wczesny olenek do późnego noryku
Dieta	prawdopodobnie mięsożerne
Rozmiary	poniżej metra długości
Występowanie	prawdopodobnie cały świat tropy znajdowane w obu Amerykach, Europie i Afryce, kości tylko w Amerykach (Argentyna, Brazylia i USA)
Systematyka	Archosauria Avemetatarsalia Ornithodira ???Dinosauromorpha / Pterosauromorpha Lagerpetidae Arcucci, 1986 Dromomeron Ixalerpeton Lagerpeton Kongonaphon Faxinalipterus Venetoraptor ?Scleromochlus
Dinosauromorpha Dinosauriformes Dinosauria Silesauridae Lagerpetidae

Lagerpetidae (lagerpetidy) - grupa niewielkich, wyspecjalizowanych dinozauromorfów, które najwcześniej oddzieliły się od linii dinozaurowej. Znane są tylko z kilku form. Początkowo zostały przez Arcucciego (1986) ochrzczone jako Lagerpetonidae, ale według zasad ICZN była to nazwa nieprawidłowa i została zastąpiona na obecną. Ostatnie kilka lat badań kwestionuje pozycję lagerpetidów jako dalekich krewnych dinozaurów, lecz oznaczają je jako członków grupy Pterosauromorpha

Formalna definicja (stem-based)

Wszystkie taksony bliżej spokrewnione z Lagerpeton chanarensis niż z Alligator mississippiensis, Eudimorphodon ranzii, Marasuchus lilloensis, Silesaurus opolensis, Triceratops horridus, Saltasaurus loricatus i Passer domesticus (wróbel).

Cechy charakterystyczne (synapomorfie)

Uwaga! Poniższy fragment przedstawia szczegółowe dane i może wymagać od Czytelnika znajomości fachowych pojęć anatomicznych.

• hakowata główka kości udowej, z brzusznoboczną wcięciem i powiększonym guzem przyśrodkowym,
• dalsza część kości udowej z powiększonym grzebieniem piszczelowo-strzałkowym i dogłowowoprzyśrodkowy róg tworzący kąt bliski 90 stopni lub mniejszy,

Być może także:

• przeciwkrętarz panewkowy na kości biodrowej,
• bliższa część kości udowej z płaską dogłowowoboczną płaszczyzną,
• kość skokowa z tylnym wyrostkiem wznoszącym,
• brak guza piętowego,
• kość śródstopia IV dłuższa niż III.

Zasięg czasowy

Najstarsze tropy zwierząt przypominających lagerpetidy pochodzą z Gór Świętokrzyskich i są datowane na wczesny olenek, czyli około 251-249 milionów lat. Najstarsze kości pochodzą dopiero z wczesnego karniku (236 Ma) Argentyny. Grupa wymarła prawdopodobnie w późnym noryku. Najmłodsze szczątki mają około 212 milionów lat i pochodzą z USA.

Skład

Nazwa	Kraj	Stratygrafia	Wiek
Dromomeron gregorii	USA	Colorado City Fm.	późny trias (karnik)-(noryk)
Dromomeron romeri	USA	Chinle Fm.	późny trias (karnik)-(noryk)
Dromomeron gigas	Argentyna	Quebrada del Barro Fm.	późny trias (noryk)
Ixalerpeton polesinensis	Brazylia	Santa Maria Fm.	późny trias (karnik)
Lagerpeton chanarensis	Argentyna	Chañares Fm.	późny trias (karnik)
Kongonaphon kely	Madagaskar	Makay Fm.	środkowy trias (ladyn)-(karnik)
Venetoraptor gassenae	Brazylia	Santa Maria Fm.	późny trias (karnik)
Faxinalipterus minimus	Brazylia	Caturrita Fm.	późny trias (noryk)
Scleromochlus taylori	Wielka Brytania	Lossiemouth Sandstone Fm.	późny trias (karnik)
forma z Eagle Basin	USA	Chinle Fm.	późny trias (noryk)
PVSJ 883 (forma z Ischigualasto)	Argentyna	Ischigualasto Fm.	późny trias (karnik)

Kladogram głównych grup dinozaurokształtnych za Kammerer i in. (2012).

Paleobiologia i ewolucja

Lokomocja

Eucelofyz (silezauryd) biegnący obok dromomerona - późnego przedstawiciela lagerpetidów. Autor: Jakub Kowalski.

