Haya
| Autor: | Korekta: |
| Kamil Kamiński |
| Haya | |
|---|---|
| Długość: | ok. 1,6-1,8 m |
| Masa: | ok. 10-11 kg |
| Miejsce występowania: | Mongolia – ajmaki wschodniogobijski i południowogobijski |
| Czas występowania |
ok. 86-84 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Rekonstrukcja Haya. Autor: Nobu Tamura [1]. | |
Wstęp
Haya to rodzaj małego roślinożernego dinozaura, który żył w późnej kredzie na terenie dzisiejszej Mongolii. Został on nazwany i opisany w 2011 r. przez Petera Makovicky’ego i innych, na podstawie kompletnego materiału kopalnego.
Etymologia
Nazwa rodzajowa i gatunkowa pochodzą od hinduskiego bóstwa Hayagriva, przedstawianego z głową konia. Jest to nawiązanie do kształtu czaszki opisywanego dinozaura, przypominającej nieco głowę konia.
Materiał kopalny
Holotyp to okaz IGM 100/2017, obejmujący kompletną, choć nieco zniekształconą czaszkę oraz przednie kręgi szyjne.
Materiał przypisany to osiem dalszych okazów o różnym stopniu kompletności. Jeden z nich, IGM 100/2015 obejmuje niemal cały szkielet pozaczaszkowy. Łącznie znany jest prawie pełny obraz osteologii Haya.
Budowa
Haya była niewielkim roślinożernym dinozaurem. Czaszka holotypu nie osiągała nawet 10 cm długości. Była ona dość niska i miała stosunkowo duże oczodoły, a autorom opisu przywodziła na myśl głowę konia. Z przodu pyska, w kościach przedszczękowych (po pięć w każdej), znajdowały się duże, ostre zęby pozbawione piłkowanych krawędzi. Zęby w głębi pyska były już mniejsze i bardziej płaskie, typowe dla roślinożerców. Kończyny przednie cechowały się lekką budową. Tylne kończyny wydają się przystosowane do szybkiego biegu.
Filogeneza
Wg autorów opisu Haya była bazalnym ornitopodem, blisko spokrewnionym m.in. z Jeholosaurus. Późniejsze analizy pokazały jednak, że najprawdopodobniej był to znacznie bardziej prymitywny dinozaur. Wg Boyda (2015) Haya nie należała w ogóle do ornitopodów, lecz do kladu Parksosauridae, siostrzanego do Cerapoda i nie była spokrewniona z Jeholosaurus. Wg innego badania (Herne i in., 2019), omawiany dinozaur był członkiem Jeholosauridae, również znajdującego się poza Ornithopoda. Wg zespołu prowadzonego przez Fonsecę (2024) haja (jak pozostałe jeholozaurydy) należała do tescelozaurynów, będących bazalnymi Neornithischia.
Spis gatunków
| Haya | Makovicky, Kilbourne, Sadleir i Norell, 2011 |
| H. griva | Makovicky, Kilbourne, Sadleir i Norell, 2011 |
Bibliografia
Benson, R. B. J., Campione, N. E., Carrano, M. T., Mannion, P. D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D. C. (2014). Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage. PLoS Biology, 12(5), e1001853. doi:10.1371/journal.pbio.1001853.
Boyd, C.A. (2015). "The systematic relationships and biogeographic history of ornithischian dinosaurs". „PeerJ”. 3, s. e1523, 2015. DOI: 10.7717/peerj.1523.
Fonseca, A.O., Reid, I.J., Venner, A., Duncan, R.J., Garcia, M.S., Müller, R.T. (2024). "A comprehensive phylogenetic analysis on early ornithischian evolution". Journal of Systematic Palaeontology. 22 (1). 2346577. [2]
Herne, M.C., Nair J.P., Evans A.R. & Tait A.M. (2019) "New small-bodied ornithopods (Dinosauria, Neornithischia) from the Early Cretaceous Wonthaggi Formation (Strzelecki Group) of the Australian-Antarctic rift system, with revision of Qantassaurus intrepidus Rich and Vickers-Rich, 1999". Journal of Paleontology 93 (3); 543-584 doi:10.1017/jpa.2018.95
Holtz, T. (2012) Dinosaurs (suplement) [3]
Makovicky, P.J., Kilbourne, B.M., Sadleir, R.W. & Norell, M.A. (2011). "A new basal ornithopod (Dinosauria, Ornithischia) from the Late Cretaceous of Mongolia". Journal of Vertebrate Paleontology. 31 (3): 626–640. doi:10.1080/02724634.2011.557114.
Norell, M.A. & Barta, D.E. (2016). "A New Specimen of the Ornithischian Dinosaur Haya griva, Cross-Gobi Geologic Correlation, and the Age of The Zos Canyon Beds." American Museum Novitates 2016(3851), 1-20. [[4]].
Paul, G.S. (2010). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs", wyd. Princeton University.
