Edmarka
hasło do weryfikacji - szczególnie "Historia i ważność"
| Autor: | Korekta: |
| Sebastian Oziemski | Daniel Madzia |
| Edmarka (edmarka) | |
|---|---|
| Długość: | 11-12 m |
| Masa: | 3-4 t |
| Miejsce występowania: | USA - stan Wyoming
(ogniw Brushy Basin - formacja Morrison) |
| Czas występowania | 153-150 Ma |
| Systematyka | Dinosauria
Spinosauroidea (sensu Sereno, 1998) |
Rekonstrukcja Torvosaurus - b. podobnie mogła wyglądać Edmarka. Obok Lourinhanosaurus i Lusotitan. Autor: V. Nikolov [1] | |
Wstęp
Edmarka to nazwa rodzajowa teropoda z późnej jury, którego skamieniałości odnaleziono w dobrze znanej z licznych skamieniałości formacji Morrison w Stanach Zjednoczonych.
Torwozaurydy, do których omawiany teropod należał, współwystępowały na terenach formacji Morrison z allozaurydami we wcześniejszych osadach. Natomiast w późniejszych zostały zastąpione przez wielkie allozaurydy.
Na początku sądzono, że torwozauryd ten osiągał mniej więcej takie same rozmiary co Tyrannosaurus rex. Obecnie sądzi się jednak, że długość tego teropoda nie przekraczała 11-12 metrów.
Historia i ważność
Rodzaj Edmarka, mimo iż nie ma długiej historii, jest obiektem wielu sporów. Jeden z nich dotyczy samej ważności taksonu, gdyż niektórzy go nie uznają. Robert Bakker, Donald Kralis, James Siegwarth i James Filla - odkrywcy wielkiego gada - zaklasyfikowali teropoda jako bliskiego krewnego Torvosaurus. Zauważyli oni, że kość jarzmowa zwierzęcia wykazuje kilka cech prymitywnych oraz zaawansowanych i utworzyli nowy rodzaj. Pozostałe skamieniałości są natomiast bardzo podobne do Torvosaurus.
Niektórzy nie zgadzają się jednak z tym i nie uznają owego rodzaju za takson ważny. Synonimizują oni Edmarka rex z Torvosaurus tanneri, twierdząc, że nic nie wskazuje na jakąkolwiek odrębność. Tak uznał Holtz i współpracownicy w "The Dinosauria" (2004), nie podając jednak żadnej dokładnej analizy wskazującej na tożsamość obu gatunków. Tak też Carrano i in. (2012). Niewykluczone jednak, że chodzi tu o nowy gatunek torwozaura lub chimerę jego kości z kością jarzmową innego taksonu - edmarki. Jeszcze inni uważają, że kości Edmarka powinny należeć do innego torwozauryda nazwanego "Brontoraptor".
Materiał kopalny
Kotypy, które należały do edmarki to: CPS 1002 (niekompletna łopatka i kość krucza), CPS 1004 (żebra odcinka piersiowego) i CPS 1005 (kość jarzmowa; szacowania długość czaszki - 1,50 m). Paratypy to: CPS 401 (sześć niekompletnych żeber odcinka piersiowego), CPS 1006 (fragment pierwszego kręgu piersiowego), CPS 1010 (kość łonowa - 845 mm) oraz kość krucza (CPS 1003).
Według Siegwartha i in. kilka innych skamieniałości także należało do omawianego teropoda. Są to: CEUM 3301 - kości łonowe, nieoznaczone numerami skamieniałości z kolekcji TATE - kość łonowa, fragment kości kulszowej oraz prawdopodobnie także kość biodrowa .
Etymologia
Nazwa rodzajowa dinozaura została nadana na cześć znanego w Ameryce Północnej naukowca Billa Edmarka. Ciekawa jest natomiast historia epitetu gatunkowego, który wszystkim jest bardzo znany, choćby dlatego, że nosi go także słynny tyranozaur. Epitet rex odnosi się do rozmiarów edmarki.
Spis gatunków
| Edmarka | Bakker, Kralis, Siegwarth i Filla, 1992 | ?nomen dubium | ?= Torvosaurus | Galton i Jensen, 1979 |
|---|---|---|---|---|
| Edmarka | Bakker, Kralis, Siegwarth i Filla, 1992 | ?nomen dubium | ?= Torvosaurus tanneri | Galton i Jensen, 1979 |
Bibliografia
Carrano, M.T., Benson, R.B.J. & Sampson, S.D. (2012) "The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 211-300. doi: 10.1080/14772019.2011.630927
Holtz, T. R. Jr, Molnar, R.E. & Currie, P. J. (2004). "Basal Tetanurae". [w:] Weishampel, D. B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria, 2nd edn". Berkeley: University of California Press, 71–110.
http://home.comcast.net/~eoraptor/Megalosauroidea.htm#Edmarkarex
http://dml.cmnh.org/2003Jul/msg00355.html
http://dml.cmnh.org/2007Dec/msg00220.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Edmarka
http://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/DinoappendixSummer2008.pdf
http://www.dinozaury.com/index.php?option=com_content&task=view&id=989&Itemid=733
