Monolophosaurus

Autor:	Bartosz Suchecki
Korekta:	Marcin Szermański, Maciej Ziegler, Kamil Kamiński

---

Monolophosaurus (monolofozaur)
Długość	5-7,5 m
Masa	ok. 700 kg
Dieta	mięsożerny
Miejsce	Chiny, Region Autonomiczny Sinciang-Ujgur (formacja Shishogou)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 167-161,5 Ma środkowa jura (środkowy baton – późny kelowej)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae incertae sedis
Rekonstrukcja. Autor:Dontname2469 [3].

Wstęp

Monolofozaur to dinozaur z czasów środkowej jury. Teropod ten zamieszkiwał tereny Chin, a dokładnie dzisiejszy region autonomiczny Sinciang-Ujgur.

Odkrycie i opis

Szkielet wydobyto w 1984 roku. Początkowo, przed opisaniem w literaturze naukowej znany był w prasie jako "Jiangjunmiaosaurus". Formalny opis Monolophosaurus jiangi został wydany przez Curriego i Zhao w 1994.

Materiał kopalny

Holotyp IVPP 84019 składa się z czaszki z żuchwą (570 mm), obrotnika (61,8 mm), trzeciego kręgu szyjnego (67,1 mm), czwartego kręgu szyjnego (69,3 mm), piątego kręgu szyjnego (70.6 mm), szóstego kręgu szyjnego (69,6 mm), siódmego kręgu szyjnego (67,8 mm), ósmego kręgu szyjnego (72,3 mm), dziewiątego kręgu szyjnego (68,4 mm), dziesiątego kręgu szyjnego (67,3 mm) (wg Zhao i Currie (1994) oraz Zhao i in. (2010) to pierwsze kręg grzbietowy), większości żeber szyjnych, pierwszego kręgu grzbietowego (60 mm), drugiego kręgu grzbietowego (60,6 mm), trzeciego kręgu grzbietowego (60,9 mm), czwartego kręgu grzbietowego (65,5 mm), piątego kręgu grzbietowego (70 mm), szóstego kręgu grzbietowego (71,2 mm), siódmego kręgu grzbietowego (74 mm), ósmego kręgu grzbietowego (79,6 mm), dziewiątego kręgu grzbietowego (79,5 mm), dziesiątego kręgu grzbietowego (78,8 mm), jedenastego kręgu grzbietowego (80,9 mm), dwunastego kręgu grzbietowego (81,5 mm), trzynastego kręgu grzbietowego (79,8 mm), większości żeber grzbietowych, pierwszego kręgu krzyżowego (82,8 mm), drugiego kręgu krzyżowego (75,4 mm), trzeciego kręgu krzyżowego (67,4 mm), czwartego kręgu krzyżowego (69,5 mm), piątego kręgu krzyżowego (72,1 mm), pierwszego kręgu ogonowego (78 mm), drugiego kręgu ogonowego (76,1 mm), trzeciego kręgu ogonowego (74,2 mm), czwartego kręgu ogonowego (74,9 mm), piątego kręgu ogonowego (78,7 mm), szóstego kręgu ogonowego (78,5 mm), kości biodrowej (498 mm), kości łonowych (495 mm), kości kulszowych (390 mm). Większość elementów nie jest kompletna (Zhao i in., 2010).

Odlew czaszki. Autor zdjęcia: Ghedoghedo [1].

Budowa i taksonomia

Monolophosaurus był dwunożnym mięsożercą o średnich, jak na teropoda, rozmiarach ciała. Jego czaszka mierzyła ok. 80 cm (Brusatte i in., 2010). Miał charakterystyczny grzebień na czaszce, formowany przez kości przedszczękowe, nosowe, łzowe i czołowe, rozciągający się od nozdrzy aż do oczodołów. Jest on podobny do ozdoby Guanlong - m.in. ta cecha sugerowała, że taksony te mogą być blisko spokrewnione, lecz obecnie odrzuca się tą hipotezę (Brusatte i in., 2010) - zob. opis Guanlong. Jedną z charakterystycznych cech monolofozaura były prostokątne kości czołowe, o szerokości znacznie większej, niż ich długość. Kość przedszczękowa była wydłużona, a nozdrza - długie (mierzyły ok. 17 cm) i niskie. W kości nosowej znajdowały się dwa charakterystyczne, powiększone okna pneumatyczne. W kości szczękowej znajdowało się 13 zębów, a w zębowej - 16. Wykazują one budowę typową dla bazalnych tetanurów (Brusatte i in., 2010). W budowie miednicy widoczne są cechy charakterystyczne dla bazalnych tetanurów (Zhao i in., 2010).

Zrekonstruowany szkielet. Autor zdjęcia: Kabacchi [2].

Różne analizy filogenetyczne wskazywały, że Monolophosaurus znajduje się u podstawy właściwie wszystkich kladów bazalnych (niecelurozaurowych) tetanurów. Mógł być m.in. bazalnym tetanurem i taksonem siostrzanym Orionides, bazalnym członkiem tzw. szerokiego Carnosauria lub też bazalnym megalozauroidem - zob. Tetanurae#Kladogramy.

Etymologia

Nazwa Monolophosaurus oznacza "jaszczur z jednym grzebieniem".

Spis gatunków

Monolophosaurus	Zhao i Currie, 1994
= "Jiangjunmiaosaurus"	Holley, 1987	nomen nudum
''M. jiangi	Zhao i Currie, 1994
= "Monolophosaurus jiangjunmiaoi"	Dong, 1992	nomen nudum
= "Monolophosaurus dongi"	Grady, 1993	nomen nudum

Bibliografia

Brusatte, S.L., Benson, R.B.J., Currie, P.J. & Zhao, X. (2010) "The skull of Monolophosaurus jiangi (Dinosauria: Theropoda) and its implications for early theropod phylogeny and evolution" Zoological Journal of the Linnean Society, 158, 573–607. doi:10.1111/j.1096-3642.2009.00563.x.

Carrano, M.T., Benson, R.B.J. & Sampson, S.D. (2012) "The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 211-300. doi:10.1080/14772019.2011.630927

Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). "Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes". wyd. Princeton University Press.

Mortimer, M., online: http://archosaur.us/theropoddatabase/Tetanurae.htm#Monolophosaurusjiangi

Zhao, X. & Currie, P.J. (1994). "A large crested theropod from the Jurassic of Xinjiang, People's Republic of China." Canadian Journal of Earth Sciences 30: 2027-2036.

Zhao, X., Benson, R.B.J., Brusatte, S.L. & Currie, P.J. (2010) "The postcranial skeleton of Monolophosaurus jiangi (Dinosauria: Theropoda) from the Middle Jurassic of Xinjiang, China, and a review of Middle Jurassic Chinese theropods" Geological Magazine, 147(1), 13-27. doi:10.1017/S0016756809990240