Naukowcy mieli różne pomysły na temat sposobu poruszania się lagerpetidów. Sugerowano zarówno pełną czworonożność jak i dwunożność. Najciekawsza była jednak hipoteza zaproponowana przez Arcucciego. Według niej zwierzęta te miały się poruszać szybkimi skokami. Popierają ją wyniki pomiaru kończyn przedstawicieli tego kladu przeprowadzone przez Gabriela Meyera (Meyer, 2023), z których wynika, że większość znanych lagerpetidów (oprócz faksinaliptera potrafiła szybko biegać i dobrze skakać. Brak jednak w kręgosłupie znanych lagerpetidów specjalizacji typowych dla takiej formy lokomocji. Hipoteza ta nie znalazła też potwierdzenia w tropach, które wskazują, że były to zwierzęta czworonożne zdolne do dwunożnego biegu. Miednica miała jeszcze prymitywną, krokodylową budowę. Wciąż była szeroka, krótka, z płytką panewką, co wymuszało ustawienie nóg po bokach ciała. Jednak tylne nogi były już bardzo długie. Dawały główną siłą napędową zwierzęciu. W porównaniu do nich przednie łapy były krótkie i służyły głównie do podpierania się. Przez to w czasie biegu tylne nogi wyprzedzały przednie. W czasie chodu, a zwłaszcza biegu, przywodziciele uda i mięsień łonowo-kulszowo-piszczelowy ściągały nogi pod tułów w momencie stąpania. Ruch nóg odbywał się zatem w płaszczyźnie nachylonej pod pewnym kątem do podłoża. Miało to swe odbicie w budowie stopy, która była wyjątkowa wśród dinozauromorfów. Lagerpetidy były zwierzętami palcochodnymi. V palec był zredukowany do niewielkiej kości śródstopia. IV był najdłuższy, a kolejne co raz krótsze. Nadawało to stopie trójkątny zarys. Dlatego odbijały się od ziemi głównie na dwóch palcach stopy - III i IV. Badania ostatnich lat wskazują, że wczesne lagerpetidy mogły być zwierzętami czworonożnymi, rozstawiającymi swe kończyny na boki, podobnie jaki dzisiejsze jaszczurki i płazy ogoniaste (Bennet, 2022; Agnolín i in., 2024).

Rozmiary

Lagerpetidy były zwierzętami o niewielkich rozmiarach. Ich tropy mierzyły koło czterech, a całe zwierzęta około 40-65 centymetrów długości. Ich masę szacuje się na kilkaset gram do maksymalnie czterech kilo.

Paleoekologia

Były to szybkie, aktywne drapieżniki. Polowały na owady i małe kręgowce. Prawdopodobnie zamieszkiwały całą Pangeę, ale w znanych nam środowiskach nie były częste.

Literatura

Agnolín, F. L.; Novas, F. E.; Ezcurra, M. D.; Miner, S.; Müller, R. T. (2024). "Comments on the pelvic girdle anatomy of Lagerpeton chanarensis Romer, 1971 (Archosauria) and its implications on the posture and gait of early pterosauromorphs". The Anatomical Record. https://doi.org/10.1002/ar.25389

Bennett, S. C. (2020). "Reassessment of the Triassic archosauriform Scleromochlus taylori: neither runner nor biped, but hopper". PeerJ. 8: e8418. https://doi.org/10.7717%2Fpeerj.8418

Brusatte, S.L., Niedźwiedzki, G., Butler, R.J. 2010. Footprints pull origin and diversification of dinosaur stem lineage deep into Early Triassic. Proceedings of the Royal Society B, t. 278, nr 1708, str. 1107-1113. DOI: 10.1098/rspb.2010.1746

Cabreira, S.F., Kellner, A.W.A., Dias-da-Silva, S., da Silva, L.R., Bronzati, M., de Almeida Marsola, J.C., Müller, R.T., Bittencourt, J. de S., Jul’Armando Batista, B., Raugust, T., Carrilho, R., Brodt, A., Langer, M.C. 2016. A Unique Late Triassic Dinosauromorph Assemblage Reveals Dinosaur Ancestral Anatomy and Diet. Current Biology, t. 26, str. 1-6. [1]

Fechner, R. 2009. Morphofunctional evolution of the pelvic girdle and hindlimb of Dinosauromorpha on the lineage to Sauropoda. Rozprawa doktorska, Fakultät für Geowissenschaften, Ludwig-Maximilians-Universität, Munich, str. 1-197. [2]

Kammerer, C.F., Nesbitt, S.J., Shubin, N.H. 2012. The first basal dinosauriform (Silesauridae) from the Late Triassic of Morocco. Acta Palaeontologica Polonica, t. 57, nr 2, str. 277-284. doi:10.4202/app.2011.0015

Langer, M.C., Nesbitt, S.J., Bittencourt, J.S., Irmis, R.B. 2013. Non-dinosaurian Dinosauromorpha. W: Nesbitt S.J., Desojo J.B. i R.B. Irmis (red.) Anatomy, Phylogeny and Palaeobiology of Early Archosaurs and their Kin. Geological Society, London, Special Publications, t. 379, str. 157-186. doi: 10.1144/SP379.9

Marsicano, C.A., Irmis, R.B., Mancuso, A.C., Mundil, R., Chemale, F. 2016. The precise temporal calibration of dinosaur origins. Proceedings of the National Academy of Sciences, t. 113, nr 3, str. 509-513. doi: 10.1073/pnas.1512541112

Meyer,G. (2023)."The Cursoriality of Triassic Ornithodirans and Their Implications and Inferences for Early Ornithodiran Evolution" Research Square In Press https://doi.org/10.21203/rs.3.rs-2968436/v2